Στο κοινό σπίτι της ανθρωπότητας «Πάνω στη Γη, κάτω από τα σύννεφα» μας οδηγεί η Δανάη Στράτου |ΜΑΡΙΟΣ ΒΑΛΑΣΟΠΟΥΛΟΣ
Στο κοινό σπίτι της ανθρωπότητας «Πάνω στη Γη, κάτω από τα σύννεφα» μας οδηγεί η Δανάη Στράτου. Η μεγάλης κλίμακας in situ εγκατάσταση που παρουσιάζει στο Παλαιό Ελαιουργείο της Ελευσίνας σε επιμέλεια της Αλεξάνδρας Κοροξενίδη, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αισχύλεια, αποτελείται από 1.000 πήλινα αγγεία που σχεδίασε η ίδια και κατασκευάστηκαν στην Κρήτη.
Η καλλιτέχνις τα γεμίζει με νερό και η φύση ολοκληρώνει τη δημιουργία της καθώς ο ουρανός καθρεφτίζεται στην υδάτινη επιφάνεια, διαφορετικά κάθε φορά, ανάλογα με την ώρα και το φως, ενώ το παραμικρό αεράκι προκαλεί μια ανεπαίσθητη κίνηση.
Για την παρουσίαση της εγκατάστασης η Δανάη Στράτου άνοιξε για πρώτη φορά ένα «άγνωστο» τμήμα του επιβλητικού Ελαιουργείου που διαμορφώθηκε ειδικά. Η αφήγηση ξεκινάει από ένα μικρό χώρο και εξαπλώνεται στην ανοιχτή έκταση με φόντο τη θάλασσα.
Πρόκειται για έργο συμβολικό, λιτό, ατμοσφαιρικό, με αρχετυπική δύναμη που ανάλογα με τις προσλαμβάνουσες του κάθε επισκέπτη μοιάζει σαν ποταμός που ρέει προς τη θάλασσα, σαν αρχαιολογική ανασκαφή, ακόμα και σαν τοπίο της Αιγύπτου όταν το δεις από ψηλά.
Είναι το μεγαλύτερης κλίμακας έργο που παρουσιάζει στην Ελλάδα και συμπυκνώνει τα βιώματα και τους προβληματισμούς που αναπτύσσει στα ανοιχτά έργα μεγάλης κλίμακας με τα οποία ασχολείται συστηματικά από το 1995 όταν δημιούργησε (μαζί με την Αλεξάνδρα Στράτου και τη Στέλλα Κωνσταντινίδη) στη Σαχάρα της Αιγύπτου το «Desert Breath», το μεγαλύτερο Land Art.
Σημαντική σύγχρονη καλλιτέχνις με διεθνή αναγνώριση, συμμετοχές σε Μπιενάλε (Βενετία, Βαλένθια), εκθέσεις στο εξωτερικό και έργα σε μεγάλα μουσεία, κόρη αστικής οικογένειας, μητέρα δύο παιδιών και σύζυγος Γιάνη Βαρουφάκη, η Δανάη Στράτου συνομιλεί μαζί μας για το καινούργιο έργο της, για την τέχνη και λίγο... για τον Γιάνη.
Στη συνέντευξη Τύπου μιλήσατε για τις αναφορές που έχετε με την «Αγέλαστο Πέτρα» του Φίλιππου Κουτσαφτή και μου έκανε εντύπωση, γιατί εσείς οι καλλιτέχνες δεν μιλάτε εύκολα για άλλους δημιουργούς και έργα που μπορεί να σας έχουν επηρεάσει.
Η σωστή λέξη είναι καταλύτης για τον ρόλο που έπαιξε η «Αγέλαστος Πέτρα» στη δημιουργία του έργου μου. Η αρχική έμπνευση ήταν να δημιουργήσω ένα νοητό επίπεδο που θα διέπει τον χώρο και θα διαχωρίζει τον Επάνω με τον Κάτω Κόσμο, κάτι που τελικά έγινε με το στοιχείο του νερού.
Είχα αρχίσει να δουλεύω την ιδέα αλλά μπλόκαρα τρομερά με τα μεγάλα προσφυγικά κύματα που είχαμε το καλοκαίρι του 2015. Αισθάνθηκα ότι η ζωή υπερβαίνει την τέχνη και αναρωτήθηκα τι ρόλο μπορεί να παίξει ένα έργο τέχνης σε μια ανθρωπιστική κρίση που ξεσπάει εν μέσω πολλαπλών άλλων κρίσεων.
Από τη στιγμή που είδα το ντοκιμαντέρ όλα εκείνα που είχα αφουγκραστεί στην Ελευσία ενεργοποιήθηκαν. Οταν ο Φίλιππος Κουτσαφτής ρωτάει τον Παναγιώτη Φαρμάκη «που μένεις;» και εκείνος απαντά «το σπίτι μου είναι πάνω στη Γη κάτω από τα σύννεφα», αισθάνθηκα τη σοφία στη φράση του γιατί αυτό είναι το σπίτι όλων μας, αν δούμε τον πυρήνα των πραγμάτων.
Τελικά η έμπνευση από πού έρχεται;
Μπορεί να έρθει ανά πάσα στιγμή από διαφορετικές μεριές, αναπάντεχα, όπως ο έρωτας. Βέβαια η συνολική προσέγγιση και η μεθοδολογία του καλλιτέχνη για να αποδώσει το έργο δεν είναι ποτέ τυχαία, εκεί βγαίνει όλη η δουλειά και η υποδομή. Κάθε έργο είναι σταθμός της ευρύτερης πορείας και όλα μαζί δημιουργούν το σώμα δουλειάς του καλλιτέχνη.
• Τι θέλετε να αναδείξετε στην καινούργια εγκατάσταση;
Προσέγγισα τον τόπο της Ελευσίνας με την επιθυμία να καταλάβω την πλούσια διαστρωμάτωση από την αρχαιότητα, τη βιομηχανική ιστορία, το προσφυγικό κομμάτι. Το πρώτο κύμα προσφύγων ήρθε το ‘22 από τη Μικρά Ασία και το στοιχείο είναι έντονο μέχρι σήμερα στις συνοικίες, στα ταβερνάκια, στα σπίτια.
Η αρχική επιθυμία μου ήταν να αφουγκραστώ τον τόπο και να βρω τον τρόπο να γεφυρώσω το σήμερα και αυτά που μας απασχολούν, με την ιστορική και την κοινωνική πορεία του. Κατά τη γνώμη μου το έργο πρέπει να αντανακλά την εποχή του και ο καλλιτέχνης να είναι ενσυνείδητος σε ποια ιστορική στιγμή ζει.
Οπως γνωρίζουμε η ανθρωπότητα επιβίωσε μέσα από μετακινήσεις πληθυσμών. Η κίνηση δίνει ζωή, η ακινησία είναι θάνατος. Με ενδιέφερε να θέσω το προσφυγικό σε ένα ιστορικό πλαίσιο που να δείχνει την πορεία της ανθρωπότητας συνολικά.
• Τα πήλινα αγγεία είναι βασικό στοιχείο της εγκατάστασης στην οποία χρησιμοποιείτε νερό και χώμα, όπως στα περισσότερα έργα σας.
Το πήλινο αγγείο είναι το ιδανικό που θα μπορούσα να χρησιμοποιήσω γιατί φέρει μέσα του τη ζωή και τον θάνατο. Τον αέναο κύκλο. Από την αρχαιότητα χρησιμοποιείται για να φυλάξουμε τα απαραίτητα αγαθά που μας εξασφαλίζουν τη ζωή -λάδι, σιτηρά, κρασί-, ενώ έχουμε ενταφιασμούς παιδιών σε αγγεία.
Αυτή η σύνδεση έγινε στο μυαλό μου. Το νερό μέσα τους συμβολίζει τη θάλασσα απ’ όπου ξεκίνησε η ζωή στον πλανήτη και επιτρέπει τις μετακινήσεις των ανθρώπων.
Αυτός ο αέναος κύκλος υπάρχει στην Ελευσίνα όταν βλέπεις τη σπηλιά όπου υποτίθεται ότι ανέβαινε η Περσεφόνη από τον Κάτω Κόσμο. Για εμένα το καθένα από αυτά τα αγγεία φέρει μέσα του μια ψυχή, μια ζωή.
• Τα ταξίδια που κάνατε σε Σαχάρα, Ινδία, Αμαζόνιο... επηρέασαν τη φιλοσοφία ζωής σας;
Σαφώς, γιατί βλέπεις τον κόσμο, αλλά το σημαντικότερο είναι ότι βγαίνεις από τη βολή σου, και αυτό μπορείς να το κάνεις μέσα στην καθημερινότητα, δεν χρειάζεται να πας στα πέρατα του κόσμου.
Ο καθένας βρίσκει τον τρόπο του. Τα ταξίδια συνδυάζονται πάντα με τη δουλειά μου. Μετά τα «Ποτάμια» ακολούθησαν οι «Διαχωριστικές Γραμμές» που κάναμε με τον Γιάνη και ήρθαμε σε επαφή με ανθρώπους με πολύ πραγματικό τρόπο, γιατί έπρεπε να συνεργαστούμε, να δουλέψουμε μαζί.
Είχα και την εμπειρία στην Αίγυπτο, την πρώτη επαφή μου με έναν διαφορετικό πολιτισμό. Τότε έκανα την υπέρβαση, είπα ή τώρα ή ποτέ· ήταν πολύ σημαντική στιγμή.
• Ο καλλιτέχνης δημιουργεί για τον εαυτό του ή για το κοινό;
Για να δημιουργήσεις ξεκινάς από μια εσωτερική ανάγκη που είναι ζωτική και αν δεν την αισθάνεσαι έτσι, καλύτερα να μην ασχοληθείς γιατί η ζωή του καλλιτέχνη είναι επώδυνη, δύσκολη και είσαι πάντα ανασφαλής πώς θα ζήσεις.
Το δεύτερο βήμα είναι η ανταλλαγή της ενέργειας με το κοινό. Το έχουμε ανάγκη. Η πρόθεση στα έργα μου είναι να δημιουργήσουν μια εμπειρία για τον θεατή, οπότε η επαφή είναι πολύ σημαντική, αλλιώς το έργο έχει αποτύχει.
• Αναφέρεστε στην ανασφάλεια του καλλιτέχνη, εσείς, που είστε πετυχημένη στη σύγχρονη τέχνη...
Μιλάμε για τα ελληνικά μέτρα, και τα τελευταία χρόνια δεν είναι καθόλου εύκολο να ζήσεις από τη δουλειά σου. Η δική μου δεν είναι εμπορική, ούτε μια φορά δεν ξεκίνησα κάτι για να το πουλήσω, αν και όταν συμβαίνει είναι πάντα ευπρόσδεκτο. Οι εκθέσεις μου προέκυψαν από μεγαλύτερα έργα που ήταν έργα ζωής.
Ωστόσο, για να μπορέσεις να τα υλοποιήσεις, μεγάλο μέρος από την ενέργειά σου πηγαίνει στην ανεύρεση πόρων και χορηγών, είτε πρόκειται για έργα όπως το «Desert Breath» ή για εθνικές συμμετοχές σε Μπιενάλε.
• Δηλαδή, τα έργα μεγάλης κλίμακας που δημιουργείτε δεν είναι επειδή έχετε την οικονομική επιφάνεια από την οικογένειά σας για να τα υποστηρίξετε;
Αυτό δεν ισχύει καθόλου. Δεν έχω την οικονομική επιφάνεια που μπορεί να πιστεύουν κάποιοι· και να την είχα, δεν θα τη χρησιμοποιούσα στην τέχνη γιατί δεν είναι αυτή η φιλοσοφία μου.
Δεν είμαι κληρονόμος, σπούδασα και ξεκίνησα να κάνω έργα, οπότε κάθε φορά έπρεπε να βρίσκω και τους τρόπους να τα δημιουργώ. Στην Αίγυπτο, δεν έχει ανταλλαχθεί ούτε ένα ευρώ, όλα μάς τα παρείχαν οι χορηγοί μας σε είδος.
• Τι σκέφτεστε για το ΕΜΣΤ που περιμένουμε να ανοίξει από το 2000;
Εχω πει ό,τι ήταν να πω, πραγματικά είναι σκάνδαλο. Οταν είδα ότι και μετά το 2015 δεν άλλαξε τίποτα, απογοητεύτηκα. Ευτυχώς έχουμε στη Θεσσαλονίκη το Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης που κάνει σπουδαία δουλειά, αλλά χρειάζονται και άλλα μουσεία.
• H διοργάνωση της Documenta στην Αθήνα θεωρείτε ότι θα αποφέρει ορισμένα θετικά για τη σύγχρονη τέχνη;
Δεν ξέρω, σίγουρα κάποια θετικά θα βγουν, αλλά η πρόθεση των Γερμανών διοργανωτών είναι αποικιοκρατική, δεν ενεργοποίησαν τις καλλιτεχνικές δυνάμεις του τόπου, δεν ήρθαν να μάθουν από την Ελλάδα, όπως είναι ο τίτλος· δεν υπήρξε ανταλλαγή, διάλογος και δεν ξέρω τι θα μείνει τελικά από όλο αυτό.
Εχω μιλήσει με πολλούς συναδέλφους μου και πρώην φοιτητές μου και κανείς δεν ένιωσε ότι ήρθαν σε επαφή με τους καλλιτέχνες που ζουν στην Ελλάδα.
Οι διαδικασίες επιλογής των καλλιτεχνών δεν ήταν διαφανείς. Δεν αναπτύχθηκε ένας inclusive διάλογος να αισθανθούν οι Ελληνες καλλιτέχνες ότι είναι μέρος κάτι μεγαλύτερου, ανεξάρτητα από την τελική συμμετοχή. Κανείς δεν ήξερε τι θα γινόταν, δεν υπήρξε διείσδυση, άνοιγμα στην καλλιτεχνική κοινότητα.
Ακουσα ότι δεν έγιναν επισκέψεις σε εργαστήρια για να μην απογοητευτούν οι καλλιτέχνες. Από πού κι ώς πού; Οταν πας να δεις, δεν υπόσχεσαι. Αντιθέτως, δεν ξέρουμε πώς έγιναν οι επιλογές.
Ο Γιάνης είναι πάντα ένα βήμα μπροστά
• Είναι το πρώτο έργο που παρουσιάζετε μετά το θυελλώδες 2015 που γίνατε γνωστή ως σύζυγος Βρουφάκη. Οσοι σας γνωρίζαμε από το εικαστικό έργο σας, εκπλαγήκαμε. Πώς το διαχειριστήκατε; Το αισθανθήκατε ως «καπέλωμα»;
Εντάξει, στη ζωή και στο ζευγάρι αλλάζουν οι ισορροπίες και οι δυναμικές. Στα ταξίδια που έκανα για τις «Διαχωριστικές Γραμμές», ο Γιάνης με ακολούθησε και με υποστήριξε. Με την κρίση αυτό άλλαξε· από την αρχή του 2010, όταν έγινε από τους βασικούς κριτές και ομιλητές της κρίσης, οι ισορροπίες άλλαξαν.
Την ίδια στιγμή άρχισαν να μειώνονται οι πόροι για την τέχνη, άρα και για εμένα. Οπότε, αν τα πρώτα χρόνια εγώ ήμουν πολύ παραγωγική με τη δημιουργία δύο-τριών μεγάλων έργων, στη συνέχεια υπήρξε μια ύφεση, αλλά δεν θεωρώ ότι πέρασε και μεγάλο διάστημα για να εκθέσω.
• Είδε το έργο στην Ελευσίνα ο Γιάνης Βαρουφάκης;
Φυσικά, αυτό έλειπε (γέλια).
• Τι σας είπε;
Μπορείτε να ρωτήσετε τον ίδιο... εντάξει, του άρεσε.
• Μιλάτε για την τέχνη;
Για όλα μιλάμε πολύ και, μάλιστα, ο ένας εμπνέει τον άλλον. Μέσα από τον διάλογο μοιραζόμαστε πράγματα κατά την ώρα της δημιουργίας τους. Αυτό ισχύει και για τον Γιάνη και για εμένα.
Οταν διαμορφώνει κάποιες ιδέες πάνω στη δουλειά του, για ένα βιβλίο, μου μιλάει γι’ αυτές. Δεν είναι παγιωμένες θέσεις, όλα εξελίσσονται στο μυαλό του. Νομίζω ότι είναι ο άνθρωπος που βρίσκεται πάντα ένα βήμα μπροστά στο να καταλαβαίνει τι συμβαίνει και να δίνει τη λύση.
• Ποια ήταν η πιο δύσκολη στιγμή το 2015;
Οταν άρχισε να διαφαίνεται η κατάρρευση και ότι πάει να γίνει αυτός ο συμβιβασμός. Στο ξεκίνημα υπήρξε μεγάλη ελπίδα και όταν άρχισε να καταρρακώνεται ήταν το πιο δύσκολο σημείο, όχι για εμάς προσωπικά αλλά για το τι θα γινόταν στην Ελλάδα.
• Σήμερα πώς βλέπετε τα πράγματα για την κυβέρνηση;
Πάρα πολύ δύσκολα, δεν βλέπω καμιά προοπτική. Αλλά δεν πρέπει να σταματήσουμε να προσπαθούμε. Πρέπει να καταλάβουμε ότι κανένας από πάνω δεν θα μας λύσει τα προβλήματα.
Ο καθένας μέσα του πρέπει να λάβει θέση, να ξεσηκωθεί και να κάνει ό,τι μπορεί. Είναι μεγάλη η ευθύνη και η υποχρέωση του καθενός να ενημερώνεται, να διαβάζει, να διαμορφώνει κριτική σκέψη.
• Μπορείτε να εγκατασταθείτε σε οποιαδήποτε χώρα. Τι σας κρατάει εδώ;
Θέλουμε και οι δύο να είμαστε στην Ελλάδα, εδώ είναι το σπίτι μας, εδώ αισθανόμαστε ότι μπορούμε να προσφέρουμε και επειδή ζήσαμε περίπου τρία χρόνια στην Αμερική, όταν επιστρέψαμε η ανακούφιση ήταν τεράστια. Εδώ είναι η αληθινή ζωή.
• Ανεβαίνει ο Γιάνης Βαρουφάκης στη μηχανή σας;
Ε, κάποιες φορές. Στις εξόδους μας συνήθως ανεβαίνω εγώ στη δική του, για πρακτικούς λόγους. Η μηχανή μου είναι 700 κυβικά και όταν έχω κάποιον πιο βαρύ πίσω μου είναι δύσκολο να κρατήσω ισορροπία. Το αγαπημένο μας είναι να οδηγεί ο καθένας τη δική του μηχανή και να πηγαίνουμε δίπλα δίπλα.
Πηγή: www.efsyn.gr
Δημοσιεύτηκε στις 18/06/2017
Aucun commentaire:
Enregistrer un commentaire