Αθήνα: Το χαμένο αστικό τοπίο

 

Ενα μοναχικό σπίτι κοντά στη Βικτώρια

Από την Αριστοτέλους προς την πλατεία Βικτωρίας και πέρα, το παλίμψηστο της πάλαι ποτέ αστικής Αθήνας αχνίζει κατά τόπους

 

Στην οδό Φιλιππίδου 9, ανάμεσα στην Αριστοτέλους και τη Φυλής, στέκει ερειπωμένο. [ΝΙΚΟΣ ΒΑΤΟΠΟΥΛΟΣ]

 

Νίκος Βατόπουλος

 

12.11.2023  Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ

Από την Αριστοτέλους προς την πλατεία Βικτωρίας και πέρα, το παλίμψηστο της πάλαι ποτέ αστικής Αθήνας αχνίζει κατά τόπους. Πάνω στην Αριστοτέλους, είσοδοι πολυκατοικιών από το μεγάλο κύμα της ανοικοδόμησης στην περιοχή από το 1957 έως το 1966, εμφανίζουν σήμερα μια ωρίμανση στον χρόνο, σαν παλιό κρασί. Τα μεταλλικά πλαίσια, τα μάρμαρα και οι αριθμοί σε εκείνη τη γνήσια αισθητική από τα μέσα του 20ού αιώνα φαντάζουν σαν ένθετες κόγχες οικογενειακών επισκέψεων σε μοναχικές θείες, σε συνεργάτες του πατέρα, σε συμμαθητές, σε φίλους και ανίψια. Αυτές οι χειρολαβές του 1960, λιωμένες από χιλιάδες παλάμες που ωθούσαν για την είσοδο, με έκαναν να κοντοσταθώ

Αλλά εκεί που περπατούσα, σε εκείνη την ονειρική, πλέον, Αριστοτέλους, το βλέμμα γάντζωσε σε ένα παλιό σπίτι σε μια πάροδο, δεξιά, προς τη Φυλής. Είχα παρασυρθεί σε δίνες συλλογισμών που είχε προκαλέσει η αιφνίδια συνάντηση με το γήρας της κάποτε απαστράπτουσας Αθήνας της ανοικοδόμησης. Το 1960 ήταν πλέον τόσο μακρινό όσο και ο εικοστός αιώνας, αλλά, να που η θέα αυτού του δίπατου σπιτιού στην οδό Φιλιππίδου 9 με έβγαλε από την ονειροφαντασία.

Η οδός Φιλιππίδου είναι ένας στενός δρόμος από την Αχαρνών έως την οδό Ελπίδας στη Βικτώρια, γεμάτη κάποτε με νεοκλασικά και μεσοπολεμικά κτίρια. Κακογερασμένες πολυκατοικίες σφραγίζουν τον ορίζοντά της, αλλά ενδιάμεσα προβάλλουν εικόνες μιας αστικής αισθητικής που προκαλούν το ενδιαφέρον. Αυτό το σπίτι στον αριθμό 9, συγκινούσε μέσα από την παραίτησή του. Ηταν ένα κουφάρι αφημένο.

Το απώτατο παρελθόν της περιοχής, από το 1900 και το 1910, προκαλούσε μια καταβύθιση πλέον σε μια στρωματογραφία μνήμης. Πλησίασα αυτό το σπίτι όχι μόνο γιατί το θέαμα που παρουσίαζε ήταν εξόχως θεατρικό και δραματικό, αν και όχι σπάνιο, αλλά γιατί υπήρχε μια υγρασία που ανέβλυζε ως αίσθηση. Ολο το εσωτερικό είχε πέσει, χωρίς πλέον εμφανή ίχνη.

Ηταν ένα σπίτι κέλυφος, αόμματο, χωρίς πατώματα, χωρίς σκάλες, χωρίς στέγη, χωρίς παράθυρα, παρά μόνο ανοίγματα, που όμως ήταν τόσο εκφραστικά. Μαζί είχαν φύγει και οι τοίχοι με τις κορνίζες των προγόνων και τις πιατοθήκες, το ερμάριο και τη σαλοτραπεζαρία. Μαζί είχαν φύγει και οι σκιές. Ενα θεόρατο δέντρο είχε φυτρώσει στη μέση του σπιτιού. Ηταν σαν ένα σήμαντρο για τους ανθρώπους που έζησαν εκεί.

Ενα σπίτι απλό, αρμονικό, συγκροτημένο, μετρημένο. Τρία παράθυρα στον όροφο, πλαισιωμένα το καθένα από δωρικές παραστάδες, από εκείνες που έδιναν εκείνη την αρχοντική αυστηρότητα. Αλλά καθώς το σπίτι ήταν φασκιωμένο σε δίχτυ προστασίας (για τους πεζούς) πλησίασα για να παρατηρήσω τον εξώστη. Το ένα μπαλκόνι στο μέσον του σπιτιού είχε ένα κάγκελο απλό, σαν αυτά της αυστηρής νεοκλασικής εποχής, αλλά το μαρμάρινο φουρούσι, σμιλευτός κιλλίβαντας, ήταν ένα κομψοτέχνημα μαστορικής τέχνης.

Το παρατηρούσα από καθαρά καλλιτεχνική άποψη και σκεφτόμουν πόσα τέτοια μαρμαρόγλυπτα αστικά κατάλοιπα έχουμε ώστε να τα αφήνουμε να ρημάζουν ως άχρηστα. Το συγκεκριμένο φουρούσι είχε ένα μεγάλο ανθέμιο στην ποδιά του, μίσχους απόηχο της αρ νουβώ στα πλευρά και θαυμαστή ροζέτα ως σφραγίδα στο μέτωπο του δρόμου, σαν ένας μυθολογικός ήλιος. Φιλέτα μασίφ μαρμάρου και έλικες σε δίνες συμπλήρωναν ένα έργο μικρογλυπτικής. Χαμένο μέσα στους μαιάνδρους της Αθήνας, απαξιωμένο από τον θόρυβο της φλυαρίας, αυτό το σεμνό σπίτι έστεκε εκεί, στην οδό Φιλιππίδου, με μέτρο, με αρμονία, με αξιοπρέπεια στο τελευταίο στάδιο της αποσάθρωσής του. Το θέαμα που παρουσίαζε ήταν εξόχως ποιητικό, μέσα σε μια πένθιμη αστική γάζα που το τύλιγε.