Λήμματα

Βασίλης Παπαβασιλείου 

 

Γκριλουσκόνι. Ο πρωτοσέλιδος τίτλος των «ΝΕΩΝ» (26/2/13) τα λέει όλα. Από τις ιταλικές κάλπες προέκυψε ένας θεός που υψώθηκε, σαν χαρταετός, στον ουρανό της Ευρώπης. Είναι ο θεός της αντιαρετής, ένα κράμα Σιληνού και Πάνα. Μας δείχνει το απαίσια κωμικό (δι)πρόσωπό του, μας θυμίζει μάλλον σατυρικό δράμα παρά κωμωδία και μας υποχρεώνει να κάνουμε μια αναδρομή.

δημοκρατία. Ο δημόσιος βίος σε μια δημοκρατία είναι ένα γαϊτανάκι παραστάσεων. Στο αθηναϊκό άστυ, π.χ., οι παραστάσεις αυτές ξεδιπλώνονταν σε τέσσερις βασικές σκηνές: πολιτική, θεατρική, νομικο-δικαστική, λατρευτική. Οι σκηνές ήταν διακριτές αλλά όχι στεγανές. Εφάπτονταν αλλά μπορεί και να τέμνονταν. Γι' αυτό ο Αριστοφάνης μπορεί να διακηρύσσει απερίφραστα: «Το δίκιο το ξέρει και η κωμωδία». Αν δημοκρατία σημαίνει μια ατέλειωτη συζήτηση σχετικά με τη δικαιοσύνη και αν η δικαιοσύνη παραπέμπει στη φωνή ενός «απόντος θεού» (Πλάτων), η πολιτική αυτονομία και η ελεύθερη διακίνηση της πολλαπλότητας των γνωμών συναντά εδώ το όριό της, αν δεν θέλει να ξεπέσει στον σαματά της καθαρής γνωμοκρατίας, όπου πρωταγωνιστούν τα ντεσιμπέλ που εκπέμπει ο ένας και ο άλλος. Η ακρόαση μιας απουσίας αντιστοιχεί στο αίτημα της δικαιοσύνης. Σ' αυτήν τη διαδικασία δεν αναγνωρίζονται ειδικότητες. Συμμετέχουν όλοι, ακόμη και το θέατρο, ακόμη και η κωμωδία.

κωμωδία. Οι φιγούρες του Μπέπε Γκρίλο και του Σίλβιο Μπερλουσκόνι ενεργοποίησαν τον τρόμο της κωμωδίας που αιωρείται πάνω απ' όλες τις μορφές της ανθρώπινης συνύπαρξης. Κι όμως, δεν θα 'πρεπε. Η περιχαράκωση των σκηνών (βλ. λήμμα «Δημοκρατία»), η αυστηρή οροθέτησή τους παραπέμπει στον τυπικό χαρακτήρα μιας σύμβασης, όμως δεν έχει σχέση με την πραγματική ζωή. Στην πραγματικότητα οι σκηνές μπορούν να συγχέονται. Αυτή η σύγχυση τροφοδοτεί το αίσθημα του γελοίου. Τη θετική ανάληψη της γελοιότητας (και τον εξορκισμό της) επιχειρεί ο Καρνάβαλος. Στο πλαίσιο του Καρναβάλου ένας ζητιάνος   μπορεί μια χαρά να φορέσει το βασιλικό στέμμα, ενώ ένας  κωμικός μπορεί να θρονιαστεί άνετα στον πρωθυπουργικό θώκο. Εδώ αυτό δεν απαγορεύεται, για να μην πούμε ότι επιβάλλεται. Στην «κανονική» ζωή, όμως, ποτέ. Ποτέ;

Μπερλουσκόνι. Είναι ο κορυφαίος σημερινός ενσαρκωτής του δεσμού του Καρναβάλου με την πολιτική σκηνή. Η σύγχρονη δυτική δημοκρατία είναι κατά βάση μία υπόθεση θεατών και καταναλωτών. Ο «Καβαλιέρε» το ξέρει αυτό από πρώτο χέρι. Φρόντισε, λοιπόν, να ταυτίσει τις προσωπικές επιδιώξεις του, πρώτα και κύρια την αποφυγή της φυλακής, με την ανάγκη του ακροατηρίου για θέαμα και γεμάτες τσέπες. Οι δικές του, έτσι κι αλλιώς, δεν ήταν άδειες κι έτσι θα μπορούσε θαυμάσια να χρησιμέψει σαν παράδειγμα προς μίμηση.

πολίτης. Οταν σταδιοδρομείς κατά το 80% του χρόνου σου ως τηλεθεατής και κατά το υπόλοιπο 20% ως καταναλωτής δεν πρόκειται να μεταμορφωθείς σε πολίτη μέσα σε τριάντα δευτερόλεπτα - ο χρόνος που μένεις μόνος μέσα σ' ένα παραβάν κάθε τέσσερα χρόνια. Σ' αυτό το πολύ απλό δόγμα βασίστηκε η κυριαρχία του Μπερλουσκόνι. Κυνικό; Βεβαίως. Ανήθικο; Σίγουρα. Πάντως όχι φαρισαϊκό. Υπό την έννοια αυτή, κόλαφος για τους  «αναμάρτητους» κήρυκες της αρετής στο πεδίο μιας εξ ορισμού μη καθαρής υπόθεσης, όπως είναι η πολιτική και οι σχέσεις της με την οικονομία.

φαρισαϊσμός. Από το ανέκδοτο σώμα κειμένων του Καρλ Βάλεντιν «Διάλογοι στη Δημοκρατία της Βαϊμάρης» παρατίθεται σε μετάφραση από τα γερμανικά το σκετς «Η κρισιμότητα των περιστάσεων». Συνομιλούν δύο παράγοντες, ένας οικονομικός (Α) και ένας πολιτικός (Β). Ο διάσημος καμπαρετίστας υποδυόταν τον δεύτερο:

«Α. Πρέπει οπωσδήποτε να γίνουν εκλογές. Δεν συμφωνείς;

Β. Απολύτως.

Α. Υπό έναν όρο: να έχουν το σωστό αποτέλεσμα.

Β. Αυτό δεν το συζητώ.

Α. Το επιβάλλει η κρισιμότητα των περιστάσεων.

Β. Αυτό μην το συζητάς.

Α. Πρέπει να εκφραστεί η λαϊκή βούληση.

Β. Οπωσδήποτε.

Α. Χωρίς υπερβολές, όμως.

Β. Αυτό να λέγεται.

Α. Πρέπει να εκφραστεί η λαϊκή βούληση μεν, στο ύψος των περιστάσεων δε.

Β. Αυτό ακριβώς.

Α. Δεν μπορείς, κύριε, να ψηφίζεις όταν δεν μπορείς να αίρεσαι στο ύψος των περιστάσεων.

Β. Οχι, βέβαια. Κανονικά δεν πρέπει να έχεις δικαίωμα ψήφου.

Α. Δεν μπορείς να μπαίνεις στο παραβάν και να 'ναι θολωμένο το μυαλό σου από μικροπράγματα - ότι είσαι άνεργος, άφραγκος, άστεγος και πεινασμένος - την ώρα που αυτό που διακυβεύεται στις εκλογές είναι το μέλλον του έθνους.

Β. Ασφαλώς και δεν μπορείς.

Α. Γιατί τότε δεν είσαι πολίτης.

Β. Δεν είσαι.

Α. Τι είσαι;

Β. Ενα ιδιοτελές σκουλήκι».

 

 

Πηγή: Τα Νέα

Δημοσιεύτηκε στις 02/03/2013