Η Αυτοκρατορία, όταν έπαψε να χρησιμοποιεί τη λατινική, υιοθέτησε την ελληνική

Το Βυζάντιο ήταν Ελληνικό;

του Γιώργου Θεοτοκά

«Ως ποιο σημείο το Βυζάντιο ήταν ελληνικό; Το δύσκολο αυτό ιστορικό πρόβλημα απασχόλησε πολύ τη διεθνική επιστήμη και συχνά έδωσε αφορμή να εκδηλωθούν μεροληψίες και εμπάθειες, που δεν τις περιμένει κανείς σε τέτοιες συζητήσεις. Το λιγότερο, ωστόσο, που μπορεί κανείς να πει, δίχως να χαρακτηριστεί υπερβολικός, είναι πως η επικράτηση της γλώσσας προϋποθέτει αναμφισβήτητα την κοινωνική και πνευματική υπεροχή του ελληνικού στοιχείου. Δεν μπορεί να είναι τυχαίο γεγονός ότι η Αυτοκρατορία, όταν έπαψε να χρησιμοποιεί τη λατινική, υιοθέτησε την ελληνική και όχι τη σλάβικη, την αρμενική, την αραβική ή οποιαδήποτε άλλη γλώσσα μιλιότανε στα εδάφη της.
Το γεγονός αυτό πρέπει να σημαίνει ότι η ελληνόγλωσση κοινωνία είταν η πιο καλλιεργημένη και πιο ισχυρή, ότι απ’ αυτήν έβγαιναν τα περισσότερα στελέχη σ’ όλους τους τομείς του κοινού πολιτισμού, ότι ασκούσε μια γενική επίδραση αναμφισβήτητη κι είταν το κοινωνικό πρότυπο που προσπαθούσαν τα άλλα στοιχεία να μιμηθούν. Το πιθανότερο είναι ότι ο αλλόγλωσσος και αλλόφυλος «Ρωμαίος», όταν άρχιζε να έχει κοινωνικές φιλοδοξίες, πάσχιζε να γίνει ελληνόφωνος και να αφομοιωθεί, όσο το δυνατόν περισσότερο, με τα ελληνόγλωσσα στοιχεία, γιατί αυτό ήταν το χρίσμα της κοινωνικής προαγωγής. Απορροφούσε έτσι ο Ελληνισμός δυνάμεις καινούργιες και μεγάλωνε τον κύκλο της ακτινοβολίας του.

Γιώργος Θεοτοκάς. Το Βυζάντιο και ο Ελληνισμός, 1953.