Τα όρια του νεο-οθωμανισμού

  Του Στέφανου Κωνσταντινίδη*

 










Οι αναλύσεις για την Τουρκία, κυρίως από πλευράς Ελλήνων αναλυτών, κυμαίνονται συνήθως ανάμεσα σε διθυραμβικούς τόνους για τις επιτυχίες της νεο-οθωμανικής πολιτικής της και μια τέλεια παραγνώριση των τουρκικών επιτευγμάτων και δυνατοτήτων. Ανάμεσα σ’αυτές τις  δύο ακραίες αναλύσεις υπάρχει χώρος για μια πιο νηφάλια ανάλυση που θα λαμβάνει υπόψη και τις δυνατότητες και τις αδυναμίες της νεο-οθωμανικής τουρκικής πολιτικής όπως αυτή διαμορφώθηκε τα τελευταία χρόνια. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η Τουρκία παρουσιάζει, κάτω από τη διακυβέρνηση των Ισλαμιστών, ένα σχετικό δυναμισμό τόσο στην οικονομία όσο και σε κάποιες πολιτικές μεταρρυθμίσεις. Σε κάθε περίπτωση η χώρα έχει ξεφύγει από τη στατικότητα στην οποία την κρατούσε το αποστεωμένο στρατογραφειοκρατικό κεμαλικό κατεστημένο. Η πιο σημαντική εξέλιξη στην οικονομία είναι η ανάπτυξη της Ανατολίας και η ανάδειξη μιας ισλαμικής αστικής τάξης με σημαντικό δυναμισμό. Έτσι, η τουρκική οικονομία δεν ελέγχεται πια από μόνη την κοσμική αστική τάξη που ανέδειξε ο κεμαλισμός. Σε γενικές γραμμές η τουρκική οικονομία παρουσιάζει σημαντικούς ρυθμούς ανάπτυξης ενώ αυτή τη χρονιά θα αποπληρωθεί και όλο το τουρκικό χρέος στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Εντούτοις  πρόκειται για μια οικονομία με πολλές αδυναμίες ως προς τον παραγωγικό ιστό της και με πολλά διαρθρωτικά προβλήματα.

Οι μεταρρυθμίσεις που έγιναν στα πρώτα χρόνια της ανόδου των Ισλαμιστών στην εξουσία έχουν ουσιαστικά σταματήσει τον τελευταίο καιρό καθώς δεν υπάρχει η ευρωπαϊκή πίεση που ήταν ο κύριος μοχλός τους. Εξάλλου το ισλαμικό καθεστώς μετά την επιβολή του στο στρατιωτικό κατεστημένο έχει και τα δικά του εσωτερικά προβλήματα και αντιθέσεις. Ένα μέρος της ισλαμικής εξουσίας ελέγχεται τώρα από τον ιμάμη Φετουλάχ Γκιουλέν-που ζει πάντα στις ΗΠΑ-και τους οπαδούς του οι οποίοι προσπαθούν απ’ ότι φαίνεται να περιορίσουν την προσωπική εξουσία του Ερντογάν. Ο ίδιος ο τούρκος πρωθυπουργός που φιλοδοξεί να μεταπηδήσει στην προεδρία της χώρας, επιδιώκει την μετατροπή της Τουρκίας σε προεδρική δημοκρατία. Είναι πολύ πιθανόν ότι οι ενδο-ισλαμικές αυτές αντιθέσεις θα οξυνθούν ακόμη περισσότερο στο μέλλον.

Η φυλάκιση εκατοντάδων Τούρκων αξιωματικών έχει φαίνεται δημιουργήσει ένα κενό στον τουρκικό στρατό. Υπάρχουν πολλές αναφορές σύμφωνα με τις οποίες το ηθικό του στρατού είναι πεσμένο και ότι δεν μπορεί να αντιμετωπίσει την κουρδική εξέγερση και τις επιθέσεις του PKK. Φαίνεται άλλωστε ότι και το άνοιγμα του Ερντογάν στο φυλακισμένο Κούρδο ηγέτη Αμπντουλάχ Οτσαλάν δεν απέδωσε τα αναμενόμενα αποτελέσματα για μια ειρηνική επίλυση του κουρδικού προβλήματος. Το πρόβλημα αυτό περιπλέκεται ακόμη περισσότερο λόγω της κατάστασης στην Συρία και της δημιουργίας και στην χώρα αυτή αυτόνομης κουρδικής περιοχής.

Τέλος όσον αφορά την εξωτερική πολιτική, όλο το θεωρητικό υπόβαθρό της όπως το έχει παρουσιάσει ο Νταβούτογλου έχει ουσιαστικά καταρρεύσει. Ούτε τα ανοίγματα στον αραβικό κόσμο απέδωσαν όσα η Άγκυρα υπολόγιζε, ούτε οι σχέσεις της Τουρκίας με τους γείτονές της, Συρία, Ιράκ και Ιράν είναι οι καλύτερες, ενώ υπάρχει πάντα και μια καχυποψία απέναντι στην Ευρωπαϊκή Ένωση και την Ουάσιγκτον. Το κακό για την Ελλάδα και την Κύπρο είναι πως αυτές οι αβεβαιότητες της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής  κάνουν την Άγκυρα ακόμη πιο επιθετική απέναντί τους επειδή ακριβώς λόγω της οικονομικής κρίσης που περνούν και οι δύο χώρες, θεωρούνται από την Τουρκία η εύκολη λεία. Γι’αυτό οι ελλαδικές και οι κυπριακές ελίτ, πολιτικές, οικονομικές και πνευματικές, έχουν εγκληματίσει απέναντι στον ελληνισμό που τον έχουν οδηγήσει σε αυτή την τραγική κατάσταση και την διεθνή ανυποληψία. Μάλιστα οι μεταπράτες κύπριοι αστοί και μια νεοφιλελευθερίζουσα «αριστερή» νομενκλατούρα, επένδυσαν πολλά στους Ισλαμιστές και τον Ερντογάν.

Συμπερασματικά, η Τουρκία δεν είναι μια χώρα που θα καταρρεύσει αύριο λόγω του Κουρδικού ή κάποιου άλλου προβλήματος. Δεν είναι όμως και χωρίς σοβαρά προβλήματα, συμπεριλαμβανομένου και του Κουρδικού, που την εμποδίζουν να εκπληρώσει τις φιλοδοξίες της ως περιφερειακή υπερδύναμη.

Υ.Γ. Φαίνεται να έχει ξεχαστεί σε αυτές τις προεδρικές εκλογές η υπόσκαψη της υποψηφιότητας Γιαννάκη Κασουλίδη στις προηγούμενες από τον Νίκο Αναστασιάδη, όπως αποκαλύπτεται από αμερικάνικα έγγραφα, κάτι που επιτρέπει σήμερα στον ίδιο  να διεκδικεί με αξιώσεις την προεδρία.  Ας καταγραφεί τουλάχιστον για την ιστορία !

Ο Στέφανος Κωνσταντινίδης είναι καθηγητής πολιτικών επιστημών στο Κεμπέκ του Καναδά και επιστημονικός συνεργάτης του Πανεπιστημίου Κρήτης.

* .E-mail   stephanos.constantinides@gmail.com