Λήμματα

 

Βασίλης Παπαβασιλείου

 

άνοιξη. Φέτος μας ήρθε χωρίς να έχει φύγει καθόλου. Μας στέρησε έτσι τη χαρά να γιορτάσουμε τον ερχομό της. Γιατί δεν μπορείς να γιορτάσεις τον ερχομό κάποιου όταν δεν έχεις κλάψει για το φευγιό του.

έκλειψη. Δεν αφορά μόνο τα ουράνια σώματα, τον Ηλιο και τη Σελήνη, αλλά και εποχές του χρόνου. Παράδειγμα, ο φετινός χειμώνας στο λεκανοπέδιο Αττικής ή, μάλλον, η απουσία του. Δικαιούμαστε να λέμε ότι η ανώτερη δύναμη (Θεός, καιρός κ.λπ.) που διαμορφώνει τις συνθήκες της ζωής μας συνέβαλε με τον τρόπο της στον περιορισμό των συνεπειών που προέκυψαν από την εξομοίωση της φορολογίας στο πετρέλαιο θέρμανσης με το πετρέλαιο κίνησης.

παρενέργειες. Η θεϊκού τύπου οικονομία διέπεται κι αυτή από αντιφάσεις. Κομίζοντας σκόνη από την Αφρική, ενισχύει το σύνδρομο της αιθαλομίχλης που συνδέεται με τις εναλλακτικές πηγές θέρμανσης που υιοθετήθηκαν χάριν οικονομίας: σόμπες, τζάκια, έπιπλα, υγρά καυσόξυλα. Προέκυψε έτσι ένας συνδυασμός στον αττικό ουρανό που σε έβαζε στον πειρασμό να υποθέσεις ότι δεν επρόκειτο για προϊόν της φύσης, αλλά για έργο του ανθρώπου. Συγκεκριμένα, ήταν ημέρες που σκεφτόσουν «μα ποιος ψέκασε σήμερα την Αθήνα;». Καθώς ζούμε σε ύποπτους καιρούς για την Ελλάδα, τους Ελληνες και τον ελληνισμό και γνωρίζουμε πολύ καλά ότι οι ψεκασμοί ήταν ανέκαθεν το υπερόπλο των εχθρών του έθνους, του λαού και της θρησκείας, δεν ήταν δύσκολο να πάθεις μια σύγχυση. Το ευτύχημα είναι ότι η σύγχυση στην Ελλάδα πάντα εκτονώνεται με δύο ομιλίες στο Κοινοβούλιο και με τρεις εμφανίσεις - συζητήσεις στην τηλεόραση.

 

πρωτοπόρος. Ονομάζεται Κρις Λέτσος. Είναι Ελληνοαμερικανός τέταρτης γενιάς. Οικονομολόγος, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Μινεσότα. Μόλις εκδόθηκε το βιβλίο του με τίτλο «Οικονομία και ευτυχία». Ο Λέτσος ανήκει στη συγκεκριμένη σχολή σκέψης που συνδέει το οικονομικό φαινόμενο με τον κόσμο της ψυχής, των συναισθημάτων, των συγκινήσεων. Αμφισβητεί την ένταξη της οικονομίας αποκλειστικά στην υλική σφαίρα. Για τους θιασώτες αυτού του δόγματος, το πεδίο εφαρμογής της έννοιας της αξίας δεν είναι ο αντικειμενικός αλλά ο υποκειμενικός κόσμος. Χαρακτηριστικά, ένας εκ των πρωτοπόρων του συγκεκριμένου ρεύματος, ο Φράνσις Εντζγουορθ, πρότεινε το 1881 τη δημιουργία ενός «ηδονόμετρου», δηλαδή μιας συσκευής μέτρησης, που να καταγράφει τα επίπεδα ψυχοδιανοητικής ικανοποίησης που αντλεί το άτομο από μια συγκεκριμένη δραστηριότητα. Το θεωρούσε θεμελιακό στοιχείο μιας νέας οικονομικής επιστήμης.

πρωτότυπος. Ο Λέτσος εμπνέεται από τις θέσεις αυτές. Βλέποντας την οικονομία ως δείκτη της διαλεκτικής σχέσης ανάμεσα στην επιθυμία και την ικανοποίησή της, προβαίνει σε μια πολύ ενδιαφέρουσα ανάλυση της σύγχρονης δυτικής δημοκρατίας και οικονομίας. Γράφει χαρακτηριστικά: «Μεταφέροντας τις παραγωγικές δραστηριότητές της σε άλλες περιοχές του κόσμου, η Δύση στράφηκε στις υπηρεσίες, την επικοινωνία και την έκφραση. Ξεφορτώθηκε τους αγρότες και τους εργάτες και παράγει αφειδώς δημοσιογράφους, πτυχιούχους, κατόχους μεταπτυχιακών τίτλων, διδάκτορες, καθηγητές πανεπιστημίου και καλλιτέχνες. Δεν είναι υπερβολή να λεχθεί ότι όλοι αυτοί κατά βάση δεν εργάζονται. Εκφράζονται και επικοινωνούν. Συνθέτουν τη λεγόμενη κοινωνία της γνώσης και της πληροφορίας. Για πρώτη φορά το ισοζύγιο μεταξύ επιθυμίας και ικανοποίησης στον χώρο του δυτικού κόσμου εμφανίζει στοιχεία ανατροπής κάποιων παγιωμένων τάσεων: αυτοί που θέλουν να γίνουν καθηγητές πανεπιστημίου είναι λιγότεροι απ' αυτούς που είναι ήδη καθηγητές πανεπιστημίου, εκείνοι που θέλουν να γίνουν ηθοποιοί, λιγότεροι από τους ήδη ηθοποιούς κ.ο.κ. Από την άλλη μεριά, σε χώρες που επλήγησαν ανεπανόρθωτα από την κρίση, όπως η Ελλάδα, εκδηλώνεται μεταξύ των νέων μια τάση επιστροφής στον πρωτογενή τομέα, μια "νοσταλγία της γης". Δεν είναι, όμως, τόσο ισχυρή ώστε να μπορούμε να μιλάμε για κλονισμό του μοντέλου της "εκφραστικής - επικοινωνιακής οικονομίας". Και απ' αυτήν την άποψη, λοιπόν, το πείραμα που εξελίσσεται στην Ελλάδα παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον».

συμπέρασμα. Ο Λέτσος ισχυρίζεται ότι, πέραν των άλλων, χάρη στο μοντέλο αυτό η Δύση εξασφάλισε συνθήκες κοινωνικής ειρήνης. Γράφει: «Το νόμισμα της εκφραστικής οικονομίας δεν είναι το ευρώ ή το δολάριο. Είναι η αναγνώριση και η επιβεβαίωση. Μιλάμε, δηλαδή, για μια αχρήματη οικονομία που στηρίζεται στο πασίγνωστο "το χρήμα πολλοί εμίσησαν, την δόξαν ουδείς". Οι φορείς της και κυρίως, ανάμεσά τους, οι καλλιτέχνες ή καλλιτεχνίζοντες δεν προσβλέπουν στον πορισμό υλικού εισοδήματος από τις δραστηριότητές τους, αλλά, στην καλύτερη περίπτωση, σε μια αντιστάθμιση εισοδήματος που σχετίζεται με την ψυχική και ηθική ικανοποίησή τους». Οποιες αντιρρήσεις κι αν έχει κανείς, δεν θα διαφωνήσει ότι έχουμε να κάνουμε με μια ενδιαφέρουσα θεωρία σχετικά με την ενσωμάτωση του λεγόμενου «ψώνιου» στις δυτικές κοινωνίες.

 

 

Πηγή: Τα Νέα

Δημοσιεύτηκε στις 22/03/2013