Ενας ελεύθερος παπάς, κοινωνικός αγωνιστής

Παπά Γιώργης Πυρουνάκης ...«ένας ελεύθερος»

ΤΟΥ ΑΛΚΗ ΡΗΓΟΥ

Δανείζομαι τον τίτλο αυτού του σχολίου από το άρθρο του Θανάση Παπαθανασίου στο τελευταίο τεύχος (13ο) της Επιστροφής -αυτού του μαχητικού και αξιόλογου περιοδικού μιας κοινωνικής σύλληψης της Ορθοδοξίας- το οποίο είναι σε μεγάλο βαθμό αφιερωμένο στη μορφή και το έργο αυτού του παπά-κοινωνικού αγωνιστή από το Ασφέντου των Σφακιών, με την ευκαιρία συμπλήρωσης 100 χρόνων από τη γέννησή του. Του «καπετάν-παπά που αντιτάχθηκε σε όλες τις μορφές 'πασάδων' και 'δεσποτάδων'»
όπως τον νεκρολογούσε η Αυγή μας, την επομένη της κηδείας του, στις 18 Μαΐου 1988. Και ο οποίος στάθηκε, για πολλούς και πολλές της γενιάς μας, πρότυπο αγωνιστικής στάσης ζωής και πνευματικός σύντροφος, με όλη την ουσιαστική σημασία και των δύο αυτών λέξεων-εννοιών. Δεν ξέρω αν ισχύει η άποψη του Θανάση Παπαθανασίου -στο ωραίο άρθρο του- ότι ο Πυρουνάκης «τηρουμένων των αναλογιών ήταν ένας από τους ευάριθμους εκπροσώπους της 'θεολογίας της απελευθέρωσης' στον τόπο μας». Τηρουμένων όποιων αναλογιών, δεν νομίζω ότι αντίστοιχο ρεύμα εμφανίστηκε ποτέ ευρύτερα στην Ορθοδοξία. Το γιατί είναι μια άλλη και μεγάλη συζήτηση .
Αυτό που εμάς μας αρκεί είναι ότι ο Παπά Πυρουνάκης υπήρξε μια πραγματικά σπάνια και εμβληματική μορφή κοινωνικού αγωνιστή. Από τις ερυθροσταυρίτικες πρωτοβουλίες του ως μαθητής στο Α' Γυμνάσιο Πειραιώς, τη δράση του υπέρ των πλημμυροπαθών ως φοιτητής και κυρίως όταν ως νεαρός 28χρονος, λαϊκός καθηγητής θεολογίας στον Πειραιά, ίδρυε το πρώτο Νυκτερινό Γυμνάσιο της πόλης, Λαϊκό Πανεπιστήμιο, κατασκηνώσεις -άλλο μεγάλο του πάθος από όποιο μετερίζι κι αν βρέθηκε- για τους εργαζόμενους. Ενώ προσπάθησε να καθιερώσει και γιορτή του ...Εργάτη Χριστού(!) και μάλιστα μέσα στη Δικτατορία της 4ης Αυγούστου, στα 1938, σε προφανή αντιδιαστολή με τον «Πρώτο εργάτη Ι. Μεταξά» που γιόρταζε εκείνη, και ακόμη προφανέστερο αποτέλεσμα την άμεση παύση του από καθηγητή.
Από την οργάνωση στην κατοχή της «Φιλικής Εταιρείας Νέων», που με τα συσσίτια και τις κατασκηνώσεις της στην Παλιά Πεντέλη σώζει 5.000 παιδιά, από την πείνα και όχι μόνο, όπως συγκινητικά θυμάται ο Φάνης Κακριδής τη γλυκεία φωνή του καθηγητή Πυρουνάκη να τους τραγουδά το «Πότε θα κάνει Ξαστεριά», καλοκαίρι 1943!
Από τη χειροτονία του στα 1949 σε παπά στην εργατική Ελευσίνα και την ανατρεπτική για το κράτος της εθνικοφροσύνης δράση του υπέρ των εργατών της περιοχής, και ιδίως της μεγάλης του αγάπης, της νεότητας, στην οποία και αφιερώνει όλα του τα γραπτά.
Αδύνατο να καταγράψει κανείς στα πλαίσια ενός σχολίου όλη την πολυσχιδή κοινωνική του δράση (μια πρώτη καταγραφή μπορεί κανείς να βρει στο βιβλίο του Με τους Νέους που κυκλοφόρησε στα 1970), που του προξένησε συνεχείς διώξεις μέχρι και τα χρόνια της μεταπολίτευσης, από Εκκλησία και Κράτος. Ας θυμίσουμε μόνο, έτσι για την ιστορία, ότι σε μία από αυτές κατά την δικτατορία, ο Χριστόδουλος Παρασκευαΐδης, τότε αρχιγραμματέας της Ιεράς Συνόδου, διέκοψε το διάβασμά του ...για να τον καλέσει σε μία ακόμη απολογία!
Ήδη πάντως, λίγο πριν από την Δικτατορία, το εκκλησιαστικό αυταρχικό καθεστώς είχε φροντίσει να τον απομακρύνει από την Ενορία του και να τον στείλει σε μια εκκλησία έξω από τον Αγ. Στέφανο. Εκεί διασταυρώθηκαν τα βήματα του με τα πρώτα του Αντιδικτατορικού Φοιτητικού Κινήματος. Για το οποίο αυτός ο ακούραστος μαχητής της «Ελευθερίας» -όπως έγραφε σταυρωτά ο Σταυρός που φόραγε πάντα στο στήθος του και η οποία δεν ορίζεται γιατί ο ορισμός της σημαίνει περιορισμό της όπως έλεγε- καθιέρωσε την πρώτη Κυριακή κάθε μήνα ειδική δεύτερη λειτουργία στις 11.30.
Και ήταν εντυπωσιακό να βλέπει κανείς νέους, που δεν είχαν και την καλύτερη των σχέσεων με την εκκλησία και τις λειτουργίες της, ούτε με το πρωινό βέβαια ξύπνημα, ν' ανηφορίζουν στην άλλη άκρη της Αττικής, για να τον ακούσουν, και μετά, στο μικρό του κελί, να πίνουν κονιάκ και να συζητούν επί ώρες ή να φεύγουν παρέα για κάποιο φιλόξενο σπίτι, όπου η συζήτηση συνεχίζονταν με κρασί και τραγούδι. Και είχε τόσο πράγματι γλυκεία φωνή! Και ακόμη πιο εντυπωσιακό, να βλέπει τους άνδρες του Σπουδαστικού της Ασφάλειας να καταγράφουν την προσέλευση των ήδη γνωστών ή να παίρνουν τις ταυτότητες αυτών που πρώτη φορά εμφανίζονταν να παρακολουθήσουν τη ...«Θεία Λειτουργία» αυτού του παυμένου Καθηγητή από την Χούντα ως «επικινδυνότερου των κομμουνιστών»!
Στη μνήμη και το παράδειγμα στάσης ζωής που δίδαξε, ας θυμίσουμε κάποια αποσπάσματα από το προφητικό και τόσο και σήμερα επίκαιρο «Μήνυμα (του) στη Νεότητα» που κυκλοφόρησε το Πάσχα του 1969. Αυτό το κάλεσμα μάχης, αντίστασης και ανυπακοής στο χουντικό καθεστώς και κάθε μορφής πνευματική και πολιτική καταπίεση, αλλοτρίωση.

«Φίλοι Νέοι Πρέπει ν' αντιληφθείτε ότι ζείτε σε μια από τις πιο κρίσιμες μεταβατικές περιόδους της ανθρώπινης ιστορίας. Και συγχρόνως να συνειδητοποιήσετε ότι σεις οι Νέοι είστε οι μόνοι που μπορείτε να φέρετε το Μεγάλο Καλό στον Κόσμο!
...Χωρίς να περιμένετε την κανονική διαδοχή της Σκυτάλης των ευθυνών έναντι του Συνόλου, αφού δεν γίνεται αλλιώς προχωρήσετε. Χωρίς πάθος οργής, γιατί δε θα ωφεληθείτε, ούτε θα ωφελήσετε, μένοντας σε θέσεις κριτών και κατηγόρων -βέβαια τούτο δε σημαίνει και παραγραφές στα όσα άσχημα οι άσχημοι αποτόλμησαν ή στα όσα άφησαν κενά απαραδέκτως οι δειλοί και άσοφοι- αλλά που τούτοι δεν είναι τώρα για σας. Χωρίς φοβίες, γιατί ο ενθουσιασμός και η αγάπη σας για τους σκοπούς της Προσπάθειας θα τις διασκεδάσει. Και βλέποντας ανοιχτά και καθαρά, πράγματα και καταστάσεις, τραβήξτε σε εξελίξεις των ποθούμενων αλλαγών και σε δημιουργίες καλύτερων συνθηκών ...απτόητοι στις τρομοκρατικές πιέσεις και τους φοβισμούς, ή τις φανταχτερές παρουσιάσεις 'αναγκών' και ανυποχώρητοι στις πονηρές 'υποδείξεις' ότι χρειάζεται, ο ερχομός της Ελευθερίας, τάχα κάποιες 'ήπιες' ή 'προσωρινές' τυραννίες... Και να πιστέψετε -όπως είμαστε βέβαιοι- ότι περιμένει μ' ελπίδα η Ψυχή του Τόπου, ο Λαός, ό,τι ως τώρα δεν κατορθώθηκε ν' αρχίσει να πραγματώνεται με τον δικό σας πόνο, τον ιδρώτα, το αίμα... Ιδού το σύνθημα: Ελεύθερα πρόσωπα αγωνιζόμενα για τις εξελίξεις και την πρόοδο της Ελευθερίας...

Πάρτε αμπάριζα από κει πίσω. Και τιναχτείτε πολύ ψηλά
Ανοίξτε καινούργιους δρόμους
Προχωρήστε ακάθεκτοι και ενθουσιαστικοί. Οι άλλοι θα ακολουθήσουν.
Και θάρθουν οι αλλαγές και οι νίκες!»