Η λογοτεχνία της δυστοπίας

Αργυρώ Μποζώνη

Οι πωλήσεις του βιβλίου του Τζορτζ Όργουελ 1984, που κυκλοφόρησε για πρώτη φορά το 1949, αυξήθηκαν κατακόρυφα, αμέσως μετά την ορκωμοσία Τραμπ. Ο οίκος Πένγκουιν ανακοίνωσε ότι παρήγγειλε την εκτύπωση άλλων 75.000 αντιτύπων προκειμένου να ανταποκριθεί στη ζήτηση.
Αιτία της εκτίναξης των πωλήσεων είναι ένα σχόλιο που έκανε μια σύμβουλος του Ντόναλντ Τραμπ, το οποίο θεωρήθηκε «εμπνευσμένο» από το μυθιστόρημα «1984». Η Κελιάν Κόνγουεϊ υπερασπιζόμενη τον εκπρόσωπο του Λευκού Οίκου, τον Σον Σπάισερ, ο οποίος διαβεβαίωνε –παρά τις απτές αποδείξεις– ότι το πλήθος που παρακολούθησε την ορκωμοσία του Τραμπ ήταν το ογκωδέστερο που έχει συγκεντρωθεί ποτέ στην Ουάσινγκτον, έκανε λόγο για «εναλλακτικά γεγονότα».

Το βιβλίο του Τζώρτζ Όργουελ 1984

Πολύ ταιριαστό με το βιβλίο του Όργουελ, ο οποίος εισάγει με το μυθιστόρημά του την ιδέα της «διπλής σκέψης»: η κυβέρνηση κατασκευάζει τη δική της εκδοχή των γεγονότων και την επιβάλλει ως «αλήθεια» που συνυπάρχει με την πραγματικότητα. Ας σημειωθεί ότι όλο το 2016, το «1984» είχε πουλήσει μόνο 10.000 αντίτυπα.

Το 1984 (το οποίο έχει ανέβει και παίζεται με επιτυχία στο ελληνικό θέατρο, σε σκηνοθεσία Κατερίνας Ευαγγελάτου) είναι ένα προφητικό μυθιστόρημα-σταθμός για την πολιτική σκέψη του 20ού αιώνα. Αυτό που καθιστά το 1984 μοναδικό, είναι ότι είναι διαρκώς μπροστά από την εποχή του, όχι απλώς επίκαιρο. Μετά από την έκδοσή του, το 1949, ο τρόπος που αντιλαμβανόμστε τον κόσμο άλλαξε για πάντα.

Γεννήθηκε ο όρος Οργουελικός για να περιγράψει συνθήκες κυβερνητικής -και όχι μόνο- παρέμβασης στην ζωή των πολιτών, καθεστώτα ανελευθερίας, διαρκούς παρακολούθησης, και συλλογής ιδιωτικών πληροφοριών, ελέγχου της σκέψης. Ο τίτλος του βιβλίου, εικάζεται ότι αποτελεί αναγραμματισμό του έτους 1948, κατά το οποίο ο Τζώρτζ Όργουελ ολοκλήρωσε τη συγγραφή του κειμένου του. Ενός κειμένου που έμελλε να αποτελέσει σημείο αναφοράς γύρω από την Λογοτεχνία της Δυστοπίας, παρουσιάζοντας έναν κόσμο απολυταρχισμού, δυστυχίας και απόλυτης καταπίεσης, όπου η αμείωτη προπαγάνδα του καθεστώτος, η συνεχής παρακολούθηση όλων των πολιτών και ο έλεγχος της ανθρώπινης σκέψης, αποτελούν τις βασικές δομές του Οργουελικού Σύμπαντος.

Το «1984» είναι το βιβλίο στο οποίο γράφτηκε για πρώτη φορά η ιστορική φράση «Big Brother is Watching you» – ο Μεγάλος Αδερφός σε παρακολουθεί. Ένας αστικός μύθος λέει ότι ο Όργουελ εμπνεύστηκε σχεδόν ακαριαία τη βασική πλοκή του έργου του, όταν ως δημοσιογράφος στο BBC πέρασε τυχαία μπροστά από μια κάμερα και είδε το πρόσωπό του για πρώτη φορά σε μόνιτορ. Το 2008, οι Times τον κατέταξαν ως δεύτερο στη λίστα με τους 50 κορυφαίους Βρετανούς συγγραφείς από το 1945.


Το «Δε γίνονται αυτά εδώ» του Σίνκλερ Λιουις είναι σύμφωνα με το Σαλόν, «Το μυθιστόρημα που προέβλεψε την αυταρχική γοητεία του Ντόναλντ Τραμπ».
Το μυθιστόρημα Δτου Σίνκλερ Λιούις είναι μια λογοτεχνική προειδοποίηση για την εύθραυστη φύση της δημοκρατίας. Ο Αμερικανός συγγραφέας, ο πρώτος που τιμήθηκε με το Βραβείο Νόμπελ, περιγράφει πώς ο ολοκληρωτισμός θα μπορούσε να κυριαρχήσει στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Η ματιά του είναι διαπεραστική και διορατική, ικανή να προκαλέσει την αγωνία και στον σημερινό αναγνώστη. Οι βασικοί πρωταγωνιστές είναι ένας μαχητικός δημοσιογράφος, ο Ντορέμους Τζέσαπ, και ο γερουσιαστής Μπαζ Γουίντριπ, ένας δημαγωγός που καταφέρνει να εγκαθιδρύσει στη γη της ελευθερίας ένα φασιστικό καθεστώς, ένα σύστημα εξουσίας που βασίζεται στη βία και την τρομοκρατία. Το βιβλίο είναι μια έξοχη πολιτική σάτιρα που μετεξελίσσεται σε μια εκτεταμένη δυστοπία: ένας εκλεγμένος πρόεδρος μετατρέπεται σε δικτάτορα για να σώσει το έθνος από την απάτη της κοινωνικής πρόνοιας, την εγκληματικότητα, το σεξ και τον φιλελεύθερο Τύπο. Το μυθιστόρημα γράφτηκε στη διάρκεια του Μεσοπολέμου, την περίοδο που οι ΗΠΑ βυθίζονταν στην οικονομική ανασφάλεια και στην Ευρώπη αναδυόταν το ναζιστικό σκότος. Έχοντας χαρακτηριστεί «ένα μήνυμα προς τους σκεπτόμενους Αμερικανούς», όταν εκδόθηκε το 1935, το Δεν γίνονται αυτά εδώ παραμένει ένα έργο ανατριχιαστικά επίκαιρο. Το 1930 η Σουηδική Ακαδημία απένειμε το Βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας στον Σίνκλερ Λιούις «για τη σφριγηλή και γλαφυρή τέχνη των περιγραφών του και την ικανότητά του να δημιουργεί, με σύνεση και έξυπνο χιούμορ, νέους τύπους χαρακτήρων».
 «Το Δεν γίνονται αυτά εδώ δεν είναι μονάχα το κορυφαίο έργο του Λιούις αλλά και ένα από τα πιο σημαντικά μυθιστορήματα που εκδόθηκαν ποτέ σε τούτη τη χώρα... Είναι τόσο καίριο, τόσο παθιασμένο, τόσο έντιμο, τόσο απαραίτητο, που μόνο οι δογματικοί, οι σχισματικοί και οι αντιδραστικοί θα του βρουν μειονεκτήματα» γράφει ο  New Yorker.

«Ο θαυμαστός Καινούργιος Κόσμος» του Άλντους Χάξλεϊ

Ο "Θαυμαστός καινούργιος κόσμος" μάς μεταφέρει στο Παγκόσμιο Κράτος, εν έτει 632 μετά Φορντ (2540 μ.Χ.), όπου

οι άνθρωποι αναπαράγονται τεχνητά και μαζικά σε κρατικά κέντρα επωάσεως και αναπτύσσονται μέσα σε φιάλες. Χωρίζονται από τη στιγμή της γονιμοποίησης σε τάξεις (Α, Β, Γ, Δ, Ε), ανάλογα με τον τελικό κοινωνικό και επαγγελματικό προορισμό τους. Τα ωάρια που ανήκουν στις τρεις κατώτερες τάξεις κλωνοποιούνται δημιουργώντας φουρνιές ομοιόμορφων ανθρώπων, που θα χρησιμοποιηθούν ως εργάτες σε εργοστάσια. Τον τυποποιημένο αυτόν κόσμο αναστατώνει ο Τζον, νεαρός που γεννήθηκε σε "καταυλισμό αγρίων" και μεγάλωσε διαβάζοντας Σαίξπηρ. "Πόσο πανέμορφη είναι η ανθρωπότητα!" λέει, όπως η Μιράντα στην "Τρικυμία" του Σαίξπηρ. "Ω, θαυμαστέ, καινούργιε κόσμε", αναφωνεί.

Το μυθιστόρημα οφείλει τον τίτλο του ακριβώς σε αυτήν τη φράση από την τραγωδία του Σαίξπηρ, ο οποίος είναι απαγορευμένος στο Παγκόσμιο Κράτος επειδή η ανάγνωση των έργων του διεγείρει τα πάθη και αναστατώνει την ψυχή. Θύμα λογοκρισίας έπεσε και το μυθιστόρημα του Χάξλεϋ: το 1932 απαγορεύτηκε στην Ιρλανδία για τη γλώσσα του και διότι αντιτίθεται στη θρησκεία και στην οικογένεια· μεταξύ 1932 και 1937 είχε απαγορευθεί στην Αυστραλία· το 1967 απαγορεύτηκε στην Ινδία ως έργο "πορνογραφικό". Στις ΗΠΑ προκαλεί σταθερά -σύμφωνα με στοιχεία του Συνδέσμου Αμερικανικών Βιβλιοθηκών- πολλές ενστάσεις.



Πηγή: www.thetoc.gr
Δημοσιεύτηκε στις 26/01/2017