Η κοινωνία και η ελίτ

Του ΓΙΑΝΝΗ ΤΡΙΑΝΤΗ

Τα σχετικώς φρέσκα ερωτήματα για τις επιλογές και τη συμπεριφορά της κοινωνίας, κατά την τελευταία τριετία, επιβεβαιώνουν το ανεξάντλητον ενός κρισίμου θέματος. Τη σχέση τής λιγωτικά παινεμένης ή ασύστολα συκοφαντούμενης κοινωνίας με τις κυρίαρχες ελίτ.

Πολιτικοί, μήντια, οικονομικό κατεστημένο και ένα δυναμικό σύνολο διανοουμένων και ανθρώπων του πολιτισμού από τη μια, και το κοινωνικό όλον, το συλλογικό υποκείμενο από την άλλη. Υπαρκτές οι αποχρώσεις και οι αντιφάσεις σε αμφότερα τα μπλοκ, αλλά διακριτά και σχεδόν παγιωμένα ορισμένα χαρακτηριστικά...
Το πολιτικο-μηντιακό σύστημα, πλήρως εξαρτημένο από τις διαθέσεις της κοινωνίας -οι μεν ψηφίζονται, οι δε ζουν από αυτήν-, κατά κόρον υμνεί και κολακεύει το κοινωνικό σύνολο. Αραιές, αλλά υπαρκτές είναι οι ρηγματώσεις στη συμπεριφορά του συστήματος αυτού. Επισημαίνονται όταν η κοινωνία «φαλτσάρει» και δείχνει να μην ποδηγετείται. Οταν βγαίνει «εκτός πλαισίου» και κάνει του κεφαλιού της. Οπως συνέβη με τη θριαμβική επανάκαμψη του ξεγραμμένου και πολιτικά ημιθανούς Ανδρέα Παπανδρέου, το 1993. Και προσφάτως, με την ιλιγγιώδη άνοδο του ΣΥΡΙΖΑ, κόντρα στους ποικίλους εκβιασμούς και την τρομοκρατία της καθεστωτικής προπαγάνδας.

Στις περιπτώσεις αυτές, ασύστολοι πολιτικοί με απύλωτο στόμα, ποντάροντας στο ιδιωφελές της πρόκλησης, υπήρξαν ευθέως επικριτικοί, προσπαθώντας να αναδείξουν ισομερείς τις ευθύνες της κοινωνίας (Πάγκαλος, «μαζί τα φάγαμε»), ενώ μια μερίδα πικραμένων εξέφραζε αισχυντηλά την εναντίωσή της στις επιλογές του κοινωνικού σώματος (ΚΚΕ, Μάνος, Ντόρα κ.ά.). Στην ίδια ρότα και η πλειονότης των μήντια: ποτέ, καμιά μετωπική επίθεση, παρά μόνο επιμέρους επικριτικές παρεμβάσεις από σχολιαστές και αρθρογράφους.
Αντίθετα, το τρίτο μπλοκ -διανοούμενοι, λογοτέχνες κ.ά.- δεν διστάζει να ψέγει και συχνά να λοιδορεί την κοινωνία, όταν εκείνη αδιαφορεί για νόρμες και προτροπές, αψηφά την τρομώδη προπαγάνδα και αυτονομημένη επιλέγει τα κινδυνώδη «άκρα» ή ποντάρει ακόμη και στον διάβολο για να εκφράσει οργή, δυσαρέσκεια και αηδία για τους πολιτικούς και τα μήντια, τη διανόηση και τους λογής πάτρωνες, ημετέρους και ξένους... Ευεξήγητη η συμπεριφορά του μπλοκ αυτού. Βολεμένοι οι περισσότεροι στις φτερούγες του συστήματος -απολαβές, ρόλος, «άκρες» στην εξουσία- βρίσκονται «ευκλεώς στοιχημένοι», που έλεγε ο αείμνηστος Καρούζος. Και πυροβολούν με απίστευτη ευκολία την κοινωνία.
Η προφανής ιδιοτέλεια δεν είναι το μοναδικό καύσιμο της εν λόγω λογικής. Φορώντας μονίμως άμφια υπεροψίας, επιδίδονται σε όργιο διδακτισμού και αφ' υψηλού υποδείξεων προς «το πόπολο». Παραδίδουν μαθήματα αισθητικής σνομπάροντας παν το λαϊκόν, επικαλούνται ξένα πρότυπα αγνοώντας ή χλευάζοντας την ιδιοσυστασία και τις ιδιαιτερότητες του «εθνικού συνόλου». Αποτυπώνουν τη συμπλεγματική τυφλότητα σε επισημάνσεις του τύπου «αυτά μονάχα στην Ελλάδα συμβαίνουν». Και περιφρονούν απερίφραστα υπαρκτές ευαισθησίες (π.χ. στα εθνικά θέματα) και κραυγές λαϊκής απόγνωσης.
Η θλιβερή τριετία του Μνημονίου επιβεβαίωσε πλήρως τη διάσταση κοινωνίας και κυρίαρχων ελίτ. Ενας κόσμος χωριστά. Με χαρακτηριστικό στοιχείο είτε την αδυναμία του καθεστωτικού μπλοκ να εισδύσει στο πολύπλοκον του συλλογικού υποκειμένου και να εξηγήσει τις ροπές και τις αντιφατικές επιλογές του είτε τη σκοπιμότητα και την εμμονή των ελίτ να επιβεβαιώνουν τον κυρίαρχο, δυναστικό ρόλο τους. Πλήθος τα παραδείγματα, με κορυφαίο ένα πρόσφατο γεγονός: πολιτικοί, μήντια και διανοητές περιφρόνησαν και παρέκαμψαν την είδηση-βόμβα για το «λάθος» του ΔΝΤ. Ουδέν κόμμα -ούτε καν ο ΣΥΡΙΖΑ- ασχολήθηκε σοβαρά. Κανένα πρωτοσέλιδο ή βραδινό δελτίο δεν το αξιολόγησε ως πρώτο θέμα. Κάτι χλωμά σχόλια, κάτι καθυστερημένες αναφορές και αυτό ήταν όλο. Και βέβαια, καμιά έρευνα της κοινής γνώμης δεν έθεσε το τεράσιο αυτό ζήτημα στην κρίση της κοινωνίας...
Ο παρωπιδοφόρος καθεστωτισμός είχε προσφιλή θέματα να ασχοληθεί. Τις κατασκευές του Κεδίκογλου, τους μικροκαβγάδες των πολιτικών και βέβαια την «αθλιότητα των απεργών», το «θράσος των συνδικαλιστών» και, οπωσδήποτε, τις παρεκβάσεις και τον λαϊκισμό της κοινωνίας. Πάντα στον πάγκο τους ορισμένοι χασάπηδες της διανόησης και του «εκσυγχρονισμού»...
Η κοινωνία ούτε αθώα είναι ούτε άμοιρη ευθυνών. Και τα ποικίλα ερωτήματα για την εν γένει συμπεριφορά της έχουν στέρεη βάση (γιατί δεν αντιδρά, πού πήγε η δυναμική των «Αγανακτισμένων» κ.τ.λ.). Ομως αυτό το πεδίο θα μας απασχολήσει στο κείμενο της επόμενης Δευτέρας.

ΠΗΓΗ : Ελευθεροτυπία, Δευτέρα 4 Φεβρουαρίου 2013