Ένας ποιητής καταθέτει- Συνέντευξη με τον ποιητή Στέφανο Κωνσταντινίδη

Βιβλιογωνιά

Του Αντρέα Πολυκάρπου

Ο ακαδημαϊκός και ποιητής Στέφανος Κωνσταντινίδης γεννήθηκε στην Πάφο το 1941 και δίδαξε Πολιτικές Επιστήμες και Ιστορία στο Πανεπιστήμιο του Λαβάλ, στο Πανεπιστήμιο του Μόντρεαλ και στο Πανεπιστήμιο του Κεμπέκ.
Εξέδωσε έξι ποιητικές συλλογές και δύο συλλογές διηγημάτων, δημοσίευσε δοκίμια, φιλολογικά άρθρα και κριτικές βιβλίου. Η ποίηση του προσέχθηκε αρκετά στο εξωτερικό αφού ένα από τα ποιητικά βιβλία του «Anthumes», μεταφράστηκε από τον Ζακ Μπουσάρ, ελληνιστή και καθηγητή στο Πανεπιστήμιο του Μόντρεαλ.
Το 2017 εξέδωσε στις εκδόσεις Βακχικόν στην Ελλάδα την ποιητική συλλογή "Λεξήματα" καθώς και το μυθιστόρημα "Νομάδας Α' Η έξοδος". 
Ο Κωνσταντινίδης είναι μια ποιητική φωνή που έχει πολλά να πει και θα πρέπει να προσεχθεί σε μεγάλο βαθμό σε Ελλάδα και Κύπρο όπου περιμένουμε τους ξένους να αναγνωρίσουν τους ποιητές μας και κατόπιν εορτής να νιώσουμε περήφανοι.
Γράφει μιαν ποίηση μεστή με αρκετά από τα νοήματα και τα μηνύματα της να παραμένουν κρυμμένα στην πρώτη ανάγνωση.  
Η ποίηση του ενέχει μια λεπτή ειρωνεία η οποία, όμως, λειτουργεί άρτια μέσα στα ποιήματα του και η οποία νοηματοδοτεί - χωρίς διδακτισμό- ολόκληρο τον ποιητικό του κόσμο. 

• Πως αντιμετωπίζετε την ποίηση: ως μια ταυτότητα ή ως μια ετερότητα μέσα στη σύγχρονη ζωή;

Και τα δύο! Η ποίηση είναι μια ταυτότητα στο μέτρο που μου επιτρέπει να εκφράζω ένα κόσμο που ονειρεύομαι, ένα κόσμο που θα ήθελα να δω να γεννιέται. Κι είναι μια ετερότητα στο μέτρο που επιτρέπει σε όσους με διαβάζουν να είναι συνδημιουργοί του δικού τους κόσμου που δεν είναι κατ΄ανάγκην  ο δικός μου. Με άλλα λόγια η αληθινή ποίηση έχει μέσα της τον σπόρο και της ταυτότητας και αυτό της ετερότητας. Η ταυτότητα είναι ό,τι εκπέμπει ο ποιητής, η ετερότητα είναι ό,τι συλλαμβάνει ο αναγνώστης. Είναι μια διαλεκτική σχέση δημιουργίας, ή καλύτερα συνδημιουργίας. Ασφαλώς η έννοια της ταυτότητας  που εκπέμπει η ποίηση θέτει και τα όρια της ετερότητας, την εμπεριέχει. Εμπεριέχει δηλαδή και την ύπαρξη του Άλλου σε μια διαλεκτική σχέση, κάτι που απεγκλωβίζει από τον ατομοκεντρισμό τόσο τον ποιητή όσο και τον αναγνώστη του.

• Ο ποιητής είναι μια περσόνα γύρω από τις λέξεις ή λειτουργεί με έναν ενστικτώδη ορμεμφυτισμό; 

Χωρίς τον ενστικτώδη ορμεμφυτισμό δεν υπάρχει ποίηση. Είναι αυτό που το είπαν ταλέντο ή το τάλαντο του ευαγγελίου. Μπορείς να το κρύψεις ή να το επεξεργαστείς. Είναι η έμπνευση που έρχεται μια στιγμή που δεν την περιμένεις και που χωρίς αυτή δεν υπάρχει ποίηση. Από εκεί και πέρα όμως το παιχνίδι με τις λέξεις ανοίγει ορίζοντες  και επιτρέπει την αισθητική καταξίωση αυτού που παράγει το ορμέμφυτο. Κάθε μέρα πολιορκείς τις λέξεις για να γεννηθεί ένα ποίημα.  Είναι η δουλειά που χρειάζεται να βάλεις για να γονιμοποιηθεί το τάλαντο, η έμπνευση. Η ποιητική μετουσίωση της έμπνευσης  χρειάζεται δουλειά.   Μαζεύεις τις άστεγες λέξεις  και φτιάχνεις με πολύ μόχθο την  ποιητική σου. Διότι υπάρχει χάος στον ενστικτώδη ορμεφυτισμό το οποίον ο ποιητής μετατρέπει σε τέχνη, με τις λέξεις να αποτελούν τα υλικά της οικοδομής του.

• Μπορεί η τέχνη να κλείσει τις πληγές των ανθρώπων μέσα σε μια ενδότερη υπαρξιακή διαλεκτική;

Είναι μια από τις δυνατότητες της τέχνης. Κάπως έτσι δεν το είπε ο Αριστοτέλης στον περίφημο ορισμό του για την τραγωδία; Μολονότι δεν θα έλεγα πως είναι ο κύριος σκοπός της.  Ο ποιητής παλεύει από ένα μετερίζι για ένα καλύτερο κόσμο.Ένα κόσμο με περισσότερη ομορφιά. Με αυτή την έννοια η τέχνη  βοηθά όχι τόσο στο κλείσιμο των πληγών, όσο στην ανακούφιση του ανθρώπινου πόνου, πάντα με την αριστοτελική υπέρβαση. Άλλωστε η τέχνη έχει ψυχαναλυτικές-θεραπευτικές ιδιότητες σύμφωνα με μια ψυχαναλυτική προσέγγιση της , κι ας λέει ο Εγγονόπουλος ότι η τέχνη και η ποίηση δεν μας βοηθάνε να ζήσουμε αλλά να πεθάνουμε!

• Πιστεύετε ότι ακολουθείτε το δρόμο άλλων ποιητών ή ακολουθείτε μια μοναχική πορεία μέσα στη γραφή σας;

Δεν νομίζω ότι υπάρχει μοναχική πορεία! Ειδικά από τη στιγμή που η ποίηση, όπως και κάθε άλλη ανθρώπινη δραστηριότητα είναι μέρος του κοινωνείν.  Εξάλλου δεν υπάρχει  tabula rasa.  Τούτων λεχθέντων όμως, κάθε ποιητής φιλοδοξεί να ανοίξει ένα δικό του δρόμο. Κι αν δεν είναι δρόμος, έστω ένα τόσο δα μονοπατάκι!  Οι πορείες των ποιητών και όταν  είναι παράλληλες,  δεν μπορεί, κάπου διασταυρώνονται.  Η ποιητική δημιουργία δεν είναι κάτι εκτός κοινωνικού συνόλου, εκτός του κόσμου τούτου. Εκεί διασταυρώνονται τα βήματα των ποιητών  και από εκεί αντλούν από την κοινή πηγή  του κοινωνείν, καθένας φυσικά με τις ευαισθησίες του.

• Ποιές εικόνες κρατάτε μέσα σας από τη ζωή σας; Ποιές εικόνες με άλλα λόγια εφορμούν στη γραφή σας;

Οι εικόνες της παιδικής και εφηβικής ηλικίας παραμένουν ανεξίτηλες. Εικόνες φτώχειας, ανισότητας, εικόνες υποτίμησης του ανθρώπου, αλλοτρίωσης του. Γενικά μου μένουν έντονες οι εικόνες της αδικίας, όχι τόσο αυτές που έζησα ή ζω προσωπικά όσο αυτές που με περιβάλλουν στην καθημερινή ζωή. Υπάρχουν όμως και εικόνες ομορφιάς και έρωτα που βγαίνουν πολλές φορές μέσα από την καθημερινότητα, μέσα από την πάλη για ένα διαφορετικό κόσμο, μέσα από μια πορεία που αναζητά το φως της δικαιοσύνης.

• Ποια ερωτήματα καλείται να απαντήσει ο ποιητής διαχρονικά αλλά και στο παρόν που ζούμε;

Νομίζω κάθε ποιητής καλείται να απαντήσει σε διαχρονικά φιλοσοφικά υπαρξιακά ερωτήματα και σε ερωτήματα οργάνωσης  του κοινωνείν.  Όπως και κάθε άνθρωπος, ο ποιητής οφείλει να πάει πέρα από το υπαρξιακό και να αντιμετωπίσει το συλλογικό. Ο ποιητής είναι κατά κανόνα ριζοσπάστης και ενοχλητικός. Δεν είναι τυχαίο που ο Πλάτωνας τον απέκλεισε από την «Πολιτεία» του.      Ο ποιητής συντελεί στην οργάνωση της συλλογικότητας στην οποία συμμετέχει και την οποία βιώνει. Με την έννοια αυτή καλείται να απαντήσει στα διαχρονικά ερωτήματα που θέτει η κοινή συμβίωση, η δημοκρατική πολιτεία, η κοινωνική αλληλεγγύη. Για μένα η ποίηση έχει ένα κοινωνικό πρόσωπο, πέρα από το υπαρξιακό τοπίο. Το να συνομιλάς με την ιστορία είναι μια προσπάθεια να επαναπροσδιορίσεις και το παρόν.

• Ποιο το νόημα της λέξης στην ποίηση; Μια απλή μορφή έκφρασης ή ένα ψυχικό αποτύπωμα;

​Σίγουρα ένα ψυχικό αποτύπωμα! Στη λέξη εναποθέτουμε τον εαυτό μας, εναποθέτουμε ό,τι πιο πολύτιμο έχουμε. Τη σηματοδοτούμε. Μέσα από τους αιώνες διαβάζουμε τα σημάδια των λέξεων. Τα αποτυπώματα ψυχής μέσα από τις λέξεις. Πρώτα στις επιγραφές, ύστερα στους παπύρους, τα παλίμψηστα, τα βιβλία, τα σημερινά διαδικτυακά αποτυπώματα...  Η λέξη στην ποίηση είναι εργαλείο αποτύπωσης του  ψυχισμού  του ποιητή, των συναισθημάτων και των ονείρων του.​

​

• Είναι η ποίηση το καταφύγιο του ανθρώπου;

Μπορεί να γίνει το καταφύγιο  κάθε ανθρώπου. Κι ο απλός άνθρωπος γίνεται ποιητής με αυτό που τραγουδά, με αυτό που σκαλίζει, με αυτό που χορεύει. Βρίσκει καταφύγιο στην τέχνη.  Άλλωστε η ποίηση  ξεκίνησε ως δημόσια απαγγελία, ως ραψωδία, ως τραγωδία στη σκηνή. Γιατί έτσι πρόσφερε στον άνθρωπο ένα καταφύγιο, ένα ψυχοθεραπευτικό εργαλείο.  Προσωπικά, η συνομιλία με την ιστορία μου επιτρέπει να ατενίζω καλύτερα τον κόσμο και να διαλογίζομαι  την αένναη ροή του, με μια καταφυγή ελπίδας  στην πανουργία της ιστορίας.          

• Μπορεί ο κόσμος να ζήσει ποιητικά;

Θα έπρεπε!  Τουλάχιστον αυτή θα πρέπει να είναι η προσμονή μας!  Ή καλύτερα η ουτοπία μας!  Σ΄ένα κόσμο καταφρονεμένων όλοι έχουμε δικαίωμα στο όνειρο!  Το να ζήσει ο κόσμος ποιητικά χρειάζεται μια  άνοιξη, πέρα από την αλλοτρίωση. Δεν είναι ίσως για αύριο. « Ένα το χελιδόνι  κι η άνοιξη ακριβή»! Μπορούμε όμως τουλάχιστον να ονειρευόμαστε. Να ονειρευόμαστε ένα κόσμο λιγότερο αλλοτριωμένο από το δικό μας. Κι αυτό τον κόσμο μάς τον προσφέρει η ποίηση. «Η ποίηση αρχίζει από κει που την τελευταία λέξη δεν την έχει ο θάνατος» (Ελύτης). Η ποίηση συνεχίζει από εκεί που ξεπερνάμε τον κόσμο των χαμηλών προσδοκιών, τον κόσμο του χαμηλού πήχεως.

ΠΗΓΗ:http://www.offsite.com.cy/articles/perissotera/vivliogonia/234095-enas-poiitis-katathetei-synenteyxi-me-ton-poiiti-stefano   
19/11/2017