Πέτρινα χρόνια

Του Στέφανου Κωνσταντινίδη*

Η χρονιά που μας πέρασε, αλλά και τα προηγούμενα χρόνια, σημάδεψαν την ζωή πολλών ανθρώπων, εκατομμυρίων, σε όλο τον πλανήτη. Ήταν χρόνια άγριου χειμώνα με την κατάρρευση της οικονομίας στην πάλαι ποτέ κραταιά Δύση. Το κακό ξεκίνησε από τις ΗΠΑ το 2008, παρέσυρε στη συνέχεια την Ευρώπη και επηρέασε φυσικά και τις φτωχότερες γειτονιές του πλανήτη. Η λαίλαπα του νεοφιλελευθερισμού ανέτρεψε στο πέρασμα της ότι με αγώνες και κόπους δημιουργήθηκε μετά το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, μια κοινωνία, τουλάχιστον στην Ευρώπη, με κάποιες κοινωνικές ισορροπίες. Το κράτος προνοίας περιορίστηκε στο ελάχιστο ενώ τα καραβάνια των ανέργων  και των μεταναστών από τις χειμαζόμενες χώρες περιπλανώνται από χώρα σε χώρα, αναζητώντας  ψωμί και μια ελάχιστη αξιοπρέπεια. Η Ευρώπη ειδικά, αυτή της κοινωνικής αλληλεγγύης και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, τάφηκε για την ώρα κάτω από τις γερμανικές φιλοδοξίες και την πολιτική της λιτότητας. Το χάσμα ανάμεσα σε βορρά και νότο που θα συνεχιστεί και τα επόμενα χρόνια, έβαλε, προσωρινά ας το ελπίσουμε, τέρμα στο όραμα της Ευρώπης των λαών και τροχιοδρόμησε αυτή των ταπεζιτών και των μονοπωλίων.

Η Ελλάδα πρώτα και στη συνέχεια και η Κύπρος βρέθηκαν στη δίνη του τυφώνα. Η παγκόσμια κρίση του συστήματος δεν δικαιολογεί τα πάντα. Άν το πολιτικό σύστημα δεν ήταν μέχρι μυελού διεφθαρμένο και στις δύο χώρες, αν οι διάφορες ελίτ δεν αποδεικνύονταν ανίκανες και χωρίς όραμα και κρίση, οι ζημιές θα ήταν σίγουρα περιορισμένες. Και το κακό συνεχίζεται με το πολιτικό προσωπικό  ανίκανο να συλλάβει τα μηνύματα των καιρών, αφού επενδύσαμε πολιτικά σε μετριότητες. Αλλά το επίπεδο της πολιτικής ζωής,  σε σημαντικό τουλάχιστο βαθμό, αντανακλά το πολιτικό και πολτιστικό επίπεδο της κοινωνίας. Ο μεταπρατισμός κυριαρχεί ως ιδεολόγημα τόσο στην οικονομία με τους κομπραδόρους  αστούς και τους τραπεζίτες, όσο και στην κουλτούρα με τους μεταπράτες του πολιτισμού. Κανένα συλλογικό αφήγημα εθνικής, κοινωνικής και πολτισμικής αφύπνισης, δεν προβάλλεται από πουθενά. Σβησμένες όλες οι φωτιές οι πλάστρες μέσ΄ στη χώρα που θάλεγε κι ο ποιητής. Κι η Κύπρος κινδυνεύει.

Κι ενώ η Δύση υποχωρεί, κι ιδιαίτερα η Ευρώπη κάτω από τον γερμανικό ηγεμονισμό, το κέντρο βάρους του κόσμου μετατίθεται στην Ασία. Σε αντίθεση με τις οικονομίες της Δύσης και ειδικά αυτές της Ευρωζώνης και των ΗΠΑ που περνάνε μια βαθιά κρίση, οι ασιατικές οικονομίες με επίκεντρο την κινεζική οικονομία είναι σε σταθερή ανάπτυξη και κερδίζουν συνεχώς έδαφος. Το μεγάλο γεωπολιτικό παιχνίδι παίζεται πια στην Ασία. Η Ουάσιγκτον φαίνεται να το αντιλαμβάνεται αυτό  και οι Αμερικανοί, με το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, δεν έχουν πια το ίδιο ενδιαφέρον για την Ευρώπη. Η Κίνα θεωρείται πια από την Ουάσιγκτον ως ο κύριος ανταγωνιστής, ως η μεγαλύτερη πρόκληση, ως η μεγαλύτερη απειλή για τα συμφέροντα της. Προπάντων που και η Μόσχα διατηρεί πια στενές και μη ανταγωνιστικές σχέσεις με το Πεκίνο.

Φυσικά η Μέση Ανατολή με τα τεράστια ενεργειακά αποθέματα ήταν και θα παραμείνει στο κέντρο του ενδιαφέροντος των μεγάλων δυνάμεων. Η αστάθεια στην περιοχή θα συνεχιστεί. Πάντως η αμερικανο-ιρανική προσέγγιση, αν δεν προσκόψει σε νέα εμπόδια και συνεχιστεί, είναι δυνατόν να δημιουργήσει νέες γεωπολιτικές ισορροπίες που να επηρεάσουν και τις εξελίξεις στη Συρία και γενικότερα στον Αραβικό Κόσμο, υποβαθμίζοντας εν μέρει και τον ρόλο της Τουρκίας  στην περιοχή. Να σημειωθεί επίσης η δυναμική επάνοδος της Μόσχας στη Μέση Ανατολή και η αποτελεσματική εμπλοκή της στο συριακό πρόβλημα. Σε αντίθεση άλλωστε με τον πρόεδρο Ομπάμα ο οποίος εκπέμπει μια εικόνα αποδυναμωμένου ηγέτη, ο Πούτιν, ο ρώσος πρόεδρος, παρουσιάζει μια εικόνα δυναμικού ηγέτη με επιτυχίες αναδιοργάνωσης του μετασοβιετικού χώρου. Τελευταίο παράδειγμα η ρωσική επιτυχία στην Ουκρανία.

Κάτω από αυτές τις συνθήκες της οικονομικής κρίσης, υποχώρησαν και οι όποιες δειλές περιβαλλοντολογικές πολιτικές υιοθετήθηκαν στο παρελθόν και οι οικολογικές καταστροφές φαίνεται πως θα είναι ανεπανόρθωτες. Άλλωστε με το λιώσιμο των πάγων ακόμη και η Αρκτική, τελευταίος παρθένος χώρος του πλανήτη, δεν πρόκειται να γλυτώσει από την ανθρώπινη βουλιμία και την άγρια εκμετάλλευση για το εύκολο κέρδος.

Πέτρινα χρόνια λοιπόν μπροστά μας ! Μὴν ἀμελήσετε, κατά που λέει κι ο ποιητής να
πάρετε μαζί σας νερό. Τὸ μέλλον μας θὰ ἔχει πολὺ ξηρασία. Κι όμως  το μέλλον το φτιάχνουν οι άνθρωποι. Πρέπει να το ονειρευτούμε!  Πρέπει να το επινοήσουμε!

Παρ΄όλα αυτά, Καλή Χρονιά !

Ο Στέφανος Κωνσταντινίδης είναι καθηγητής πολιτικών επιστημών στο Κεμπέκ του Καναδά και επιστημονικός συνεργάτης του Πανεπιστημίου Κρήτης.

* .E-mail   stephanos.constantinides@gmail.com