Ισλαμικός «εμφύλιος» στην Τουρκία

 

Του Στέφανου Κωνσταντινίδη*

Μέρες που είναι, με το τέλος της χρονιάς, η συνήθεια για απολογισμούς για όσα γίνηκαν και προβλέψεις για όσα έρχονται μένει βαθιά ριζωμένη. Αυτό σκεφτόμουνα για το σημερινό μου άρθρο, κι είναι πολλά με τα οποία θα καταπιανόμουν, αν ο πειρασμός δεν με έσπρωχνε να ασχοληθώ με την Τουρκία και τον ισλαμικό «εμφύλιο» που έχει ξεσπάσει εκεί. Απ΄ότι φαίνεται ο πόλεμος που ξέσπασε ανάμεσα στους τούρκους ισλαμιστές θα έχει συνέχεια, με πρωταγωνιστές τον τούρκο πρωθυπουργό Ταγίπ Ερντογάν και τον θρησκευτικό ηγέτη Φετουλάχ Γκιουλέν, επικεφαλής του κινήματος «Χιζμέτ», και ο οποίος ζει στη Φιλαδέλφεια των ΗΠΑ. Από εκεί διευθύνει μια παγκόσμια θρησκευτικο-οικονομική αυτοκρατορία, με σχολεία σε όλο τον κόσμο, με έλεγχο πολλαπλών επιχειρήσεων και ΜΜΕ, καθώς  και με διείσδυση σε όλες σχεδόν τις δομές του τουρκικού κράτους. Άνθρωποι του Γκιουλέν θεωρούνται αυτοί που στην αστυνομία και την δικαιοσύνη, χωρίς να προειδοποιήσουν τον Ερντογάν, προχώρησαν τις τελευταίες μέρες σε μια θεαματική επιχείρηση σύλληψης δεκάδων πολιτικών  φίλων του μεταξύ των οποίων και τους γιους τριών υπουργών του! Γίνεται λόγος για εξάρθρωση ενός μεγάλου δικτύου διαφθοράς που διακινούσε εκτομμύρια και κατά πάσαν πιθανότητα χρηματοδοτούσε και το κόμμα του Ερντογάν, το AKP.  Είναι οι ίδιοι άνθρωποι που βοήθησαν στη διερεύνηση της υπόθεσης «Εργκένεγκον» που οδήγησε στην καταδίκη δεκάδων στρατιωτικών. Ο Γκιουλέν, άλλοτε στενός σύμμαχος του Ερντογάν, ήρθε σε σύγκρουση με βασικές επιλογές του, τόσο στην εσωτερική όσο και στην εξωτερική του πολιτική. Στις φήμες που κυκλοφορούσαν ότι πίσω από τον Γκιουλέν βρίσκονται οι Αμερικανοί, η Ουάσιγκτον απάντησε πως σε αυτή την «οικογενειακή σύγκρουση» παραμένει ουδέτερη.

Σε απάντηση στις συλλήψεις των πολιτικών του φίλων, ο Ερντογάν απάντησε με παύση ανωτέρων στελεχών της αστυνομίας και μεταθέσεις δεκάδων άλλων που έκαναν τις έρευνες για την διαφθορά και που θεωρούνται ότι πρόσκεινται στον Γκιουλέν. Φήμες έκαναν λόγο και για σύλληψη του γιού του  Ερντογάν που αποφεύχθηκε την τελευταία στιγμή με παρέμβαση του τούρκου πρωθυπουργού.

Σύμφωνα με τα στοιχεία της εισαγγελίας που διέρρευσαν, διακινούνταν εκατομμύρια δολάρια μέσα σε κουτιά υποδημάτων, τα οποία διατέθηκαν σε υπουργούς και στο διοικητή της κρατικής τράπεζας Χάλκμπανκ, ενώ ο Ερντογάν και η κυβέρνηση χαρακτηρίζουν «βρώμικο σχέδιο» την εισαγγελική έρευνα και «συμμορία» όσους μετέχουν στην όλη επιχείρηση. Στο μεταξύ η εισαγγελία ζήτησε την άρση της ασυλίας και την δίωξη τεσσάρων υπουργών. Η κατάσταση είναι ρευστή την ώρα που γράφονται οι γραμμές αυτές και κανείς δεν ξέρει πως θα εξελιχτεί. Φήμες κάνουν λόγο για παραίτηση από το κυβερνητικό κόμμα 20 βουλευτών. Ήδη υπήρξαν δύο παραιτήσεις. Το μεγάλο διακύβευμα της διαμάχης είναι τώρα οι δημοτικές εκλογές του Μαρτίου 2014 και κυρίως οι προεδρικές εκλογές που θα γίνουν τον Αύγουστο του 2014. Όπως είναι γνωστόν ο τούρκος πρωθυπουργός θέλει να μεταπηδήσει στην προεδρία της χώρας του. Οι πολιτικοί παρατηρητές δεν πιστεύουν, εκτός απροόπτου,  ότι κινδυνεύει η θέση του Ερντογάν, αλλά είναι πολύ πιθανόν ότι θα εξέλθει αποδυναμωμένος από τη διαμάχη αυτή. Σε κάθε περίπτωση είναι πολύ νωρίς για την εξαγωγή κάποιων ασφαλών συμπερασμάτων αλλά τίποτε δεν θα είναι πια όπως προηγουμένως, αφού το κύρος του τούρκου πρωθυπουργού έχει τρωθεί ανεπανόρθωτα.

Όσον αφορά την τουρκική πολιτική απέναντι στην Ελλάδα και την Κύπρο δεν αναμένεται να επηρεαστεί. Ούτε και υπάρχουν ουσιαστικές διαφορές ανάμεσα στις δύο αντιμαχόμενες ισλαμικές ομάδες στην ακολουθητέα πολιτική στο Κυπριακό και τα ελληνοτουρκικά. Είναι όμως ενδεχόμενο, αν η διαμάχη ενταθεί, οι τουρκικές θέσεις στα θέματα αυτά να γίνουν ακόμη σκληρότερες. Άλλωστε, ειδικά στο Κυπριακό, ο πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας, με την ανοχή των κομμάτων, έχει κάνει τέτοιες υποχωρήσεις στα θέματα της ιθαγένειας και της κυριαρχίας που επί της ουσίας οδηγούν σε δύο συνιστώντα κράτη, το καθένα με την δική του κυριαρχία και την δική του ιθαγένεια. Τουτέστιν, μπορεί ο Αναστασιάδης να ντύνεται τη φουστανέλα τα Σαββατοκυρίακα στα εθνικά μνημόσυνα, αλλά οι προτάσεις του για το «κοινό  ανακοινωθέν» αναγνωρίζουν τη διπλή κυριαρχία και τη διπλή ιθαγένεια, και οδηγούν σε δύο συνιστώντα κράτη με ένα αβέβαιο χαλαρό συνομοσπονδιακό δεσμό. Και αυτό φυσικά οδηγεί και  στην παρθενογένεση του νέου μορφώματος που ετοιμάζεται, με  διάλυση της Κυπριακής Δημοκρατίας, αν δεν ανακοπεί ο κατήφορος αυτός, χειρότερος και από την πολιτική Χριστόφια που κάποιοι που σήμερα σιωπούν, τον έστηναν τότε στον τοίχο.

Ο Στέφανος Κωνσταντινίδης είναι καθηγητής πολιτικών επιστημών στο Κεμπέκ του Καναδά και επιστημονικός συνεργάτης του Πανεπιστημίου Κρήτης.

* .E-mail   stephanos.constantinides@gmail.com