Ελλάδα - Κοινωνία υπό αναίρεση

ΜΙΑ ΨΥΧΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΣΤΗΝ ΤΑΙΝΙΑ «ΣΥΓΧΑΡΗΤΗΡΙΑ ΣΤΟΥΣ ΑΙΣΙΟΔΟΞΟΥΣ;» ΤΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑΣ ΒΟΥΛΓΑΡΗ, ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟ ΑΔΙΕΞΟΔΟ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΚΑΙ ΤΟ ΑΝΑΡΧΙΚΟ ΚΙΝΗΜΑ

 

Της Ευτυχίας ΓΙΟΜΕΛΑ

 

Επ' ευκαιρία της ταινίας της Κωνσταντίνας Βούλγαρη «Συγχαρητήρια στους αισιόδοξους;», θα μπορούσε να ισχυριστεί κανείς ότι αυτό που χαρακτηρίζει την ελληνική κοινωνία είναι η κενότητα, όπου το άτομο ασχολείται με τον άλλον προκειμένου να τον εκκενώσει, να τον θανατώσει ψυχικά, ενώ ταυτόχρονα «αδειάζει» και τον εαυτό του.

Από την ταινία «Συγχαρητήρια στους αισιόδοξους;» Ετσι δεν λαμβάνει υπ' όψιν την αυτονομία, τις αξίες, τις επιθυμίες, τη σημασία του άλλου, την υλικότητα και την καταγωγή του. Κατά συνέπεια, δεν μπορεί να σχετιστεί με τον πλησίον, εφ' όσον ο πλησίον, αλλά και ο ίδιος, έχουν απωλεσθεί (κενωθεί ψυχικά).
Η ταινία, μέσα από την πληροφορία ότι ο πατέρας τής πρωταγωνίστριας έχει συγγράψει το βιβλίο «Οι πυροβολήτριες του Δημοκρατικού Στρατού», φέρνει στο προσκήνιο την εποχή του Εμφυλίου. Η εποχή αυτή επιβαρύνεται ήδη από τη ματαίωση ενός πλούσιου φαντασιακού συλλογικού ως έθνους, που δεν κατάφερε να πραγματωθεί ως κράτος. Η ελληνικότητα συνέχισε να εγκλωβίζεται σε μια πατρίδα έσωθεν και έξωθεν διχοτομημένη, ενώ δεν υπήρξε ποτέ κάθαρση, έτσι που το μίσος να μετασχηματιστεί σε κάτι που να εμπεριέχει τα τρομακτικά συναισθήματα, να καταστεί ανεκτή η ψυχική οδύνη και να συντελεστεί το πένθος. Ετσι οι άνθρωποι, ολοκληρωμένοι ως πρόσωπα πλέον, θα μπορούσαν να αφήσουν πίσω τους το τραύμα που τους δίχασε.
Αντίθετα, τα πένθη εκκενώνονται σαν τοξικά απόβλητα και συνεχίζεται η σχέση μαζί τους εν είδει κακοήθους συγχώνευσης, που κατά περίπτωση υφίσταται μετασχηματισμούς (το λεγόμενο πέρασμα στην πράξη). Ετσι προκύπτουν: η κενότητα που βρίσκει το συμπλήρωμά της σε μια αναζωογονητική, λόγω των ανεπεξέργαστων απωλειών, παντοδυναμία (κενή παντοδυναμία), που αντιστοιχεί στο «άδειασμα» μεταξύ των ατόμων, η τοξικομανία, η διαστροφή (διότι όπου υπάρχει άρνηση για κάτι να πενθηθεί, απλώς αντικαθίσταται στερούμενο της αληθινής του υπόστασης), το lifestyle, η σύγχυση των ρόλων, ο φθόνος απέναντι στο διαφορετικό, η παραίτηση από την επιθυμία και τη νοηματοδότηση της ζωής.
Είμαστε ζωντανοί; Είμαστε νεκροί; Ούτε ναι ούτε όχι. Αποτελούμε τα οργανικά μέρη μιας κοινωνίας που της επιτρέπεται να υπάρχει υπό τον όρο να μην υπάρχει. Σ' αυτό συμπράττουν οι εξουσίες με ιδιαίτερη αλαζονεία σήμερα και το επιβάλλουν σαν νόμισμα συναλλαγής.
Στην ταινία, η στρεβλή και ψευδής συμμόρφωση στην επανευρεθείσα αξία του παρελθόντος «Πατρίς - Θρησκεία - Οικογένεια», που καλλιέργησε το συμβιωτικό χαρακτήρα στις σχέσεις και ο οποίος διαπέρασε τις οικογένειες από γενιά σε γενιά, δεν ενθάρρυνε την αυτονόμηση της μητέρας ούτως ώστε να επιτρέψει και τη δεύτερη γέννηση της κόρης της Ηλέκτρας, που ήταν η ψυχική της γέννηση. Τις σχέσεις χαρακτηρίζει η απαξίωση μεταξύ των ατόμων και η σύγχυση των ρόλων. Καταδεικνύεται ότι το χασίς και το lifestyle, ως ύπουλη παγίδα της μεταπολίτευσης, είναι οι ιδανικοί παρτενέρ σε μια σχέση αμοιβαίας σαγήνης και συμβίωσης, που αποκλείουν κάθε αφύπνιση της συνείδησης και της αυθεντικότητας. Συγχυτητικός φαίνεται και ο ρόλος τής εξουσίας απέναντι στους αναρχικούς με τις εξοντωτικές και αναντίστοιχες ποινές, διότι αποδίδει φθόνο.
Η μόνη διέξοδος για το υπαρξιακό στίγμα της Ηλέκτρας είναι ο έρωτάς της προς τον Μανούσο. Φαίνεται πως για αυτόν και τους συντρόφους του είναι θέμα υψίστης σημασίας να νοηματοδοτήσουν τη ζωή τους διαρρηγνύοντας με τις πρακτικές τους την κρύπτη της μελαγχολίας, μέσα στην οποία εγκλωβίστηκε ένας ολόκληρος λαός και η οποία σαν μήτρα ασφυκτική επέφερε την υπαρξιακή του κατάρρευση, ακόμα και αν αυτό φέρει το προσωπείο μιας «αβάσταχτης ελαφρότητας του είναι».
Οπως στους υπαρξιστές, η συνείδηση (οριζόμενη ως το «είναι δι' εαυτόν») έχει τέτοια φύση ώστε να είναι πάντα ελεύθερη να επιλέγει ή να αρνείται τα δεδομένα χαρακτηριστικά του κόσμου. Η αυθεντικότητα φαίνεται να είναι ένα κάλεσμα για υπευθυνότητα, ακόμη και για ηρωισμό (σε περίπτωση πολέμου). Η γεμάτη πάθος προσωπική επιλογή και στράτευση είναι στοιχεία θεμελιώδη για την αληθινή ύπαρξη. Κατά τον Μανούσο, οι αναρχικοί σύντροφοι αναλαμβάνουν μέσα από την ευθύνη των πράξεών τους την ευθύνη της ύπαρξής τους. Βεβαίως θα μπορούσε να υποστηρίξει κανείς ότι αφού το κακό έχει πλημμυρίσει τον κόσμο και δεν απουσιάζει ποτέ ώστε να γίνει αντικείμενο σκέψης, έχουν ταυτιστεί και αυτοί με αυτό και έχουν καταστεί διωκόμενοι διώκτες. Αναμφίβολα, είναι πολύ θυμωμένοι και απογοητευμένοι από διάφορα πολιτικά, κοινωνικά και ελευθεριακά κινήματα, τα οποία απέτυχαν στο παρελθόν.
Αν όμως οι ομάδες τους χαρακτηρίζονται από κάποιο βαθμό συνοχής και υπαρξιακής συνέχειας, αυτό σημαίνει ότι, σε αντίθεση με την αχρονικότητα και τα ανεπεξέργαστα συναισθήματα που εκτενώς σχολιάστηκαν πιο πάνω, αποδέχονται το χρόνο και την πραγματικότητα του περιορισμού, δηλαδή την απώλεια. Πολύ περισσότερο μάλιστα όταν την έχουν νιώσει στο πετσί τους παραμένοντας για χρόνια στις φυλακές. Η αποδοχή τού περιορισμού δηλώνει την ιδιαιτερότητα και τη μη σύγχυση των ορίων.
Αντιθέτως λοιπόν, αφού το κακό πλημμυρίζει το χώρο και δεν επιτρέπει να τεθεί καμία εμπειρία σε εκκρεμότητα, οι πρακτικές των αναρχικών συντρόφων αποβλέπουν στο να δημιουργηθεί κάποια εκκρεμότητα από την οποία να προκύψει κάτι καινούργιο και διαφορετικό, και όχι στην καταστροφή για την καταστροφή σαν αυτοσκοπό τους.
Υπάρχει η «βασική εμπιστοσύνη» ότι ο άνθρωπος μπορεί να υπάρχει μέσα στις αβεβαιότητες, τα μυστήρια, τις αμφιβολίες, χωρίς τη βασανιστική αναζήτηση των αιτιών και των αποτελεσμάτων τους. Αλλωστε, «μόνο στο παράξενο μπορεί να φτιάξει κανείς το όνειρο». Η πίστη στην πεποίθηση αυτή στοιχειοθετεί μια ασκητική, ηθική στάση, που δίνει τη δυνατότητα να αποφευχθεί ο πρόωρος κορεσμός σε μια εκδοχή της πραγματικότητας ή σε ένα περιγεγραμμένο θεωρητικό σχήμα, έτσι ώστε η όποια πραγματικότητα που θα προκύψει να διατηρεί ανοικτό τον δυνάμει χαρακτήρα της ανθρώπινης συνθήκης. Δεν καταφεύγουν ή στην εκκένωση των σχέσεων ή στην παντοδυναμία.
Ο Μανούσος καταδικάστηκε σε 25 χρόνια φυλάκισης. Ας προσέξουν οι κύριοι δικαστές σε ποιους περιορίζουν τον ουρανό μέσα από τα κάγκελα. Είναι από τους λίγους που ξέρουν να εκτιμούν την ομορφιά των αστεριών.




Πηγή: Ελευθεροτυπία
Δημοσιεύτηκε στις 21/07/2013