Δύο σημαντικά γεγονότα την εβδομάδα που μας πέρασε έφεραν ξανά την Μέση Ανατολή στην άμεση διεθνή επικαιρότητα και έδειξαν πόσο εκρηκτικό παραμένει το σκηνικό στην περιοχή αυτή του κόσμου. Ήταν πρώτα η επίσκεψη Νετανιάχου στην Ουάσινγκτον, η πρώτη επίσκεψη ξένου ηγέτη μετά την εκλογή του Ντόνανλτ Τραμπ. Παλιότερα ήταν συνήθεια η πρώτη αυτή επίσκεψη να γίνεται από τον Καναδό πρωθυπουργό. Άλλες εποχές και άλλα ήθη. Το δεύτερο σημαντικό γεγονός στην περιοχή ήταν η επίσκεψη του Άλ Σάρα, του ισλαμιστή νέου προέδρου της Συρίας στην Άγκυρα και οι συνομιλίες που είχε με τον Τούρκο πρόεδρο Ταγίπ Ερντογάν.

Αυτό που ανατάραξε την Μέση Ανατολή δεν ήταν τόσο η επίσκεψη Νετανιάχου στον Λευκό Οίκο, αλλά κυρίως η επανάληψη της δήλωσης του Τραμπ για την Γάζα, για ξεριζωμό των Παλαιστινίων από τον τόπο τους και την μετατροπή της σε αμερικανική Ριβιέρα της Μέσης Ανατολής. Έτσι, μετά την Γροιλανδία, την Διώρυγα του Παναμά, τις πολύτιμες γαίες της Ουκρανίας και τον Καναδά, ο Τραμπ διεκδικεί τώρα και την Γάζα. Ο αμερικανικός ιμπεριαλισμός-επεκτατισμός δεν έχει πια όρια. Ποιο θα είναι το επόμενο μέρος της υφηλίου που θα διεκδικήσει ο Αμερικανός Πρόεδρος; Μήπως η Κύπρος; Μήπως κάποιο ελληνικό νησί του Αιγαίου;

Ο Τραμπ συμπεριφέρεται ως κτηματομεσίτης που διαλέγει τα φιλέτα που τον ενδιαφέρουν χωρίς να υπολογίζει την εθνική κυριαρχία και την ανεξαρτησία των άλλων κρατών. Φυσικά βρίσκεται στην ίδια παράδοση του αμερικανικού ιμπεριαλισμού με τους προηγούμενους Αμερικανούς Προέδρους που εισέβαλαν και κατέστρεψαν χώρες όπως το Ιράκ, τη Γιουγκοσλαβία, τη Λιβύη, το Αφγανιστάν και όχι μόνο. Αυτό που διαφέρει είναι η μέθοδος. Οι προηγούμενοι επικαλούνταν τη δημοκρατία και τα ανθρώπινα δικαιώματα, ενώ ο Τραμπ είναι πολύ πιο ωμός και επιδιώκει εδαφικές προσαρτήσεις.

Η πρότασή του για τη Γάζα προκάλεσε τη διεθνή αποδοκιμασία, απορρίφθηκε από τους Παλαιστινίους που επιμένουν να παραμείνουν ριζωμένοι στον τόπο τους, απορρίφθηκε από την Αίγυπτο και την Ιορδανία όπου ήθελε να τους μεταφέρει, απορρίφθηκε συνολικά από όλο τον κόσμο εκτός φυσικά από τον Νετανιάχου. Ο κίνδυνος είναι τώρα να τιναχτεί στον αέρα η εύθραυστη εκεχειρία ανάμεσα στο Ισραήλ και την Χαμάς. Βασικά αυτό που επιδιώκει τόσο ο Τραμπ όσο και ο Νετανιάχου είναι να προχωρήσουν στα σχέδιά τους αφού επιτύχουν πρώτα την απελευθέρωση όλων των ομήρων. Γι’αυτό και η νέα  φάση των διαπραγματεύσεων στο Κατάρ ανάμεσα στο Ισραήλ και τη Χαμάς θα είναι πολύ δύσκολη. Οι Παλαιστίνιοι ασφαλώς θα απαιτήσουν εγγυήσεις για οριστική εκεχειρία, παραμονή στα εδάφη τους και ανοικοδόμηση της Γάζας. Θα τολμήσει ο Τραμπ να στείλει αμερικανικά στρατεύματα να καταλάβουν τη Γάζα και να τους εκδιώξει; Και πώς θα πετύχει εκεί που απέτυχε το Ισραήλ παρά τη γενοκτονία του παλαιστινιακού λαού; Η επόμενη μέρα θα είναι δύσκολη χωρίς να αποκλείεται και μια νέα έκρηξη βίας και μια νέα γενοκτονία των Παλαιστινίων. Το κόστος όμως θα είναι βαρύ και για το Ισραήλ και για τους Αμερικανούς. Θα πρόκειται για ένα νέο Αφγανιστάν, για ένα νέο Βιετνάμ.

Με την αναστάτωση που δημιούργησε ο Τραμπ για τη Γάζα πέρασε σε δεύτερη μοίρα η επίσκεψη του Σύρου τζιχαντιστή Προέδρου Αλ Σάρα πρώτα στη Σαουδική Αραβία και στη συνέχεια στην Τουρκία. Στη Σαουδική Αραβία πήγε ασφαλώς γιατί από εκεί θα προέλθουν τα χρήματα για την ανοικοδόμηση της χώρας του. Στην Τουρκία πήγε και φαίνεται ότι συζήτησε την νέα σχέση που θα έχει η χώρα του με την Άγκυρα. Γίνεται λόγος για εγκατάσταση τουρκικών στρατιωτικώ βάσεων στη Συρία, για εκπαίδευση και οργάνωση  του νέου συριακού στρατού από Τούρκους στρατιωτικούς και βέβαια για τη συμμετοχή των τουρκικών εταιρειών στην ανοικοδόμηση της Συρίας. Επιδίωξη της Τουρκίας είναι επίσης να επιστρέψουν στη Συρία τα τρία εκατομμύρια προσφύγων που φιλοξενεί τα τελευταία χρόνια.

Είναι δύσκολο να υπάρξει εκτίμηση για το πώς θα εξελιχθεί ο ρόλος της Τουρκίας στη Συρία επειδή υπάρχουν και οι Κούρδοι που ελέγχουν μάλιστα και τις συριακές πετρελαιοπηγές. Η Τουρκία επιμένει στη διάλυση των κουρδικών ενόπλων πολιτοφυλακών και την υπαγωγή των κουρδικών περιοχών στο νέο συριακό καθεστώς, εννοείται υπό τουρκική επικυριαρχία. Πολλά θα εξαρτηθούν από το τι  θα αποφασίσουν οι Αμερικανοί. Δεδομένης και της παρουσίας του Ισραήλ στη Συρία που ελέγχει τα υψώματα του Γκολάν και έχει επεκτείνει ακόμη περισσότερο τον έλεγχό του σε συριακά εδάφη, ενώ ταυτόχρονα έχει και συμμάχους τους Δρούζους, η κατάσταση στην περιοχή παραμένει εκρηκτική.  Μια πιθανή εξέλιξη θα είνα η συνύπαρξη στην Συρία Τουρκίας και Ισραήλ με αμερικανική επιδιαιτησία. Τίποτε όμως δεν είναι βέβαιο. Τα συμφέροντα είναι πολλά και η συνύπαρξη δεν θα είναι εύκολη. Από την άλλη όμως ο Τραμπ και οι Αμερικανοί επιθυμούν μια σχετική ηρεμία στην περιοχή προκειμένου να προχωρήσουν οι περιβόητες συμφωνίες του Αβραάμ που θα οδηγήσουν σε αναγνώριση του Ισραήλ από την Σαουδική Αραβία. Δεν υπάρχουν όμως βεβαιότητες, προπάντων που οι αραβικές μάζες είναι ανάστατες με την γενοκτονία των Παλαιστινίων και την πρόταση Τραμπ για την Γάζα και οι αραβικές ολιγαρχίες της περιοχής δεν θα θελήσουν να διακινδυνεύσουν συμφωνίες που θα οδηγήσουν σε εκρηκτικές καταστάσεις στο εσωτερικό των χωρών τους.

Οι νηφάλιοι αναλυτές επανέρχονται στη ρίζα των προβλημάτων της Μέσης Ανατολής που δεν είναι άλλη από τη στέρηση της ελευθερίας των Παλαιστινίων. Και πιστεύουν ότι μόνο με τη δημιουργία παλαιστινιακού κράτους θα υπάρξει ειρήνη στην περιοχή, συνύπαρξη των λαών της και ασφάλεια για το Ισραήλ.

Για την Ελλάδα και την Κύπρο η κατάσταση αυτή εγκυμονεί πολλαπλούς κινδύνους. Ο εναγκαλισμός του Ισραήλ και η μονοδιάστατη εξωτερική πολιτική Αθήνας και Λευκωσίας αφήνει έκθετες και τις δύο χώρες. Αν δε ο Ερντογάν πετύχει μια καλή σχέση με τον Τραμπ, η κατάσταση θα είναι ακόμη πολύ πιο δύσκολη. Η μεν Κύπρος θα μετατραπεί σε αμερικανικό Πόρτο Ρίκο της περιοχής, με το Ισραήλ να έχει την υπεργολαβία για τις ελεύθερες περιοχές και την Τουρκία για τα κατεχόμενα. Η Ελλάδα φυσικά θα υποχρεωθεί σε μια μορφή συγκυριαρχίας και συνεκμετάλλευσης  στο Αιγαίο με την Τουρκία και σε περιορισμό της εθνικής της κυριαρχίας.  

*Πανεπιστημιακός, συγγραφέας, ποιητής. 

stephanos.constantinides@gmail.com

Από τις Εκδόσεις «ΒΑΚΧΙΚΟΝ» κυκλοφορεί η ποιητική του συλλογή «μετα-ΛΕΞΗΜΑΤΑ» και από τις εκδόσεις «ΓΕΡΜΑΝΟΣ» το μυθιστόρημα του, «Εγώ, ο Αλέξης Λάμαρης».