Ο Ερντογάν στην Ουάσιγκτον

                                       

Η Κύπρος χρειάζεται μια πολιτική αξιοπρέπειας αλλά και πειστικότητας, διατήρησης καλών σχέσεων με όλα τα σημαντικά κέντρα της παγκόσμιας εξουσίας-ακόμη και όταν την απογοητεύουν-έχοντας συναίσθηση της αναβαθμισμένης γεωπολιτικής της σημασίας και του τι είναι δυνατόν να προσφέρει αλλά και να πάρει, αλλά και χωρίς ψευδαισθήσεις και μεγαλοϊδεατισμούς για το μέγεθος της. 

Του Στέφανου Κωνσταντινίδη*

 Στην πρόσφατη επίσκεψή του στην Ουάσιγκτον - μια από τις πολλαπλές που έχει πραγματοποιήσει στη διάρκεια της θητείας του ως πρωθυπουργός της Τουρκίας - ο Ταγίπ Ερντογάν έγινε δεκτός στο Λευκό Οίκο με μια χολλυγουντιανή υποδοχή. Απόδειξη βεβαίως της σημασίας που διαχρονικά οι ΗΠΑ αποδίδουν στην Τουρκία. Εντούτοις παρά τη μεγαλοπρέπεια της υποδοχής, όπως παρουσιάστηκε από τους τηλεοπτικούς φακούς, επί της ουσίας, σύμφωνα με καλά πληροφορημένους τούρκους αλλά και ξένους αναλυτές, τα αποτελέσματα της επίσκεψης υπήρξαν μάλλον πενιχρά. Κι αυτό γιατί οι θέσεις της Άγκυρας στα θέματα της Μέσης Ανατολής απέχουν πολύ από αυτές της Ουάσιγκτον. Το κύριο πρόβλημα που απασχολεί αυτή τη στιγμή την Τουρκία είναι ασφαλώς η κατάσταση στη Συρία. Ο Ερντογάν ζήτησε, απ’ό,τι φαίνεται, ενεργότερη συμμετοχή των Αμερικανών στην προσπάθεια ανατροπής του Σύρου προέδρου Μπασάρ αλ Άσαντ. Και ειδικότερα, ζήτησε τη δημιουργία ζωνών απαγόρευσης πτήσεων σε ορισμένες περιοχές της Συρίας. Ο Μπαράκ Ομπάμα όμως, παρά το γεγονός ότι ένα μέρος του αμερικανικού πολιτικού κατεστημένου συντάσσεται με αυτή τη θέση, δεν είναι διατεθειμένος να ανοίξει ένα μέτωπο που πιθανόν να καταλήξει σε μπούμερανγκ για τον ίδιο και τα αμερικανικά συμφέροντα όπως συνέβηκε με τον προκάτοχό του στο Λευκό Οίκο και τις επεμβάσεις του στο Ιράκ και στο Αφγανιστάν.
Ακόμη και στην περίπτωση της Λιβύης ο Ομπάμα ήταν επιφυλακτικός και η συμμετοχή των ΗΠΑ στην ανατροπή του Καντάφι ήταν δευτερεύουσας σημασίας, καθώς το όλο εγχείρημα αφέθηκε στους Αγγλογάλλους. Γάλλοι και Βρετανοί θα ήθελαν να επαναλάβουν το ίδιο εγχείρημα και στη Συρία, αλλά χωρίς την ουσιαστική συμμετοχή των Αμερικανών δεν μπορούν από μόνοι τους να επιχειρήσουν κάτι τέτοιο. Ούτε φυσικά και η Τουρκία είναι σε θέση χωρίς την αμερικανική υποστήριξη να επιχειρήσει οτιδήποτε το αποφασιστικό για την ανατροπή του ΄Ασαντ. Η Άγκυρα εξάλλου βρίσκεται σε δύσκολη θέση γιατί από τη μια δεν έχει τη στήριξη των ΗΠΑ και από την άλλη δέχεται και την πίεση της Μόσχας που παραμένει για την ώρα σύμμαχος του σημερινού συριακού καθεστώτος. Εκτός από τη Συρία η Άγκυρα θα έβλεπε με καλό μάτι μια αμερικανική επέμβαση στο Ιράν η οποία θα έθετε, τουλάχιστον για ένα διάστημα, εκτός μάχης τον κύριο και ουσιαστικό αντίπαλο των ηγεμονικών της φιλοδοξιών στην περιοχή. Ένα αμερικανικό χτύπημα στο Ιράν θα αποδυνάμωνε βεβαίως και το συριακό καθεστώς και θα άφηνε μεγαλύτερες δυνατότητες στην Άγκυρα να διαδραματίσει ρόλο στο Ιράκ και στο Λίβανο. Αλλά και στο θέμα αυτό η Ουάσιγκτον ήταν κάθετα αρνητική, όπως το ίδιο αρνητική ήταν στο παρελθόν σε παρόμοιες εκκλήσεις για επέμβαση στο Ιράν από μέρους  του Ισραήλ.

Στο μόνο θέμα που μάλλον θα βρήκε κατανόηση ο Ερντογάν είναι το Κυπριακό. Όπως και στο παρελθόν η αμερικανική πολιτική δεν θα δίσταζε να στηρίξει τις τουρκικές θέσεις στο Κυπριακό, προσφέροντας ένα μικρό «δωράκι» στην Άγκυρα αφού δεν μπορεί να ικανοποιήσει τις φιλοδοξίες της σε άλλα θέματα. Αν αληθεύουν οι πληροφορίες ότι ο Νίκος Αναστασιάδης μετά την απογοήτευση που του προκάλεσε η φίλη του η Άνγκελα Μέρκελ στο θέμα της οικονομίας επιθυμεί την αμερικανοποίηση του Κυπριακού, το μέλλον διαγράφεται σκοτεινό. Διότι η αμερικανική διαμεσολάβηση στην οποία φαίνεται να πιστεύουν οι Νίκος Αναστασιάδης και Γιαννάκης Κασουλίδης θα λειτουργήσει σίγουρα υπέρ της Τουρκίας. Στην κρίσιμη κατάσταση που βρίσκεται αυτή τη στιγμή η Κύπρος, κυριολεκτικά γονατισμένη με την κατάρρευση της οικονομίας της, τα όποια βήματα στο Κυπριακό θα πρέπει να είναι πολύ προσεκτικά και να εντάσσονται μέσα σε μια πολυδιάστατη, όσο γίνεται, διπλωματική κινητικότητα. Η αναζήτηση κάθε φορά «σωτήρων», είτε στο Λονδίνο, είτε στην Ουάσιγκτον, είτε ακόμη και στη Μόσχα και πρόσφατα στο Τελ Αβίβ, στην περίπτωση δε της οικονομίας στο Βερολίνο, είναι μια πολιτική επαιτείας που οδηγεί και στα ανάλογα αποτελέσματα. Διότι τον επαίτη κανείς δεν τον σέβεται! Η Κύπρος χρειάζεται μια πολιτική αξιοπρέπειας αλλά και πειστικότητας, διατήρησης καλών σχέσεων με όλα τα σημαντικά κέντρα της παγκόσμιας εξουσίας-ακόμη και όταν την απογοητεύουν-έχοντας συναίσθηση της αναβαθμισμένης γεωπολιτικής της σημασίας και του τι είναι δυνατόν να προσφέρει αλλά και να πάρει, αλλά και χωρίς ψευδαισθήσεις και μεγαλοϊδεατισμούς για το μέγεθος της. 

Ο Στέφανος Κωνσταντινίδης είναι καθηγητής πολιτικών επιστημών στο Κεμπέκ του Καναδά και επιστημονικός συνεργάτης του Πανεπιστημίου Κρήτης.

* .E-mail   stephanos.constantinides@gmail.com