Η Γερμανία και τα αδιέξοδα της Ευρώπης

   

Του Στέφανου Κωνσταντινίδη*

Τι γίνεται στη Γερμανία; Που οδηγεί το κυβερνητικό αδιέξοδο; Σε νέες εκλογές, σε κυβέρνηση μειοψηφίας, ή επανάληψη της προσπάθειας για για τη δημιουργία κυβέρνησης συνασπισμού; Και πιο είναι το πολιτικό μέλλον της Μέρκελ;

Αρχίζοντας από αυτό το τελευταίο, η γερμανίδα καγκελάριος παρουσιάζει μάλλον μια κόπωση και δύσκολα θα δεχτεί να σχηματίσει κυβέρνηση μειοψηφίας που δεν θα της επιτρέπει να εφαρμόσει ένα καθαρό πρόγραμμα. Στην πολιτική το πιο δύσκολο είναι να διαλέξεις την κατάλληλη ώρα για να φύγεις. Η Μέρκελ, υπολόγιζε πως αυτή θα ήταν η τελευταία της θητεία, αλλά τα πράγματα της ήρθαν ανάποδα. Ίσως να σκέφτεται, με την απειλή νέων εκλογών, είτε να ασκήσει πίεση στους Πράσινους και τους Φιλελεύθερους για να συμβιβαστούν, είτε να πάει σε εκλογές και αν το αποτέλεσμα είναι το ίδιο, τότε να εγκαταλείψει την πολιτική. Εκτός και αν οι Γερμανοί ψηφοφόροι της δώσουν μια ακόμη ευκαιρία αναδεικνύοντας την νικήτρια σε μελλοντικές εκλογές. Σε κάθε περίπτωση, όλα τα σενάρια είναι ανοικτά.

Υπάρχουν κάποιες αναλύσεις που αποδίδουν την υποχώρηση της Μέρκελ στο προσφυγικό-μεταναστευτικό. Ότι δηλαδή η πολιτική της στο θέμα αυτό βοήθησε την άνοδο της ξενοφοβικής Άκρας Δεξιάς, του κόμματος «Εναλλακτική για την Γερμανία». Αλλά αυτή η πολιτική της Μέρκελ δεν εδραζόταν στα «φιλάνθρωπα» της αισθήματα, αλλά σε απαίτηση της γερμανικής επιχειρηματικής τάξης, του γερμανικού κεφαλαίου, που χρειάζεται φτηνό εργατικό δυναμικό. Άλλωστε χωρίς μετανάστες, με την υψηλή υπογεννητικότητα που την χαρακτηρίζει, η Γερμανία θα χάσει μερικά εκατομμύρια από τον πληθυσμό της στα προσεχή χρόνια, με ό,τι αυτό σημαίνει. Ασφαλώς το προσφυγικό-μεταναστευτικό ήταν ένα από τα θέματα που επηρέασαν το αποτέλεσμα των γερμανικών εκλογών. Είναι όμως υπεραπλούστευση και ιδεολογική εμμονή να αποδίδεται το εκλογικό αποτέλεσμα μόνο, ή κατά κύριο λόγο, σε αυτό τον παράγοντα. Αν ήταν έτσι, πως εξηγείται η άνοδος της Άκρας Δεξιάς σε χώρες που δεν υιοθέτησαν «φιλομεταναστευτική» πολιτική και αντιμετώπισαν με αδιαφορία ή και εχθρότητα τους πρόσφυγες; Δεν υπάρχουν μονοδιάστατες ερμηνείες των πολιτικών φαινομένων. Η Γερμανία αντιμετωπίζει μια σειρά άλλων προβλημάτων που μαζί με το «μεταναστευτικό-προσφυγικό» επηρέασαν το εκλογικό αποτέλεσμα. Με πρώτιστο την ευρωπαϊκή διαχείριση του Βερολίνου που οδηγεί την Ευρώπη σε τραγικά αδιέξοδα. Η Γερμανία βρέθηκε επικεφαλής της Ευρώπης  και αδυνατεί να διαχειριστεί μια αυτοκρατορία.

Αλλά και τα εσωτερικά προβλήματα, παρά τον εξωραϊσμό της γερμανικής οικονομίας, δεν είναι λίγα. Για παράδειγμα μία στις τέσσερις θέσεις εργασίας χαρακτηρίζεται από υποαπασχόληση και συνθήκες επισφάλειας. Είναι ο περίφημος θεσμός της «ευέλικτης εργασίας». Οι δε κοινωνικές ανισότητες δεν είναι λίγες με την απορρύθμιση των εργασιακών σχέσεων. Το ποσοστό για παράδειγμα των  εργαζόμενων, που παίρνει κάτω από 979 ευρώ το μήνα, έχει ανέβει τα τελευταία 15 χρόνια από 18% στο 22%. Την ίδια στιγμή 4,7 εκατομμύρια άνθρωποι ζουν με επίδομα ανεργίας 450 ευρω. Η περίφημη επομένως πολιτική της λιτότητας, μοντέλο που  η Γερμανία προσπαθεί να επιβάλει και στην υπόλοιπη Ευρώπη και ειδικά στη Γαλλία, δεν είναι άσχετη με το αποτέλεσμα των εκλογών και την άνοδο της Ακροδεξιάς. Λόγω της υιοθέτησης από την γερμανική Αριστερά πολιτικών που λίγο διαφέρουν από αυτές της Δεξιάς, ένα σχεδόν εκατομμύριο των ψηφοφόρων της μετακινήθηκε στην Άκρα Δεξιά. Ό,τι δηλαδή έγινε και στη Γαλλία με το «Εθνικό Μέτωπο της Μαρίν Λεπέν.

Η σημερινή ακυβερνησία στο Βερολίνο επιτείνει φυσικά τα αδιέξοδα της Ευρώπης: Brexit, Ισπανία, οικονομία, μεταρρυθμίσεις και όχι μόνο. Και αυτό σε μια στιγμή που οι ΗΠΑ του Τραμπ παραπαίουν επίσης. Το πολιτικό κενό στη Δύση είναι κάτι από περισσότερο εμφανές. Υπάρχει ένα κενό ισχύος που δεν οφείλεται σε έλλειψη στρατιωτικού, τεχνολογικού ή πολιτισµικού δυναµικού, αλλά σε μια κρίση περισσότερο ταυτότητας. Ζούμε την άνοδο της ασημαντότητας που θα έλεγε και ο Κορνήλιος Καστοριάδης. Όπου η νεοφιλελεύθερη διάσταση της οικονομίας, με τον χρηματοπιστωτικό παράγοντα  να ηγεμονεύει την πολιτική, ό,τι δηλαδή  επιβάλλει το Βερολίνο, έγινε ύστατος σκοπός, αντί για μια οικονομία που θα είναι το μέσο του ανθρώπινου βίου και όχι αυτοσκοπός.

Σε ότι αφορά την Ελλάδα, η ακυβερνησία στο Βερολίνο, όπως και μια πιθανή αποχώρηση της Μέρκελ από την πολιτική, δεν προοιωνίζει τίποτε το καλό. Καμιά συζήτηση δεν θα μπορεί να γίνει για το ελληνικό χρέος ενώ θα δυσκολέψει και την τελευταία μνημονιακή αξιολόγηση. Για την Κύπρο επιπτώσεις μπορεί να υπάρξουν από  μια πιθανή χειροτέρευση των σχέσεων του Βερολίνου με την Άγκυρα. Αλλά σίγουρα η πολιτική αβεβαιότητα στη χώρα που ηγείται της Ευρωπαϊκής Ένωσης, δεν μπορεί να  είναι θετική ακόμη και στην πορεία του Κυπριακού, δεδομένων των προσδοκιών που τρέφει η Λευκωσία για ένα εποικοδομητικό  ρόλο του ευρωπαϊκού παράγοντα.

Υ.Γ. Οι διάφορες, μάλλον προεκλογικού χαρακτήρα, κινήσεις  Αναστασιάδη στο διεθνές πεδίο τον τελευταίο καιρό, παρά την αδεξιότητα κάποιων  χειρισμών του, δεν μπορούν παρά να ιδωθούν θετικά. Το ερώτημα είναι πως συμβιβάζονται με τη λύση που επιδιώκει και προωθεί, και που θα μετατρέψει την Κύπρο σε τουρκικό προτεκτοράτο υπό την υψηλή αγγλοαμερικανική εποπτεία.  Και τι εμπιστοσύνη μπορεί να έχουν στην Κύπρο χώρες όπως η Ρωσία, η Αίγυπτος ή το Ισραήλ όταν ξέρουν ότι μετά από μια τέτοια λύση, ουσιαστικός συνομιλητής τους σε ό,τι θα αφορά την Κύπρο θα είναι η Άγκυρα και όχι η Λευκωσία. Ένας ακόμη λόγος που   μια επιπλέον πενταετία με πρόεδρο τον Αναστασιάδη θα είναι επικίνδυνη για την Κύπρο.

*Πανεπιστημιακός, διευθυντής του Κέντρου Ελληνικών Ερευνών Καναδά-ΚΕΕΚ

 και μέχρι πρόσφατα  επιστημονικός συνεργάτης του ΕΔΙΑΜΜΕ στο Πανεπιστήμιο Κρήτης.

* .E-mail   stephanos.constantinides@gmail.com