Γεωπολιτική - Κρίση στην Ουκρανία και παγκοσμιοποίηση

Του Γιώργου Καπόπουλου

Με απόσταση ενός αιώνα -1914-2014- διαψεύδεται περίτρανα και πανηγυρικά η κυρίαρχη τότε και σήμερα άποψη ότι οι οικονομικές αλληλεξαρτήσεις σε παγκόσμια κλίμακα ακυρώνουν τους βασικούς νόμους της γεωπολιτικής που όριζαν τις σχέσεις των μεγάλων δυνάμεων τους τελευταίους τέσσερις αιώνες.
Η κρίση της Ουκρανίας είναι περίτρανο παράδειγμα, καθώς καμιά από τις εμπλεκόμενες πλευρές οι ΗΠΑ, η Ε.Ε. και η Ρωσία δεν έχουν συμφέρον από μια ψυχροπολεμική παλινδρόμηση, ενώ είναι αμφίβολο αν αντέχουν και το κόστος διαχείρισης μιας ελεγχόμενης κρίσης:

• Οι ΗΠΑ με μια εύθραυστη έως αναιμική ανάπτυξη δεν μπορούν να χρηματοδοτήσουν ούτε τη διάσωση της Ουκρανίας, ούτε να αυξήσουν τον αμυντικό τους προϋπολογισμό όχι μόνον για ενδυνάμωση της στρατιωτικής τους παρουσίας στην Ευρώπη, αλλά ούτε καν για υπολογίσιμη αναβάθμιση της Πολωνίας και της Ρουμανίας σε άξιες λόγου περιφερειακές δυνάμεις που, αν δεν αποτρέπουν, τουλάχιστον να αυξάνουν το κόστος της προβολής ισχύος της Μόσχας στην πρώην ΕΣΣΔ.
• Η Ε.Ε. και ειδικότερα η Γερμανία είναι σε μια κρίσιμη καμπή τέσσερα χρόνια μετά την έναρξη της κρίσης στην Ευρωζώνη. Γαλλία και Ιταλία πιέζουν για στροφή στην ανάπτυξη μέσω χορήγησης ρευστότητας από την ΕΚΤ, το Βερολίνο παίζει παιχνίδι καθυστέρησης. Διάσωση της Ουκρανίας με δεκάδες δισ. συν επιπρόσθετες αμυντικές δαπάνες, είναι με τα σημερινά δεδομένα προκλήσεις πέραν των αντοχών του Βερολίνου και των εταίρων του σε Ε.Ε. & Ευρωζώνη.
• Σε κρίσιμη καμπή βρίσκεται και η Ρωσία που βλέπει σε ορίζοντα πενταετίας την αποδυνάμωση του συγκριτικού της ενεργειακού πλεονεκτήματος στην ενέργεια με την αξιοποίηση των σχιστολιθικών αποθεμάτων φυσικού αερίου και πετρελαίου σε ΗΠΑ και Καναδά. Για να διασφαλίσει μια ισχυρή θέση στους συσχετισμούς της παγκόσμιας οικονομίας η Ρωσία χρειάζεται ξένες επενδύσεις αλλά και μεταφορά τεχνολογίας και τεχνογνωσίας.
Παρά τα παραπάνω δεδομένα η κρίση στην Ουκρανία πήρε απρόβλεπτες πριν από λίγους μήνες διαστάσεις, ένα σαφές δείγμα γραφής για το γεγονός ότι όπως το 1914, έτσι και σήμερα οι επιταγές της γεωπολιτικής επισκιάζουν τη λογική μιας παγκόσμιας οικονομικής και εμπορικής αλληλεξάρτησης.
Εύλογα έχει τεθεί το ερώτημα ότι με δεδομένη τη συνεργασία ΗΠΑ-Ρωσίας στη Μέση Ανατολή -στο Ιράν και στη Συρία- για πιο λόγο η Ουάσιγκτον πρωταγωνίστησε στην κλιμάκωση της κρίσης στην Ουκρανία προωθώντας μια καθεστωτική ανατροπή, η οποία ήταν βέβαιο ότι θα προκαλούσε βίαιη αντίδραση της Μόσχας. Πολύ δε περισσότερο, με τον Ομπάμα να έχει δηλώσει επανειλημμένα τους τελευταίους μήνες ότι στην Ουκρανία δεν διακυβεύονται ζωτικά αμερικανικά συμφέροντα και ταυτόχρονα να αποκλείει κάθε μορφή αμερικανικής στρατιωτικής εμπλοκής. Η απάντηση είναι απλή: οι ΗΠΑ ήθελαν και θέλουν μια ελεγχόμενη κρίση ανάμεσα στην Ε.Ε., την Γερμανία και τη Ρωσία, που θα βραχυκυκλώνει οριστικά την προοπτική σύμπηξης ευρασιατικού μπλοκ και θα δίνει εκ νέου στην Ουάσιγκτον επιδιαιτητικό-παρεμβατικό ρόλο στη Γηραιά Ηπειρο.
Η Γερμανία, από την άλλη μεριά, μοιάζει να μην έχει συνέλθει για να μπορεί να αφομοιώσει την ταχύτητα των εξελίξεων. Ενώ με το περιτύλιγμα της Ανατολικής Εταιρικής Σχέσης είχε ξεκινήσει μια προσπάθεια προνομιακής εμπορικής και οικονομικής διείσδυσης στην Ουκρανία με βήματα προσεκτικά για να μη δημιουργήσει αίσθημα ανασφάλειας και περικύκλωσης στη Μόσχα, είδε τις ΗΠΑ να την οδηγούν σε ένα άβολο δίλημμα: 'Η να θυσιάσει την Ειδική Σχέση με την Μόσχα και να δημιουργήσει ένα πρόβλημα ασφαλείας από Ανατολάς για ολόκληρη την Ε.Ε. ή να διαφοροποιηθεί ανοικτά από την Ουάσιγκτον. Με την ισορροπία στις σχέσεις με τη Ρωσία και τις ΗΠΑ να είναι η σημαντικότερη προϋπόθεση της κυριαρχίας της Γερμανίας στην Ευρωζώνη - Ε.Ε. δεν θα ήταν υπερβολή η διαπίστωση ότι ο απώτερος στόχος των ΗΠΑ δεν είναι η ανάσχεση της ισχύος της Ρωσίας, αλλά η αποδυνάμωση της γερμανικής κυριαρχίας στην Ε.Ε. - Ευρωζώνη.
Τα παραπάνω ως δυναμική των εξελίξεων ήταν ορατά από το 1989-91, από την επαύριον δηλαδή της κατάρρευσης του υπαρκτού σοσιαλισμού και της διάλυσης της ΕΣΣΔ. Δεν μπόρεσαν όμως να κάνουν αισθητή τη βαρύτητά τους γιατί επικρατούσε τόσο στη δημόσια ρητορική όσο και στις στρατηγικές αναλύσεις μια απλουστευτική πολιτική ορθότητα:
• Πριν από τον Φουκουγιάμα που έσπευσε να ταυτίσει την κατάρρευση του κομμουνισμού με το Τέλος της Ιστορίας προηγήθηκε ο τελευταίος υπουργός εξωτερικών της ΕΣΣΔ -και μετέπειτα Πρόεδρος της Γεωργίας- Εντβαρντ Σεβαρντνάτζε ο οποίος συνέδεσε το τέλος της ιδεολογικής αντιπαράθεσης Κομμουνισμού-Καπιταλισμού με την εκτόνωση όλων των εντάσεων τουλάχιστον στην Ευρώπη, καθώς όλες οι πλευρές θα είχαν πλέον για κοινό παρονομαστή τα «πανανθρώπινα ιδανικά».
• Αν κάποιος το 1989-90 μέσα στην τότε ευφορία της γρήγορης με συνοπτικές διαδικασίες πορεία προς τη συγκρότηση Ενιαίας Γερμανίας μιλούσε για τον κίνδυνο γερμανικού ηγεμονισμού στην Ευρώπη θα ταυτιζόταν με την τότε πρωθυπουργό της Βρετανίας Θάτσερ που έβλεπε τη γερμανική ενοποίηση σαν μια συνολική ανατροπή ισορροπιών.
Η ΕΚΔΙΚΗΣΗ ΤΩΝ ΗΠΑ
Ενα πιάτο που τρώγεται κρύο
Στο ερώτημα αν η κρίση στην Ουκρανία έχει λογική, καθώς μπορεί να πλήξει τα οικονομικά συμφέροντα όλων των εμπλεκομένων σε μια οριακή ισορροπία της παγκόσμιας οικονομίας, η απάντηση είναι αρνητική: Εχει τη λογική των νόμων της γεωπολιτικής που υπαγορεύουν στη θαλάσσια δύναμη να εμποδίζει με κάθε δυνατό τρόπο τη συγκρότηση είτε μιας μονομερούς ηγεμονίας, είτε μιας βαρύνουσας ειδικής διμερούς σχέσης που θα κυριαρχεί ηγεμονικά στην Ευρασία.
Η εκδίκηση λένε είναι ένα πιάτο που τρώγεται κρύο. Οταν ο Σόιμπλε χλεύαζε δημόσια τους Αμερικανούς ομολόγους του Γκάιτνερ πρώτα και Λιού στη συνέχεια στις κοινές συνεντεύξεις Τύπου λέγοντας ότι δεν δέχεται συμβουλές από αυτούς που ευθύνονται για την κρίση, δεν περίμενε ότι η απάντηση θα έλθει από την Ουκρανία με την κομψή φράση της υφυπουργού Εξωτερικών των HΠΑ Nούλαντ «Fuck the European Union»!
kapopoulos@pegasus.gr



Πηγή: Ημερησία
Δημοσιεύτηκε στις 17/04/2014