Ο Καναδάς. Και μια σύγκριση του καναδικού ομοσπονδιακού συστήματος με τη Διζωνική Ομοσπονδία που προτείνεται στην Κύπρο

 

Στέφανος Κωνσταντινίδης*

Ο Καναδάς είναι μια χώρα με μια καλή διεθνή φήμη. Αν και η δεύτερη μεγαλύτερη σε έκταση χώρα του κόσμου μετά τη Ρωσία, ο πληθυσμός της δεν ξεπερνά τα τριανταπέντε εκατομμύρια. Από τις πλούσιες χώρες, ζει κάτω από τη σκιά του μεγάλου γείτονα της, των ΗΠΑ. Εντούτοις είναι μια χώρα αρκετά διαφορετική από τις ΗΠΑ, με ένα κοινωνικό κράτος που συγκρίνεται άνετα με τα αντίστοιχα ευρωπαϊκά και με μια εξωτερική πολιτική που διαφοροποιείται εν πολλοίς από την αντίστοιχη αμερικανική. Χώρα με ομοσπονδιακή πολιτειακή δομή, με δύο επίσημες γλώσσες, την Αγγλική και την Γαλλική, δέχεται κάθε χρόνο χιλιάδες νέους μετανάστες. Με την Ελλάδα τη συνδέει η παρουσία των Ελλήνων σε αυτή τη χώρα από τα τέλη ήδη του 19ου αιώνα. Σήμερα ο ελληνοκαναδικός ελληνισμός υπολογίζεται στις τριακόσιες χιλιάδες. Οι Κύπριοι του Καναδά υπολογίζονται στις 20-25 χιλιάδες.

Αφορμή για το άρθρο αυτό υπήρξαν οι πρόσφατες εκλογές στον Καναδά, στις 21 Οκτωβρίου 2019. Τις εκλογές κέρδισε το Κόμμα των Φιλελευθέρων με τον πρωθυπουργό Ζυστέν Τρυντώ (157 έδρες), αλλά όχι με απόλυτη πλειοψηφία στη Βουλή, οπότε θα συνεχίσει να κυβερνά τη χώρα αλλά με κυβέρνηση μειοψηφίας. Πρόκειται για ένα κεντρώο κόμμα, κεντροαριστερό ή κεντροδεξιό ανάλογα με τις εποχές… Απέναντι του είχε το Συντηρητικό Κόμμα (121 έδρες) το οποίο τα τελευταία χρόνια μετακινήθηκε σε ακραίες δεξιές θέσεις. Παρά την παρουσία και άλλων κομμάτων, το καναδικό πολιτικό σύστημα θα μπορούσε να θεωρηθεί δικομματικό, βρετανικής κοπής. Αλλά ενώ στη Βρετανία, όπως και στην Αυστραλία, το Φιλελεύθερο Κόμμα εκτοπίστηκε από το Εργατικό Κόμμα, στον Καναδά επιβίωσε, υιοθετώντας κεντροαριστερές θέσεις και εμποδίζοντας το σοσιαλδημοκρατικό  NDP-Νέο Δημοκρατικό Κόμμα- να πάρει τη θέση του. Το NDP παραμένει στην τρίτη θέση.

Άλλα κόμματα που διεκδίκησαν τις εκλογές ήταν το Bloc Québécois που δραστηριοποιείται μόνο στο Κεμπέκ και υποστηρίζει την ανεξαρτησία αυτής της επαρχίας (32 έδρες), το NDP με τα χαμηλότερα ποσοστά του τα τελευταία χρόνια (24 έδρες), και που κατετάγη στην τέταρτη θέση από την τρίτη που κατείχε παραδοσιακά και το Κόμμα των Πρασίνων (3 έδρες). Εξελέγη επίσης μια ανεξάρτητη βουλευτής. Η έκπληξη αυτών των εκλογών ήταν η άνοδος του Bloc Québécois που είχε σχεδόν εξαφανιστεί τα προηγούμενα χρόνια και που δείχνει ότι το κίνημα υπέρ της ανεξαρτησίας του Κεμπέκ παραμένει ζωντανό.

Να σημειώσουμε την εκλογή τεσσάρων βουλευτών ελληνικής καταγωγής, τριών γυναικών, δύο από τις οποίες εκλέχτηκαν με τους Φιλελεύθερους στο Κεμπέκ, η Εμμανουέλα Λαμπροπούλου και η Άννα Κουτράκη, μία στη Μανιτόμπα, η Νίκη Άστον με το σοσιαλδημοκρατικό NDP και ενός άνδρα στο Οντάριο, του Πήτερ Φραγκισκάτου, με τους Φιλελεύθερους.       

                           
Αν ληφθούν υπόψη και οι επαρχιακές εκλογές των τελευταίων χρόνων, υπάρχει μια μετατόπιση των ψηφοφόρων προς τη Δεξιά. Τα κόμματα εξουσίας στο επίπεδο των επαρχιών είναι τρία: Φιλελεύθεροι, Συντηρητικοί, και Σοσιαλδημοκράτες(NDP). Στο Κεμπέκ υπάρχουν και τα κόμματα υπέρ της ανεξαρτησίας, Parti Québécois και Québec Solidaire ενώ τη θέση του Συντηρητικού Κόμματος κατέχει το κόμμα Coalition avenir Québec (Συνασπισμός για το μέλλον του Κεμπέκ). Η επανεκλογή των Φιλελευθέρων σε ομοσπονδιακό επίπεδο εξισορροπεί εν μέρει τη στροφή προς τα Δεξιά. Διότι στο ομοσπονδιακό καναδικό σύστημα –χωρίς ίχνος φυλετισμού, καμιά σχέση με ό,τι μας προτείνουν στην Κύπρο– οι επαρχίες διαθέτουν σημαντικές εξουσίες, χωρίς όμως να εξουδετερώνουν τις αντίστοιχες ομοσπονδιακές. Πολλά άλλωστε κοινωνικά προγράμματα, όπως αυτό της υγείας, ξεκίνησαν από τις επαρχίες όπου τη διακυβέρνηση είχε το σοσιαλδημοκρατικό κόμμα NDP. Η συμβολή άλλωστε αυτού του κόμματος στην οικοδόμηση του καναδικού κοινωνικού κράτους υπήρξε αποφασιστική, όχι μόνο γιατί άσκησε την εξουσία σε κάποιες επαρχίες, αλλά και γιατί τροφοδοτεί κατά κανόνα το Κόμμα των Φιλελευθέρων με νέες προοδευτικές ιδέες αλλά ακόμη και με στελέχη. Πολλές φορές οι Φιλελεύθεροι, για να διατηρηθούν στην εξουσία, υιοθέτησαν δικές του πολιτικές. Στελέχη δε του κόμματος αυτού προσχώρησαν κατά καιρούς στους Φιλελευθέρους στρέφοντας το κόμμα αυτό προς την κεντροαριστερά. Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι αυτό το Πιέρ Έλιοτ Τρυντώ, ενός από τους πιο πετυχημένους πρωθυπουργούς του Καναδά, που πριν προσχωρήσει στο Κόμμα των Φιλελευθέρων ήταν ακτιβιστής-διανοούμενος στο NDP. Ακόμη και στην εξωτερική πολιτική, υπό την πίεση του NDP, οι κυβερνήσεις των Φιλελευθέρων διαφοροποιήθηκαν σε πολλά θέματα από την αμερικανική εξωτερική πολιτική. Δύο χαρακτηριστικά παραδείγματα, ο Καναδάς ουδέποτε διέκοψε τις σχέσεις του με την Κούβα ενώ αρνήθηκε επίσης να πάρει μέρος ή να στηρίξει την επέμβαση στο Ιράκ. Δυστυχώς η διακυβέρνηση των Συντηρητικών που διάρκεσε σχεδόν δέκα χρόνια (2006-2015) αμαύρωσε την εικόνα του Καναδά αφού σε πολλά θέματα εγκατέλειψαν την παραδοσιακή καναδική πολιτική, όπως για παράδειγμα στο θέμα της κλιματικής αλλαγής που η χώρα πρωτοπορούσε, ενώ και στο εσωτερικό προσπάθησαν να περιορίσουν το κοινωνικό κράτος και τα κονδύλια στην έρευνα, την κουλτούρα και την παιδεία με την εισαγωγή νεοφιλελεύθερων πολιτικών.  

Τα πράγματα επανήλθαν εν μέρει στην προηγούμενη τροχιά τους με την επάνοδο στην εξουσία των Φιλελευθέρων το 2015, με πρωθυπουργό τον Ζυστέν Τρυντώ, γιο του Πιέρ Τρυντώ.. Όμως οι συντηρητικές δυνάμεις είναι ενισχυμένες και δεν είναι σίγουρο ότι θα παραμείνει για πολύ στην εξουσία μια φιλελεύθερη κυβέρνηση μειοψηφίας.

Να κλείσω με την σύγκριση που γίνεται πολλές φορές της καναδικής ομοσπονδίας με τη λύση της ΔΔΟ που προτείνεται στην Κύπρο. Καμιά σχέση! Η ΔΔΟ στηρίζεται σε φυλετικά κριτήρια και καταργεί τα στοιχειώδη της φιλελεύθερης δημοκρατίας αφού δεν θα υπάρχουν ενιαίοι εκλογικοί κατάλογοι αλλά χωριστοί φυλετικοί, όπως και εκλογή φυλετικών αντιπροσώπων. Κάτι τέτοιο δεν υπάρχει στην καναδική ομοσπονδία. Δεν υπάρχουν φυλετικοί εκλογικοί κατάλογοι και δεν εκλέγονται φυλετικοί αντιπρόσωποι. Ο σημερινός πρωθυπουργός του Καναδά, για παράδειγμα, είναι Γαλλόφωνος και προέρχεται από τη μειοψηφία. Δεν εκλέχτηκε όμως με βάση τα φυλετικά κριτήρια, με ποσοστώσεις ή εκ περιτροπής, αλλά ως Καναδός πολίτης, δημοκρατικά, από Καναδούς πολίτες, ανεξάρτητα από την εθνοτική- φυλετική τους καταγωγή. Στον Καναδά δεν υπάρχει φυλετικός διαχωρισμός των πολιτών. Δεν υπάρχει εθνοτική ψήφος και οι πολίτες ψηφίζουν με ενιαίους εκλογικούς καταλόγους. Και δεν υπάρχουν εθνοτικοί υποψήφιοι. Ισχύει επομένως η δημοκρατική αρχή ένας άνθρωπος μία ψήφος, από ενιαίους εκλογικούς καταλόγους, όπως αυτό συμβαίνει σε όλο τον κόσμο. Και βέβαια δεν υπάρχει κανένας εδαφικός διαχωρισμός στη βάση φυλετικών κριτηρίων. Και φυσικά δεν υπάρχει εθνοφυλετική ποσόστωση κατοχής εδάφους. Αυτές οι δημοκρατικές διαδικασίες δεν αποκλείουν την ανάληψη πολιτικών και πολιτειακών αξιωμάτων από μέλη μειοψηφικών εθνικών ομάδων. Διότι οι αξιωματούχοι αυτοί εκλέγονται στη βάση των πολιτικο-ιδεολογικών τους θέσεων και όχι της όποιας φυλετικής τους καταγωγής, ή γιατί ανήκουν σε κάποια θρησκευτική ή γλωσσική εθνοτική ομάδα.

*Πανεπιστημιακός, διευθυντής του Κέντρου Ελληνικών Ερευνών Καναδά-ΚΕΕΚ, συγγραφέας της μυθιστορηματικής τριλογίας ΝΟΜΑΔΑΣ, Αθήνα, Εκδόσεις Βακχικόν, 2017-2019

  stephanos.constantinides@gmail.com