Ο Ερντογάν στον Λευκό Οίκο

Στέφανος Κωνσταντινίδης

Η επίσκεψη Ερντογάν στις ΗΠΑ και η υποδοχή που έτυχε από τον Τραμπ στον Λευκό Οίκο αποτελεί αφ' εαυτής μια διπλωματική και πολιτική νίκη για τον Τούρκο Πρόεδρο. Στα δε θέματα που συζητήθηκαν ο Ερντογάν πήρε από τον Αμερικανό Πρόεδρο αυτά που ήθελε. Επιπλέον ο Τραμπ του έπλεξε το εγκώμιο, τον χαρακτήρισε φίλο από τα παλιά, ένα «ιδιαίτερα σεβαστό πρόσωπο» και δήλωσε μάλιστα «μεγάλος οπαδός» του.  Είχαμε, συνέχισε, «μία υπέροχη και παραγωγική συνάντηση. Η Τουρκία είναι ένας υπέροχος σύμμαχος στο ΝΑΤΟ».  Το επίμαχο θέμα των ρωσικών πυραύλων S-400 παραπέμφθηκε να λυθεί σε συνομιλίες «τεχνικών εργασιών» με τους Αμερικανούς να αποδέχονται τώρα την παρουσία τους  με κάποιους ενδεχομένως περιορισμούς στην ενεργοποίησή τους.  Απλώς το θέμα παρακάμπτεται με στάκτη στα μάτια εκείνων επιμένουν για κυρώσεις και επιπλέον ανοίγεται ξανά η πόρτα στην Άγκυρα για τα μαχητικά  F-35.  Έγινε επίσης λόγος για μια μεγάλη εμπορική συμφωνία δισεκατομμυρίων ανάμεσα στις δύο χώρες, με τον Τραμπ να αναζητεί τρόπους αποφυγής των όποιων κυρώσεων. Την ίδια ώρα επικρίθηκε ο Γάλλος Πρόεδρος για τη δήλωση του περί «εγκεφαλικά νεκρού ΝΑΤΟ». Ειρωνεία βεβαίως να παρουσιάζεται ο Ερντογάν θιασώτης του ΝΑΤΟ την ίδια ώρα που το υποσκάπτει με τη συμμαχία του με τη Μόσχα και ακόμη μεγαλύτερη ειρωνεία να του επιδαψιλεύει ο Αμερικανός Πρόεδρος εγκώμια για την προσήλωσή του στη συμμαχία! Στο θέμα της τουρκικής εισβολής στη Συρία παρουσιάστηκαν όλα θετικά και επαινέθηκε ξανά η Άγκυρα για τη δήθεν συμβολή της στον πόλεμο εναντίον του Ισλαμικού κράτους, ενώ είναι καλά γνωστή η συνεργασία της με τους Ισλαμιστές.

 

Όμορφος κόσμος ηθικός… Μόνο που σιγά-σιγά δημοσιοποιούνται από διάφορες πηγές τα προσωπικά συμφέροντα του Τραμπ και της οικογένειας του, οικονομικά συμφέροντα και διαπλεκόμενες σχέσεις με την οικογένεια Ερντογάν.  Αποκαλύπτεται η «διπλωματία των γαμπρών», με πρωταγωνιστές από τη μια τον γαμπρό του Τραμπ Τζάρεντ Κούσνερ και από την άλλη τον γαμπρό του Ερντογάν Μπεράτ Αλμπαϊράκ, που τον έχει κάνει και υπουργό Οικονομικών, και οι οποίοι ασκούν πολιτική κάνοντας “μπίζνες”! 

Το ερώτημα που τίθεται είναι πόσο θα προχωρήσουν όλα αυτά στα οποία συμφώνησαν οι Τραμπ και Ερντογάν.  Από πλευράς Τουρκίας δεν υπάρχει κανένα εμπόδιο να προχωρήσουν, ο Ερντογάν ελέγχει απόλυτα για την ώρα την κατάσταση και επιπλέον είναι και προς όφελος της χώρας του. Στις ΗΠΑ όμως η κατάσταση είναι διαφορετική. Πολλαπλοί παράγοντες θα συνεχίσουν να παρεμβάλλουν εμπόδια σε όσα υπόσχεται ή συμφωνεί ο ίδιος ο Τραμπ. Αυτό έχει δείξει η ώς τώρα εμπειρία. Και πρώτα θα υπάρξει πιθανόν βραχυκύκλωμα από τους ίδιους τους συνεργάτες του Αμερικανού Προέδρου που αντιλαμβάνονται τους παραλογισμούς πολλών αποφάσεών του. Μέχρι που να υποχρεωθούν σε παραίτηση όταν δεν θα αντέχουν πια αυτούς τους παραλογισμούς, όπως συνέβηκε με αρκετούς ώς τώρα. Θεσμικά επίσης το Πεντάγωνο, το αμερικανικό υπουργείο Εξωτερικών και οι Υπηρεσίες Ασφαλείας προσπαθούν να εκλογικεύσουν τις προεδρικές αποφάσεις. Στο θεσμικό επίπεδο όμως, το Κογκρέσο παραμένει το μεγάλο αντίβαρο των παραλογισμών Τραμπ.  Ειδικά τώρα που έχει ξεκινήσει και η διαδικασία αποπομπής του. Είναι βέβαιον ότι θα ακολουθήσουν και άλλα επεισόδια στις αμερικανοτουρκικές σχέσεις. Αλλά, ανεξάρτητα από τους παραλογισμούς Τραμπ, δεν θα πρέπει να υπάρχουν και ψευδαισθήσεις όσον αφορά την αμερικανική πολιτική απέναντι στην Άγκυρα. Κανένας στην Ουάσιγκτον δεν έχει διάθεση να ακολουθήσει μια πολιτική που θα οδηγεί στην απώλεια της Τουρκίας. Αυτό που επιδιώκουν είναι να εκλογικεύσουν αυτή την πολιτική και να τη βάλουν σε ένα διπλωματικό πλαίσιο όπου θα υπολογίζεται η φωνή των τεχνοκρατών και θα συμψηφίζονται και θα εξισορροπούνται  τα διάφορα αντικρουόμενα συμφέροντα. Και δεν θα εξευτελίζονται οι ΗΠΑ από τους παραλογισμούς και τις αλχημείες ενός Προέδρου που φαίνεται να  θέτει τα προσωπικά του συμφέροντα υπεράνω αυτών της χώρας του.

Αθήνα και Λευκωσία καλούνται να διαχειριστούν τα δικά τους εθνικά συμφέροντα μέσα σε ένα κλίμα αβεβαιότητας. Οι υποσχέσεις που παίρνουν από αξιωματούχους σε κατώτερο επίπεδο του Λευκού Οίκου, ανατρέπονται την επομένη από έναν απρόβλεπτο Πρόεδρο. Με έναν τέτοιο Πρόεδρο χάθηκε η όποια αξιοπιστία της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής, αν ποτέ υπήρχε εννοείται! Εντούτοις, συμμαχίες είναι δυνατές πάντα στην Ουάσιγκτον, κυρίως στον χώρο του Κογκρέσου, για την αποτροπή των χειρότερων. Τον ίδιο ρόλο είναι δυνατόν να διαδραματίσουν και οι περιφερειακές συμμαχίες. Και φυσικά υπάρχει πάντα και η δική μας γεωπολιτική αξία. Το πρόβλημα είναι ότι, σε αντίθεση με την Άγκυρα, Αθήνα και Λευκωσία θεωρούνται δεδομένες. Και ακολουθούν μια πολιτική που με δυσκολία ξεφεύγει από τη μονοδιάστατη διάστασή της. Υπάρχουν όμως  οι δυνατότητες μιας διαφορετικής πολιτικής. Μιας πολυδιάστατης πολιτικής με στρατηγική μέλλοντος που θα αντικαθιστά τη σημερινή μίζερη στατική πολιτική της πεπατημένης. Ειδικά όσον αφορά το Κυπριακό είναι απαράδεκτες οι πολιτικές που εδραιώνουν τα κατοχικά δεδομένα και ομαλοποιούν ή, ακόμη χειρότερα, νομιμοποιούν την κατοχή. Σε κάθε περίπτωση χρειάζεται επαγρύπνηση, κινητοποίηση και αντίσταση. Η Τουρκία δεν είναι άτρωτη. Παρουσιάζει πολλαπλές αδυναμίες και αντιφάσεις στην εξωτερική της πολιτική, τις οποίες θα πρέπει να εκμεταλλευτούμε για την προώθηση των δικών μας συμφερόντων.

*Πανεπιστημιακός, διευθυντής του Κέντρου Ελληνικών Ερευνών Καναδά-ΚΕΕΚ, συγγραφέας της μυθιστορηματικής τριλογίας ΝΟΜΑΔΑΣ, Αθήνα, Εκδόσεις Βακχικόν, 2017-2019
   stephanos.constantinides@gmail.com

  Στέφανος Κωνσταντινίδης   

1