Πάσχα της ελπίδας, Πάσχα των Ελλήνων

Νύχτα γιομάτη θαύματα, νύχτα σπαρμένη μάγια!   Διονύσιος Σολωμός

Του Στέφανου Κωνσταντινίδη*

Το Πάσχα το βιώνουν οι πιστοί αλλά και οι αγνωστικιστές και οι άθεοι. Είναι γιατί πέρα από μεγάλη θρησκευτική γιορτή για τους πιστούς συμβολίζει κάτι περισσότερο : την ελπίδα. Ένας βαθύς συμβολισμός για τη ζωή, νίκη ενάντια στο θάνατο και τη φθορά. Με την πάροδο του χρόνου έγινε μέρος της κουλτούρας και όσων θρησκεύουν και όσων το βλέπουν σαν σύμβολο μιας νέας ζωής. Άλλωστε είναι καλό να γνωρίζουμε πως αυτός ο συμβολισμός του Πάσχα δεν συνδέεται μόνο με την ιουδαϊκή παράδοση αλλά και με την αρχαία ελληνική μυθολογία και τις παραδόσεις πολλών άλλων λαών της Ανατολικής Μεσογείου. Στην αρχαία ελληνική μυθολογία έχουμε τον Διόνυσο, έχουμε τον Άδωνι, αλλά και άλλες μορφές της που συμβολίζουν τον θάνατο και την ανάσταση και που επηρέασαν την παράδοση του ελληνικού Πάσχα. Οι τελετουργίες με τα «Αδώνια», η ιδέα της μετάληψης του σώματος και του αίματος υπάρχει και στα «Αδώνια» αλλά και στα Ορφικά μυστήρια. Οι ανθρωπολόγοι αναφέρουν ότι στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου βιώνουν τον θάνατο και την ανάσταση περισσότεροι από 16 θεοί.

Είναι γι’αυτό τον λόγο που το Πάσχα έχει αυτό τον βαθύ πολιτισμικό συμβολισμό. Στους Έλληνες βέβαια συνδέθηκε άρρηκτα με τη δημιουργία στον χώρο της τέχνης, της λογοτεχνίας και του λαϊκού πολιτισμού. Συνδέθηκε με έθιμα και παραδόσεις που μας έρχονται μέσα από τους αιώνες. Η σύνδεσή του επίσης με τους αγώνες της ελευθερίας και με την ελληνική φύση του έδωσαν μια ξεχωριστή θέση στην ελληνική παράδοση.

Αντίθετα με τους Δυτικούς που γιορτάζουν συνήθως τα Χριστούγεννα σαν την μεγαλύτερη θρησκευτική γιορτή, στους Έλληνες το Πάσχα είχε πάντα την κεντρική θέση. Το φετινό Πάσχα τους βρίσκει όμως σε βαθιά κατάθλιψη με όσα Ελλάδα και Κύπρος αντιμετωπίζουν. Τα μνημόνια και οι μνημονιακές πολιτικές δεν ταιριάζουν με την χαρά και το νόημα της Ανάστασης. Η φτώχεια και η αθλιότητα συνθλίβουν  το μέλλον και τα οράματα. Στην Ελλάδα οι μισθωτοί έχασαν το 37% της αγοραστικής τους δύναμης. Η ανεργία ξεπερνά το  25% και είναι ακόμα πιο ψηλή στους νέους. Χιλιάδες νέοι άνθρωποι, στο μεγαλύτερό τους μέρος επιστήμονες, εγκαταλείπουν κάθε χρόνο τη χώρα. Στην Κύπρο η κατάσταση δεν είναι καλύτερη. Η εξαθλίωση λόγω μνημονίου και κουρέματος είναι άνευ προηγουμένου. Περισσότερες από δεκατρείς χιλιάδες οικογένειες και δεκατρείς χιλιάδες παιδιά θα περάσουν αυτό το Πάσχα με τη βοήθεια των κοινωνικών παντοπωλείων.

Τί μένει λοιπόν από τη χαρά του Πάσχα; Η ελπίδα ίσως της ανάστασης. Η ελπίδα πως κάποιος Ιησούς θα βρεθεί και με το φραγγέλιο θα διώξει τους εμπόρους από τον ναό της ζωής. Δεν είναι που ο κόσμος πιστεύει ή ελπίζει σε μεσσίες. Είναι γιατί θέλει να πιαστεί από κάπου, από ένα ελπιδοφόρο μήνυμα πως η ζωή στο τέλος θα νικήσει. Είναι βαθύς ο συμβολισμός του Πάσχα όπως αυτός μας έρχεται μέσα από την ελληνική παράδοση. Αυτό τον συμβολισμό και αυτή την ελπίδα θα κρατήσει ο κόσμος στις δύσκολες αυτές μέρες της κοινωνικής εξαθλίωσης, της απάθειας της εξουσίας και της προκλητικής συμπεριφοράς αυτών που κατάστρεψαν τον τόπο και εξακολουθούν να ασχημονούν και να ασελγούν σε βάρος του. Την σταύρωση, κι εδώ πρόκειται για σταύρωση συλλογική, κοινωνική και εθνική, περιμένουν να ακολουθήσει η ανάσταση. Αυτό το όραμα χρειάζονται οι άνθρωποι για να αντέξουν πάνω στον σταυρό του μαρτυρίου τους.

Μέρες που είναι, η καταφυγή στον εθνικό μας ποιητή τον Διονύσιο Σολωμό και ειδικά στους « Ελεύθερους Πολιορκημένους» με το βαθύ συμβολισμό τους, συμβολισμό ελευθερίας, είναι μια πηγή δύναμης, αντοχής και καρτερίας. Να μνημονεύουμε λοιπόν Διονύσιο Σολωμό αλλά και Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη, εδώ που μας βρήκε το κακό, όπως μας συμβουλεύει και ο άλλος ποιητής μας.

Μάγεμα η φύσις κι όνειρο στην ομορφιά και χάρη,
η μαύρη πέτρα ολόχρυση και το ξερό χορτάρι.
Με χίλιες βρύσες χύνεται με χίλιες γλώσσες κραίνει:
Όποιος πεθάνει σήμερα, χίλιες φορές πεθαίνει.

Έστησ' ο έρωτας χορό με τον ξανθόν Απρίλη
κ' η φύσις ηύρε την καλή και τη γλυκειά της ώρα
και μες τη σκιά, που φούντωσε και κλεί δροσιές και μόσχους,
ανάκουστος κηλαηδισμός και λιποθυμισμένος.

........................................

Νύχτα γιομάτη θαύματα, νύχτα σπαρμένη μάγια!

Ο Στέφανος Κωνσταντινίδης είναι καθηγητής πολιτικών επιστημών στο Κεμπέκ του Καναδά και επιστημονικός συνεργάτης του Πανεπιστημίου Κρήτης.

* .E-mail   m1650@internet.uqam.ca