Κύπρος - Συνέντευξη - Η κοινωνιολόγος Χρηστίνα Λοΐζου: «Φόρτωσαν τον κόσμο ενοχές για την όλη κατάσταση, γι’ αυτό και δεν είδαμε κοινωνικές κινητοποιήσεις»

 

    Χρηστίνα Λοΐζου

Αντωνία Λαμπράκη

Η Κύπρος πέρασε από την υπογραφή ενός μνημονίου και ενός κουρέματος, με τις επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης να διευρύνονται ολοένα, πλην όμως, με εξαίρεση κάποιες κινητοποιήσεις, ο Κύπριος δεν βγήκε στους δρόμους να διαμαρτυρηθεί και να διεκδικήσει. Κατά τη Χριστίνα Λοΐζου, κοινωνιολόγο, ανώτερη ερευνήτρια στο Κέντρο Ερευνών RUBSI, στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας, αυτή η απάθεια έχει να κάνει και με τα κομματικά μηνύματα, που ενοχοποιούσαν τον μέσο πολίτη για τις αρνητικές εξελίξεις στην οικονομία. Επίσης, η απαθής στάση του Κύπριου δεν είναι άσχετη με την στάση του ραγιαδισμού που υποσυνείδητα διαπερνά την κοινωνία μας.

Όταν η Ευρώπη σειόταν από τις κινητοποιήσεις, η Κύπρος υπέγραφε Μνημόνιο, μετρώντας και ένα κούρεμα, πλην όμως, κανένα κοινωνικό σύνολο δεν αντέδρασε. Πού αποδίδετε την παθητική στάση της κοινωνίας μας;

Δεν έγινε κάποια έρευνα για τα θέματα τα οποία θέτετε, έτσι ό,τι πούμε βασίζεται σε προσωπικές εκτιμήσεις. Ενδεχομένως, η αδράνεια να οφείλεται στο ότι η κοινωνία δεν είχε συνειδητοποιήσει το μέγεθος της ζημιάς που υπέστη, ούτε τι επιφύλασσε στον καθένα, σε προσωπικό επίπεδο. Παρόλο που είχε αυξηθεί το ποσοστό της ανεργίας, εντούτοις αυτό ήταν σε ορισμένους τομείς (π.χ. οικοδομική και τουριστική βιομηχανία), όπου εργαζόταν μεγάλος αριθμός μεταναστών, ενώ το ποσοστό των Κυπρίων εργαζομένων οι οποίοι έχαναν τις δουλειές τους ήταν σχετικά μικρό. Επίσης, η ανεργία μέχρι τότε αφορούσε κυρίως στους νεοεισερχόμενους στην αγορά, οι οποίοι είχαν στήριξη από τους γονείς, το γνωστό οικογενειακό μαξιλάρι. Επιπλέον, ένας αριθμός νεοεισερχόμενων πτυχιούχων εργοδοτήθηκε στις χώρες όπου σπούδαζε.

Δεν είχαμε ακόμη συνειδητοποιήσει το μέγεθος του τεράστιου προβλήματος με τις τράπεζες και τι θα καλούμασταν να καλύψουμε ως πολίτες. Δεν υπολογίζαμε τη μεγάλη ζημιά που παρουσίαζαν οι επιχειρήσεις και ότι πολλές θα αναγκάζονταν να απολύσουν προσωπικό.  

Επιπρόσθετα, κομματικοί και άλλοι κύκλοι καλλιέργησαν την εντύπωση στον πολίτη ότι με μια σωστή πολιτική, που θα αφορούσε κυρίως το νοικοκύρεμα στον δημόσιο τομέα, θα μπορούσαμε να αντιμετωπίσουμε το δημοσιονομικό έλλειμμα. Με λίγα λόγια, μέχρι και πρόσφατα, η οικονομική κρίση δεν έχει δείξει τα δόντια της.

Πέραν, όμως, αυτών των λόγων, πρέπει να πούμε ότι ιστορικά, με εξαίρεση την περίοδο μετά την εισβολή, ως λαός δεν διακρινόμαστε για τις συλλογικές διαμαρτυρίες-διεκδικήσεις. Η στάση αυτή έχει την ιστορική της εξήγηση: από καταβολής του ο κυπριακός λαός ήταν υπό τον ζυγό των κατακτητών και εμπεδώθηκε μια μορφή «ραγιαδισμού», που αποκοίμιζε κάθε αντίδραση. Ανάλογα μεγαλώσαμε και εμείς και μετά τα παιδιά μας. Θεωρώ ότι το σύστημα της εκπαίδευσης παίζει ουσιαστικό ρόλο στην κατεύθυνση αυτή αφού, όπως εφαρμόζεται, απευθύνεται όχι σε ενεργητικούς, αλλά σε παθητικούς δέκτες χωρίς κριτική σκέψη.

Κοινωνικά σύνολα, συνδικαλιστικό κίνημα και κόμματα παρουσιάζονται ουραγοί των καταιγιστικών εξελίξεων. Πώς εξηγείτε αυτή την αδράνεια σε βαθμό ατολμίας;

Η κομματοκρατία συνοδευόμενη από την πελατοκρατία και την αναξιοκρατία, που κυριαρχεί την κυπριακή κοινωνία, αποτελούν τους κύριους παράγοντες που οδήγησαν στη σημερινή δεινή κατάσταση. Τα κόμματα, κατά τρόπο συστηματικό, φρόντισαν να φορτώσουν σε εμάς, τον μέσο πολίτη, όλες τις ενοχές για τις αρνητικές εξελίξεις της οικονομίας. Λειτούργησε ένας βομβαρδισμός τοποθετήσεων του τύπου ότι λαμβάναμε δάνεια που αδυνατούσαμε να τα αποπληρώσουμε, ότι ζούσαμε ζωή πέραν των εισοδημάτων μας και οδηγήσαμε την οικονομία σε κακή πορεία. Αυτές, όμως, οι συμπεριφορές μπορεί να αφορούν ένα πολύ μικρό ποσοστό του πληθυσμού. Η εκτίμησή μου είναι ότι η πλειονότητα του κόσμου ζούσε συνετά και υπεύθυνα, δούλευε και πλήρωνε κανονικά τα δάνειά της, έκανε τις οικονομίες της για να σπουδάσει τα παιδιά και για να έχει κομπόδεμα στα γεράματά της. Και αίφνης τις οικονομίες του κοσμάκη τις «έφαγε» το κούρεμα. Τα κόμματα αντί να προλάβουν το κούρεμα των καταθέσεων, συνέβαλαν, σε μεγάλο βαθμό, στα δύσκολα που περνάμε σήμερα. Η διαχρονική ανεπάρκεια και η ανικανότητα των κομμάτων να ελέγξουν τα δημόσια οικονομικά και τις τράπεζες και η απουσία επαρκούς εποπτείας του τραπεζικού συστήματος, η αδυναμία να προβλέψουν και να προλάβουν την οικονομική καταστροφή μάς έφερε στην τραγική κατάσταση που βιώνει η κοινωνία. Αποδείχτηκε περίτρανα ότι το μόνο που ενδιέφερε τα κόμματα ήταν η νομή της εξουσίας με οποιοδήποτε κόστος. Τώρα υποτίθεται ότι τα κόμματα προσπαθούν να διορθώσουν καταστάσεις, αλλά ουσιαστικά είναι ουραγοί των εξελίξεων. Και ακόμα δεν μας έπεισαν αν πραγματικά ενδιαφέρονται για τον τόπο και όχι για τις καρέκλες τους και μόνο. Δυστυχώς, οι πολίτες έχουν καταντήσει «σκλάβοι και ραγιάδες» αυτού του συστήματος και κυρίως του περίφημου «μέσου». Αφού, λοιπόν, οι πολίτες «πείστηκαν» ότι «φταίνε και είναι «υπαίτιοι», υποσυνείδητα έχει περάσει η αντίληψη ότι δεν έχουν δικαίωμα να διαμαρτυρηθούν. Ίσως και για αυτό τον λόγο να παραμένουν αδρανείς.    

Το Σάββατο διοργανώθηκε η πρώτη μαζική κινητοποίηση, στην οποία συμμετείχαν Οργανώσεις που εκπροσωπούν ένα ευρύ κοινωνικό φάσμα. Μήπως είναι τα πρώτα μηνύματα αφύπνισης;

Ελπίζω να είναι. Ενδεχομένως στο μέλλον να ακολουθήσουν κι άλλες κινητοποιήσεις. Αν ο κόσμος βιώσει εντονότερα στο πετσί του τις επιπτώσεις της κρίσης, όπως γίνεται στην Ελλάδα, με τις κατασχέσεις σπιτιών και τις άστεγες οικογένειες ίσως να υπάρξει αφύπνιση της κοινωνίας.

Μετά την έκρηξη στο Μαρί καταγράφηκαν οι κινητοποιήσεις των «αγανακτισμένων». Γιατί δεν οργανώθηκε ένα αντίστοιχο μέτωπο κατά της πολιτικής λιτότητας των Βρυξελλών;

Οι διαμαρτυρίες μετά την έκρηξη στο Μαρί δεν επέφεραν αποτέλεσμα. Μαζεύτηκε ο κόσμος, απαίτησε την παραίτηση του τότε Προέδρου και την αλλαγή του συστήματος, επέκρινε την κομματοκρατία, δεν εισακούστηκε, κουράστηκε και παραιτήθηκε.

Στην παρούσα μνημονιακή περίοδο, διαπιστώνω ότι, προς το παρόν, απουσιάζει η συλλογική συνείδηση. Οι πολίτες, ανάλογα από τη θέση που κατέχουν και σε ποιο βαθμό έχουν θιγεί τα δικαιώματά τους, προσεγγίζουν διαφορετικά την κατάσταση και βλέπουμε επαγγελματικές ομάδες εργαζομένων να λειτουργούν χωριστά και αποσπασματικά. Επαναλαμβάνω, αν τα προβλήματα-απόρροια της κρίσης διογκωθούν, ίσως και να έχουμε κοινωνική αντίδραση.

Παιδιά και ηλικιωμένοι

τα μεγάλα θύματα

Η ανεργία προβλέπεται να εκτοξευθεί στο 20%, τα μεγαλύτερα θύματα είναι οι νέοι και ο κίνδυνος της απώλειας μιας γενιάς είναι ορατός (αποκλεισμός, φτώχεια, μετανάστευση). Ποιες οι επιπτώσεις της ανεργίας;

Όντως η κοινωνία, όχι μόνο η κυπριακή, αλλά και της Ε.Ε. κινδυνεύει με την απώλεια μιας ολόκληρης γενιάς και αυτό είναι τραγικό. Η κυπριακή κοινωνία ήταν απαιτητική με τους νέους, τους ήθελε να σπουδάσουν, να αποκτήσουν καλά ακαδημαϊκά προσόντα, τα οποία τελικά δεν έχουν αντίκρισμα στην εγχώρια αγορά εργασίας. Με αποτέλεσμα, οι νέοι να αναγκάζονται να μεταναστεύσουν, να ετεροαπασχολούνται ή να υποαπασχολούνται με μισθούς, κατά κανόνα, χαμηλότερους από αυτούς που υπήρχαν προ της κρίσης. Και όταν ένας νέος στερείται μόνιμης και σταθερής εργασίας και ασφάλειας, όταν οι συνθήκες δεν του επιτρέπουν να αποκατασταθεί ως άτομο, συνακόλουθα προφανώς και θα δυσκολεύεται να φτιάξει οικογένεια. Όλες αυτές οι δυσκολίες έχουν πολυεπίπεδες οικονομικοκοινωνικές και δημογραφικές αρνητικές επιπτώσεις, βραχυπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες, που θα παρατηρηθούν και στην κοινωνία μας. Οι άνεργοι μεγαλύτερης, μέσης ηλικίας, εκεί που ήταν νοικοκύρηδες, ξαφνικά διαπιστώνουν ότι αδυνατούν να ανταποκριθούν στις υποχρεώσεις τους προς την οικογένειά τους, στα χρέη και στους φόρους τους. Οι ραγδαίες και ανατρεπτικές αυτές εξελίξεις έχουν αρνητικό αντίκτυπο στη σωματική και στην ψυχική υγεία του ατόμου. Πρώτιστα ο άνεργος χάνει την αυτοεκτίμησή του, αφού η εργασία στην κουλτούρα μας είναι πολύ σημαντική. Επιπλέον, η οικονομική κρίση επιφέρει ποικίλες αρνητικές επιπτώσεις στα παιδιά και στους ηλικιωμένους, που είναι τα μεγαλύτερα θύματα, όπως προκύπτει από επιστημονικές έρευνες (Loring Jones, 1988). 

Πηγή: Ο Φιλελεύθερος

Δημοσιεύτηκε στις 17/12/2013