Το Κουρδικό σε σταυροδρόμι. Δημιουργία κουρδικού κράτους ;

Του Στέφανου Κωνσταντινίδη*

Ενώ αυτή την Κυριακή διεξάγονται εκλογές στην Τουρκία, όλο και περισσότερο οι συζητήσεις περιστρέφονται τον τελευταίο καιρό γύρω από την πιθανότητα δημιουργίας κουρδικού εθνικού κράτους. Οι συζητήσεις αυτές έχουν περισσότερο ως αφετηρία τις εξελίξεις στη Συρία και τη δημιουργία στο βορειοανατολικό τμήμα της χώρας αυτής αυτόνομων κουρδικών περιοχών. Ταυτόχρονα όμως και οι Κούρδοι της Τουρκίας βρίσκονται τον τελευταίο καιρό σε κινητοποίηση. Η αποτυχία του Ερντογάν να τους εντάξει στο πλαίσιο του τουρκικού κράτους χωρίς ουσιαστικές παραχωρήσεις όσον αφορά τα εθνικά και πολιτισμικά τους δικαιώματα, απέτυχε, με αποτέλεσμα τη διακοπή της εκεχειρίας από το Εργατικό Κόμμα του Κουρδιστάν-PKK και την επανάληψη του ένοπλου αγώνα. Στην Άγκυρα είναι ανήσυχοι για τις επιτυχίες του Κόμματος  Δημοκρατικής Ένωσης-PYD στη Συρία και για την ενίσχυση που παίρνει τόσο από τους Αμερικανούς όσο και από τους Ρώσους. Η ΄Αγκυρα θεωρεί το συριακό αυτό κουρδικό κόμμα ως τρομοκρατική οργάνωση που ελέγχεται από  το PKK. Οι Αμερικανοί όμως και οι Ρώσοι το θεωρούν σημαντικό εταίρο τους στον πόλεμο εναντίον του Ισλαμικού Κράτους. Τον τελευταίο καιρό μάλιστα έχουν πυκνώσει οι επισκέψεις στη Μόσχα Κούρδων ηγετών του PYD. Οι στενές σχέσεις των Κούρδων της Συρίας με Ρώσους και Αμερικανούς τους επιτρέπει να επεκτείνουν την κυριαρχία τους σε συριακά εδάφη και να δημιουργούν ντε φάκτο μια νέα κρατική οντότητα.

Το ερώτημα είναι αν υπάρχουν σήμερα οι δυνατότητες δημιουργίας ενός κουρδικού κράτους στη Μέση Ανατολή όπως διαμορφώνονται τα νέα γεωπολιτικά δεδομένα. Πολλοί πολιτικοί αναλυτές πιστεύουν ότι για πρώτη φορά, μετά τη συνθήκη των Σεβρών το 1920 που αναγνώριζε τα εθνικά δικαιώματα των Κούρδων, δημιουργούνται ξανά συνθήκες αναγνώρισης από τη διεθνή κοινότητα ενός ανεξάρτητου κουρδικού κράτους. Τίθεται όμως το ερώτημα ποια εδάφη θα περιλαμβάνει ένα τέτοιο κράτος. Οι Κούρδοι υπολογίζονται σε 40 εκατομμύρια και είναι διασκορπισμένοι σε διάφορες χώρες, αλλά  ο κύριος όγκος  τους βρίσκεται σε τρεις χώρες : την Τουρκία, το Ιράκ και τη Συρία. Ένας μικρότερος αριθμός βρίσκεται στο Ιράν ενώ και η κουρδική διασπορά υπολογίζεται σε δύο με τρία εκατομμύρια. Ο πλέον συμπαγής κουρδικός πληθυσμός βρίσκεται στην Τουρκία και υπολογίζεται στα είκοσι εκατομμύρια. Υπάρχει επομένως η δυνατότητα δημιουργίας του μεγάλου Κουρδιστάν που θα περιλαμβάνει τμήματα του βορείου Ιράκ, της Ανατολικής Τουρκίας και της Βορειοανατολικής Συρίας. Η άλλη δυνατότητα είναι να δημιουργηθεί ένα πολύ μικρότερο εθνικό κουρδικό κράτος είτε στη Συρία, είτε στο Ιράκ, ως κουρδική εθνική εστία, το οποίο θα έχει σχέσεις και με τους υπόλοιπους Κούρδους εκτός των συνόρων του. Η μόνη χώρα αυτή τη στιγμή που αντιτάσσεται σθεναρά στη δημιουργία μεγάλου ή μικρού κουρδικού κράτους είναι η Τουρκία. Η συμμαχία που υπήρχε παλιότερα ανάμεσα στην Τουρκία, το Ιράν, το Ιράκ και τη Συρία για να παρεμποδιστεί η δημιουργία κουρδικού κράτους σε οποιαδήποτε περιοχή της Μέσης Ανατολής, έχει διαλυθεί. Το Ιράν και η Συρία θα έβλεπαν μάλλον ευνοϊκά τη δημιουργία του, ενώ το Ιράκ δεν είναι σε θέση να παρεμβάλει εμπόδια. Πολλά όμως θα εξαρτηθούν από την κατάληξη του πολέμου στην Συρία και από  το αν θα υπάρξει συμφωνία Αμερικανών και Ρώσων για να αντιμετωπιστεί το σημερινό συριακό αδιέξοδο. Η τύχη των Κούρδων θα εξαρτηθεί από την εξέλιξη των αμερικανο-ρωσικών σχέσεων στην περιοχή και τις νέες ισορροπίες που θα δημιουργηθούν εκεί. Διότι η ίδρυση εθνικού κουρδικού κράτους μόνο με συμφωνία των δύο αυτών δυνάμεων είναι δυνατόν να επιτευχθεί. Σε μια τέτοια συμφωνία, δύσκολα ασφαλώς θα μπορούσε να αντιταχθεί η Άγκυρα.

Υπ΄αυτές τις συνθήκες, όσον αφορά το Κυπριακό, η Τουρκία είναι σχεδόν βέβαιον ότι θα επιμείνει να κρατήσει αλώβητο τον έλεγχο της Κύπρου.  Ενώ σε όλα τα άλλα μέτωπα είναι απομονωμένη, στο Κυπριακό, λόγω της ατολμίας της Λευκωσίας, λόγω των φοβικών συνδρόμων της να χαράξει μια διαφορετική πολιτική από την πεπατημένη, έχει το απάνω χέρι. Διαχρονικά οι σχεδιασμοί και η στρατηγική της ελληνικής πλευράς δεν λειτουργούν αποτρεπτικά στην τουρκική πολιτική των τετελεσμένων, δεν προκαλούν κόστος στην Άγκυρα, ούτε καν την ενοχλούν.  Με ικεσίες που της απευθύνονται κατά καιρούς να συμβάλει τάχατες σε λύση, καθόλου δεν συγκινείται. Για 41 χρόνια της απευθύνονται ικεσίες και δεν λαμβάνεται κανένα μέτρο εναντίον της, σε πολιτικό, διπλωματικό και νομικό επίπεδο, για να μη διαταρακτεί το καλό κλίμα των διαπραγματεύσεων !  Θυμάμαι πριν πολλά χρόνια, ένας κύπριος πρόεδρος ζήτησε να μη γίνει η αδελφοποίηση μιας κατεχόμενης κυπριακής πόλης με μια γαλλική πόλη, γιατί θα θύμωνε ο Ντενκτάς με τον οποίο διαπραγματευόταν!  Για να υπάρξει επομένως λύση θα πρέπει η ελληνική πλευρά να υποκύψει σε όλες τις τουρκικές απαιτήσεις. Είναι διατεθειμένοι οι οπαδοί της όποιας λύσης  να προχωρήσουν σε υποχωρήσεις που να νομιμοποιούν τα δεδομένα της κατοχής, να διαλύουν την Κυπριακή Δημοκρατία και να υποθηκεύουν το μέλλον αυτού του τόπου; Αλλά κάτι τέτοιο δεν θα είναι ασφαλώς λύση, θα είναι διάλυση. Με ό,τι αυτό σημαίνει για την επιβίωση των Κυπρίων.

Ο Στέφανος Κωνσταντινίδης είναι καθηγητής πολιτικών επιστημών στο Κεμπέκ του Καναδά και επιστημονικός συνεργάτης του Πανεπιστημίου Κρήτης.

* .E-mail   stephanos.constantinides@gmail.com