Παγκόσμια Οικονομία - Εγκλωβισμένος σε ένα βουνό χρεών παραμένει ο κόσμος - Στη δεύτερη θέση των πιο χρεωμένων χωρών του πλανήτη η Ελλάδα

 

 

Τάσος Μαντικίδης  

Οταν το 2008 ο υπερχρεωμένος χρηματοπιστωτικός κλάδος βρέθηκε στη δίνη της κρίσης, διασώθηκε από τις κυβερνήσεις, οι οποίες είδαν το χρέος τους ως ποσοστό του ΑΕΠ να αυξάνεται στα υψηλότερα επίπεδα των τελευταίων 50 ετών, συντείνοντας έτσι στην κρίση κρατικού χρέους στον δυτικό κόσμο. Σχεδόν πέντε χρόνια από την κρίση του 2008, ο δρόμος της ανάκαμψης για τις μεγάλες οικονομίες δείχνει δυσκολότερος απ' ό,τι αναμενόταν.

Η διαδικασία εξυγίανσης συνεχίζεται, ενώ σε πολλές οικονομίες του δυτικού κόσμου τα βουνά των χρεών συνεχίζουν την ανοδική πορεία τους.  

Πρωτιές για Ιαπωνία και Ελλάδα

Στην κορυφή της λίστας των χρεωμένων κρατών για το 2013 φιγουράρει πάντως η Ιαπωνία, με δημόσιο χρέος προς ΑΕΠ 232%, ενώ ακολουθεί η Ελλάδα, το χρέος της οποίας κινείται προς το 180%. Ιταλία και Πορτογαλία με δημόσιο χρέος ως προς το ΑΕΠ άνω του 130% και η Ιρλανδία με 122% διαμορφώνουν τη λίστα των πέντε πιο χρεωμένων σήμερα χωρών. Την ίδια ώρα, η τάση στην ευρωζώνη παραμένει αυξητική, ενώ για τους οικονομολόγους η ευρωπαϊκή κρίση χρέους μπαίνει σε μια νέα φάση, καθώς τους επόμενους 12 μήνες θα υπάρξουν πολιτικές, κοινωνικές και χρηματοοικονομικές προκλήσεις που θα δοκιμάσουν για ακόμη μία φορά τις διαχειριστικές ικανότητες της Ευρώπης εν μέσω κρίσης.

Ιστορικά, σύμφωνα με αμερικανούς πανεπιστημιακούς και οικονομολόγους μεγάλων ξένων τραπεζών, κατά μέσον όρο 3-4 χρόνια έπειτα απ' όλες τις οικονομικές κρίσεις μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο η πραγματική αξία του δημοσίου χρέους των χωρών που βρέθηκαν στη δίνη του κυκλώνα αυξήθηκε κατά 86%.

Μετά τη χρηματοοικονομική κρίση και την παγκόσμια ύφεση που ακολούθησε την κατάρρευση της Lehman Brothers όλες οι οικονομίες της Δύσης αύξησαν το χρέος τους. Σήμερα η  Ιαπωνία είναι η  χώρα με το μεγαλύτερο χρέος στον κόσμο, καθώς αυτό ξεπέρασε, για πρώτη φορά, τα 1.000 τρισ. γεν. Ποσό που ισούται με περίπου 7,7 τρισ. ευρώ, δηλαδή περισσότερο απ' ό,τι οι οικονομίες Γερμανίας, Γαλλίας και Βρετανίας μαζί. Η εκτίναξη του ιαπωνικού χρέους αποτελεί «παράπλευρη απώλεια» των Abenomics, δηλαδή της οικονομικής πολιτικής του πρωθυπουργού Σίνζο Αμπε, που «ρίχνει» χρήμα στην οικονομία για να βάλει τέλος στη στασιμότητα των τελευταίων 20 ετών.  

Το θετικό για τη χώρα είναι ότι η «μερίδα του λέοντος» του ιαπωνικού χρέους βρίσκεται σε χέρια εγχώριων επενδυτών και όχι στο εξωτερικό. Πάντως το χρέος της Ιαπωνίας αυξήθηκε από το 2007 μόλις κατά 26,7% την ώρα, π.χ., που η επεκτατική πολιτική της Βρετανίας αύξησε το χρέος της κατά 119% (από 42,8% ως προς το ΑΕΠ το 2007 σε 94,1% εφέτος). Μια αύξηση κατά 64% παρατηρείται και στο χρέος των ΗΠΑ (από 56,8% του ΑΕΠ στο 93,3%), καθώς η χώρα έκοψε χρήμα για να στηρίξει την ανάπτυξη. Το δημόσιο χρέος της μεγαλύτερης οικονομίας του πλανήτη θα φθάσει πάντως, σύμφωνα με τον υπουργό Οικονομικών των ΗΠΑ Τζακ Λιου, στο μέγιστο επιτρεπτό όριό του στα μέσα Οκτωβρίου και το Κογκρέσο θα πρέπει να αυξήσει το πλαφόν πριν από αυτή την ημερομηνία για να αποφευχθεί μια στάση πληρωμών.

Το 2011 οι οδυνηρά αργές διαπραγματεύσεις για το θέμα αυτό έπληξαν την καταναλωτική και επιχειρηματική εμπιστοσύνη, καθώς επιδείνωσαν το κλίμα στην αγορά, παρατηρούσαν οι αναλυτές, θεωρώντας ότι τυχόν καθυστερήσεις και πάλι ίσως επηρεάσουν και τη στρατηγική της κεντρικής τράπεζας σχετικά με τον περιορισμό στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης.

Επιδείνωση στην ευρωζώνη

Στην ευρωζώνη κατά μέσον όρο το χρέος των κρατών αυξήθηκε από το 2007, δηλαδή πριν από την κρίση ως το 2013 κατά 43%, καθώς από το 66,4% του ΑΕΠ διαμορφώνεται εφέτος στο 95% του ΑΕΠ. Μπορεί η Ελλάδα να έχει το μεγαλύτερο χρέος ως προς το ΑΕΠ στην ζώνη του ευρώ, η αύξηση όμως του χρέους ως προς το ΑΕΠ κυμαίνεται αντιστοίχως στο 64% (από το 107,2% στο 176% του ΑΕΠ εφέτος), την ώρα που η Ιρλανδία αύξησε το χρέος της κατά 388% (από το 25% στο 122%), η Σλοβενία κατά 165% (από το 23,1% στο 61%), η Ισπανία κατά 149% (από το 36,3% στο 90,5%), η Πορτογαλία κατά 90% (από το 68% στο 130%) κ.ο.κ.

Την ώρα πάντως που, σύμφωνα με τη Moody's, οι χώρες της υπερχρεωμένης ευρωπεριφέρειας δεν πρόκειται να δουν το ΑΕΠ τους να επιστρέφει κοντά στα προ κρίσης επίπεδα πριν από το 2017, η Commerzbank εκτιμά ότι μόνο η Ιρλανδία και υπό προϋποθέσεις η Πορτογαλία μπορεί να καταφέρουν να σταθούν σύντομα στα πόδια τους, ανακτώντας πλήρη πρόσβαση στις αγορές ομολόγων.  

Η Ελλάδα θα χρειαστεί και τρίτο πακέτο βοήθειας στα μέσα του 2014, ενώ, όπως ανέφερε η γερμανική τράπεζα, «δεν βλέπει» έξοδο της Ελλάδας στις αγορές πριν από το 2015, καθώς οι ιδιώτες επενδυτές δεν είναι πρόθυμοι να δανείσουν με ανεκτό επιτόκιο μια χώρα που επί δεκαετίες συσσωρεύει χρέος και τα 4/5 αυτού βρίσκονται στα χέρια του επίσημου τομέα, καθώς σε περίπτωση νέου «κουρέματος» θα μπορούσαν να υποστούν τις ζημιές.

Το πρόβλημα θα μπορούσε να λυθεί αν οι δημόσιοι πιστωτές της Ελλάδας παραιτούνταν από ένα μεγάλο μέρος των απαιτήσεών τους, σημειώνει η Commerzbank, αλλά κάτι τέτοιο δεν δείχνει εφικτό εξαιτίας του κύματος αντιδράσεων που θα πυροδοτούσε από τους φορολογουμένους των ισχυρών ευρωπαϊκών οικονομιών. Ως εκ τούτου, πιο «βολική» λύση για τους ευρωπαίους πολιτικούς είναι ένα τρίτο πακέτο βοήθειας προς την Ελλάδα.  Αυτό που μένει να διασαφηνιστεί ωστόσο είναι πώς θα αναχρηματοδοτηθούν τα ομόλογα που λήγουν μετά το 2014 και το μεγαλύτερο μέρος των οποίων βρίσκεται στα χέρια της ΕΚΤ. Σύμφωνα με την Commerzbank, το πιθανότερο είναι ο ESM να αναλάβει αυτό το χρέος κάτω από ένα τρίτο πακέτο διάσωσης.

Τέλος, ένα από τα μεγάλα προβλήματα συνολικά της ευρωζώνης αφορά τον υψηλό δανεισμό των ιδιωτών ειδικά στις ισχυρές χώρες, καθώς και το γεγονός ότι ο τραπεζικός τομέας αντιπροσωπεύει το 330% του ΑΕΠ της έναντι 80% στις ΗΠΑ. Χαρακτηριστικό του υπερμεγέθους τραπεζικού τομέα στην ευρωζώνη είναι ότι η μεγαλύτερη τράπεζα βάσει περιουσιακών στοιχείων στη ζώνη του ευρώ, η Deutsche Bank, αντιπροσωπεύει το 75% του ΑΕΠ της Γερμανίας, ενώ η μεγαλύτερη τράπεζα των ΗΠΑ, η JP Morgan, αντιπροσωπεύει το 15% του ΑΕΠ της αντιστοίχως.      

Ενα βήμα προτού πιάσει πάτο η Ελλάδα
Οι εκτιμήσεις των οικονομολόγων, τα «φανάρια» της οικονομίας και το πρόγραμμα αποκρατικοποιήσεων
Η ελληνική οικονομία βρίσκεται κοντά στο να πιάσει πάτο, εκτίμησαν οι οικονομολόγοι Steven Bryce, Axel Lang και Giovanni Zanni της ελβετικής τράπεζας Credit Suisse, καθώς θεωρούν ότι έρχεται το τέλος στην επί 13 συνεχόμενα τρίμηνα συρρίκνωση του ΑΕΠ της χώρας. Οπως υπολογίζουν (η ΕΛΣΤΑΤ ανακοίνωσε ύφεση 4,6%, στοιχεία μόνο σε ετήσια βάση), το ελληνικό ΑΕΠ παρέμεινε στάσιμο κατά το δεύτερο τρίμηνο σε σχέση με το πρώτο τρίμηνο του 2013, κάτι που παραπέμπει σε ενδείξεις ομαλοποίησης των οικονομικών συνθηκών. Το ρολόι της ελληνικής οικονομίας δείχνει να ολοκληρώνει  το τελευταίο τέταρτο συρρίκνωσης προτού περάσει πια στην ανάκαμψη. Με βάση τα «φανάρια» της οικονομίας που παρακολουθεί, στο πράσινο βρίσκονται η βιομηχανική παραγωγή, οι λιανικές πωλήσεις, η εμπιστοσύνη στον τομέα των υπηρεσιών, η μεταποίηση, το πρωτογενές ισοζύγιο, η μεταβολή των καταθέσεων και το ΑΕΠ.  Η Ελλάδα κινείται αποφασιστικά προς την κατεύθυνση της επίτευξης πρωτογενούς πλεονάσματος, σημειώνει και η Alpha Bank, τονίζοντας ωστόσο ότι για να ευοδωθεί ο στόχος απαραίτητη είναι η επιτάχυνση της προσέλκυσης μεγάλων ιδιωτικών επενδύσεων και η εισροή ιδιωτικών κεφαλαίων. Παράγοντας-κλειδί για τους οικονομoλόγους παραμένει το πρόγραμμα αποκρατικοποιήσεων, με την «κυριότητα» του προγράμματος να πρέπει να παραμείνει στα χέρια των ελληνικών αρχών, όπως δήλωσε ο εκπρόσωπος Τύπου του επιτρόπου Ολι Ρεν Σίμον Ο' Κόνορ. Σύμφωνα με το Reuters, πάντως, οι διεθνείς πιστωτές της Ελλάδας θα πιέσουν την Αθήνα τον επόμενο μήνα να μεταφέρει κρατικά περιουσιακά στοιχεία σε μια εταιρεία συμμετοχών ελληνικής ιδιοκτησίας εκτός της Ελλάδας η οποία θα διοικείται από ξένους εμπειρογνώμονες.

Στόχος είναι η εταιρεία να συγκεντρώσει ακίνητα του Δημοσίου και στη συνέχεια να τα χρησιμοποιήσει ως εγγύηση για ομόλογα ή ομολογίες που θα πωληθούν σε επενδυτές, κυρίως ξένους. Τα έσοδά της θα διατεθούν κυρίως για τη μείωση του δημοσίου χρέους. Το ΕΤΑΔ έχει υπό τον έλεγχό του 80.000 περίπου τέτοια ακίνητα, των οποίων η αξία εκτιμήθηκε αρχικά σε ποσό ως 28 δισ. ευρώ. Αξιωματούχος του υπουργείου Οικονομικών είπε στο Reuters ότι η πρόταση συζητείται και ότι το Ελληνικό Δημόσιο θα έχει σε κάθε περίπτωση τον πλήρη έλεγχο της εταιρείας.

Ευπρόσδεκτη είναι μια απομάκρυνση των αποκρατικοποιήσεων από τη σφαίρα επιρροής της ελληνικής κυβέρνησης, σύμφωνα με τη Citigroup, αν και μια τέτοια απόφαση θα αποδειχθεί, όπως λέει, πολιτικά αμφιλεγόμενη και θα είναι δύσκολο να περάσει από το Κοινοβούλιο. Ωστόσο, ακόμη και αν προχωρήσει το σχέδιο, η επίπτωση στο χρέος θα είναι  μικρή (11 ποσοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ σε ένα χρέος περίπου 180% του ΑΕΠ), κάτι που σημαίνει πως δεν μπορεί να  αποκατασταθεί η βιωσιμότητά του.

«Ερχεται νέα παγκόσμια κρίση»

Τι εκτιμά ο γκουρού της Morgan Stanley Στίβεν Ρόουτς
Η παγκόσμια οικονομία βρίσκεται στα πρώτα στάδια μιας ακόμη κρίσης, εκτίμησε ο γκουρού της Morgan Stanley Στίβεν Ρόουτς (φωτογραφία), θεωρώντας μάλιστα και πάλι ως υπεύθυνη την κεντρική τράπεζα των ΗΠΑ.  Καθώς η τελευταία επιχειρεί την έξοδό της από το πρωτοφανές πρόγραμμα τυπώματος χρήματος, πολλές αναδυόμενες οικονομίες που ως τώρα «έτρεχαν» βρίσκονται σε πολύ δύσκολη θέση. Νομίσματα και μετοχές σε Ινδία και Ινδονησία σημειώνουν βουτιά, με τη Βραζιλία, τη Ν. Αφρική και την Τουρκία να αποτελούν παράπλευρες απώλειες. Χωρίς το τύπωμα χρήματος της Fed που συρρίκνωσε τις αποδόσεις στις ανεπτυγμένες οικονομίες από το 2009, το λεγόμενο «ζεστό χρήμα» δεν θα είχε πλημμυρίσει τις αναδυόμενες αγορές. Από την άλλη πλευρά, τα μεγάλα ελλείμματα τρεχουσών συναλλαγών των χωρών αυτών είναι ένα κλασικό σύμπτωμα οικονομιών που ξόδευαν περισσότερα από όσα έβγαζαν. Οι αναδυόμενες οικονομίες είναι ένοχες γιατί δεν αντιμετώπισαν τις δικές τους ανισορροπίες τις καλές ημέρες. Αλλά και η Fed είναι εξίσου ένοχη, αν όχι περισσότερο, γιατί ενορχήστρωσε αυτή την  πολιτική εξαρχής. 

Πηγή:Το Βήμα της Κυριακής

Δημοσιεύτηκε στις 01/09/2013