Η Ευρώπη θα υποχρεωθεί να διασώσει τις τράπεζες

Ο μεγαλύτερος φόβος των τραπεζιτών για το 2011... και μετά

ZEZA ZHKOY

Tο να αφεθεί ένα ευρωπαϊκό κράτος να βρεθεί σε κατάσταση στάσης πληρωμών του χρέους του, θα έχει καταστροφικές συνέπειες ντόμινο επί των τραπεζών που διατηρούν κρατικούς ομολογιακούς τίτλους. Εάν ένα ευρωπαϊκό κράτος χρεοκοπήσει ή εάν κάνει στάση πληρωμών στο δημόσιο χρέος του, τότε η Ευρώπη θα υποχρεωθεί να διασώσει τις τράπεζες που διατηρούν ομόλογα του κράτους αυτού με βαρύ κόστος.
Υπό κανονικές συνθήκες το ερώτημα πως οι τράπεζες διαχειρίζονται το ρίσκο των εγγυήσεων που λαμβάνουν από τους άλλους χρηματοοικονομικούς ομίλους που συνεργάζονται, δεν ενδιαφέρει τους κοινούς θνητούς. Ομως δεν ζούμε σε κανονικές συνθήκες. Κατά τη διάρκεια της τελευταίας τριετίας οι υπεύθυνοι διαχείρισης του ρίσκου στις τράπεζες βρέθηκαν αντιμέτωποι με σοκαριστικές δυσκολίες, γεγονότα που κανείς δεν περίμενε ότι θα συμβούν.
Ενα από τα κρίσιμα προβλήματά τους είναι τα κρατικά χρέη και ο κίνδυνος χρεοκοπιών κρατών. Μέχρι πρόσφατα ακόμη και αφού είχε ξεσπάσει το δημοσιονομικό σοκ της Ελλάδας, οι τράπεζες στον δυτικό κόσμο δεν ανησυχούσαν και τόσο γι’ αυτά τα θέματα, καθώς θεωρούνταν απόλυτα βέβαιο ότι η πιστοληπτική ικανότητα των χωρών της Ευρωζώνης και των ΗΠΑ ήταν απόλυτα ασφαλής.

Αλλωστε στην καθημερινή τους πρακτική οι τράπεζες έχουν την τάση να συμπεριφέρονται διαφορετικά στα κράτη που δανείζουν σε σύγκριση με τους ιδιώτες που, επίσης, δανείζουν.
Για παράδειγμα όταν μια τράπεζα «κλείνει» μια συμφωνία σε συνάλλαγμα είτε με μια άλλη τράπεζα είτε με ιδιωτική εταιρεία, απαιτεί να λάβει ορισμένες εγγυήσεις προκειμένου να εξασφαλίσει ότι θα πάρει πίσω τα χρήματα που δάνεισε. Μέχρι σήμερα οι τράπεζες δεν ζητούσαν ανάλογες εγγυήσεις όταν συναλλάσσονταν με κράτη, καθώς θεωρούνταν βέβαιο ότι μια δυτική χώρα δεν υπήρχε περίπτωση να μην τηρήσει τις υποσχέσεις της.
Αντιστοίχως όταν οι τράπεζες δανείζουν δυτικές κυβερνήσεις ή απλά όταν αγοράζουν ομόλογά τους, δεν ζητούσαν υψηλές εγγυήσεις, καθώς θεωρούν ότι φέρουν «μηδαμινό ρίσκο» και με δεδομένο ότι οι περισσότερες δυτικές χώρες έχουν αξιολόγηση «A».
Ομως τα πράγματα άλλαξαν ραγδαία. Αλλωστε, οι συμφωνίες των τραπεζών που αφορούν κρατικό χρέος αντιπροσωπεύουν ένα σημαντικό μερίδιο των αγορών παραγώγων. Επιπρόσθετα αυτές οι συμφωνίες είναι διάρκειας 10, 20 ή και 30 ετών και ως εκ τούτου τα κέρδη ή οι ζημίες μπορούν να διαφέρουν.
Το δράμα της Ελλάδας και του Ντουμπάι αποτέλεσε το εγερτήριο. Τώρα όλες οι τράπεζες χρησιμοποιούν πλέον συμβόλαια πιστωτικών παραγώγων (CDS), δηλαδή φροντίζουν να «καλυφθούν» έναντι του ενδεχόμενου χρεοκοπίας κάποιας χώρας. Αυτή τη στιγμή οι τράπεζες δεν αποκαλύπτουν τις προθέσεις τους. Αλλωστε σπάνια αναφέρονται σε θέματα που αφορούν τις εγγυήσεις ή τις απόψεις που έχουν για την πιστοληπτική ικανότητα των πελατών τους.
Να επισημανθεί ότι η Ισπανία υψώνει τείχη, αλλά οι κερδοσκόποι έχουν χτίσει τεράστιες θέσεις σε credit-default swaps (CDS) -δηλαδή στα ασφάλιστρα κινδύνου χρεοκοπίας- στα κρατικά της ομόλογα και στο χρέος των ισπανικών τραπεζών. Σύμφωνα με υπολογισμούς της αμερικανικής πανίσχυρης τράπεζας J.P. Morgan, στην αγορά των CDS παίζεται η πιθανότητα χρεοκοπίας της Ισπανίας σε ποσοστό 15% ετησίως, εντός των πέντε επόμενων ετών. Οι κερδοσκόποι ποντάρουν στη δημιουργία πραγματικού πανικού που από ένα εξελισσόμενο κραχ στα κρατικά και τραπεζικά ομόλογα του ευρωπαϊκού Νότου.
Πάντως, ένα πράγμα αποσαφηνίστηκε στην κρίση του δημοσίου χρέους: οι κυβερνήσεις παντού θα περικόψουν βάναυσα τις δαπάνες τους τα επόμενα χρόνια. Μπορεί να το κάνουν κάτω από την εποπτεία του ΔΝΤ, όπως η Ελλάδα και η Ιρλανδία. Ή εθελοντικά, όπως η Βρετανία και η Γερμανία. Ή αργά και απρόθυμα, όπως οι ΗΠΑ. Είτε έτσι όμως είτε αλλιώς, θα γίνει. Και τώρα είμαστε απλώς στην αρχή. Οι κρατικές δαπάνες αποτελούν το 30%-50% της οικονομίας, ανάλογα με τη χώρα. Ομως, τα δημόσια ελλείμματα είναι τόσο μεγάλα που δεν μπορούν απλώς να περικοπούν χωρίς βαθιές συνέπειες.
Η δημοσιοποίηση της εξαμηνιαίας έκθεσης της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ), αποκάλυψε τους υπαρκτούς κινδύνους που ενέχει η κρίση χρεών -με επίκεντρο την Ελλάδα και την Ιρλανδία- στο τραπεζικό σύστημα. Ενδεχομένως να πυροδοτήσει νέα τραπεζική κρίση, προειδοποιεί η ΕΚΤ.