Ψυχολογία - Μπάροουζ Φρέντερικ Σκίνερ (1904 - 1990) - Ο θεμελιωτής του συμπεριφορισμού

Γράφει η Χριστίνα ΠΑΠΑΘΩΜΑ* 

 

Ο Burrhus Frederic «Β.F.» Skinner (1904 -1990 ) ήταν Αμερικανός ψυχολόγος, διακεκριμένος ερευνητής, συγγραφέας και καθηγητής του Πανεπιστημίου του Harvard από το 1958 ώς το 1974. Θεμελιωτής της σύγχρονης φιλοσοφίας του συμπεριφορισμού και της θετικής επιστήμης της συμπεριφοράς, ο Skinner ξεκίνησε την πειραματική ανάλυση της φυσικής προέλευσης της συμπεριφοράς με σκοπό «την πρακτικά ωφέλιμη ερμηνεία της δημιουργικής επιστημονικής σκέψης».

Από τις πρωτότυπες πειραματικές έρευνές του διαπιστώθηκε ότι τα φαινόμενα που χαρακτηρίζονται ως αντίληψη, προσοχή, γνώση και λύση προβλημάτων δεν προκαλούνται αντανακλαστικά από ερεθίσματα αλλά διαμορφώνονται από τις επιδράσεις των ενεργειών του κάθε ατόμου, στη μακροπρόθεσμη αλληλεπίδρασή του με το φυσικό περιβάλλον. Η εφαρμογή των αρχών καθορισμού της συμπεριφοράς που αρχικά προέκυψαν από το πολυβραβευμένο θεωρητικό και πειραματικό έργο του Skinner, έχουν βελτιώσει πρακτικές στην εκπαίδευση, την ψυχοθεραπεία, τη λογοθεραπεία και την αποκατάσταση αναπηριών, καθώς και στη διοίκηση επιχειρήσεων και την πολιτική, συμβάλλοντας στη βελτίωση της ποιότητας ζωής πολλών ανθρώπων.
Ειδικότερα, η θεωρία της συντελεστικής μάθησης υποστηρίζει ότι για να ενισχυθεί μια συμπεριφορά, και να επαναληφθεί στο μέλλον πρέπει να είναι η επιθυμητή. Ως αρχή κάθε άτομο έχει κάποιες ανάγκες τις οποίες πρέπει να ικανοποιήσει, ώστε να αποφύγει τις ψυχικές εντάσεις που οι ανάγκες αυτές δημιουργούν. Οταν το άτομο εκδηλώνει μόνο του μια φυσιολογική συμπεριφορά, αυτή επιδρά στο περιβάλλον και δημιουργεί συνέπειες, που αν είναι ευχάριστες για τον ίδιο, τότε η συμπεριφορά αυτή επαναλαμβάνεται σε παρόμοιες καταστάσεις (μάθηση), ενώ αν είναι δυσάρεστες, η συμπεριφορά αυτή αποτρέπεται. Ο Skinner ονόμασε αυτό το μοντέλο μάθησης «ενεργή εξάρτηση».
Υποστηρίζει ότι στη διαδικασία της μάθησης υπάρχουν τεχνικές θετικής και αρνητικής ενίσχυσης, δηλαδή άμεσες ή έμμεσες τιμωρίες και επιβραβεύσεις, που είναι απαραίτητες ώστε να ενισχυθεί ή να αποτραπεί μια συμπεριφορά, ανάλογα με το αν είναι επιθυμητή ή όχι. Ο Skinner διακρίνει τρεις κατηγορίες συνεπειών για το άτομο, τις θετικές, τις αρνητικές και τις ουδέτερες, που προκαλούν είτε την επίτευξη της επιθυμητής ή την απόσβεση της ανεπιθύμητης συμπεριφοράς.
Ο ιδρυτής της σύγχρονης συμπεριφοριστικής προσέγγισης στο βιβλίο του «Περί συμπεριφορισμού», σε επιστημονική επιμέλεια του Ρόμπερτ Μέλλον, συγγραφέα του βιβλίου «Ψυχολογία της συμπεριφοράς», συστήνει την εισαγωγή στη φιλοσοφία της επιστήμης του «θεμελιώδους συμπεριφορισμού». Ο Skinner αναλύει πως η φιλοσοφία αυτή παρέχει τη βάση για την πειραματική ανάλυση και την επιστημονική ερμηνεία ολόκληρου του φάσματος των ψυχολογικών φαινομένων.
Επιπλέον, στο βιβλίο του «Ουώλντεν Δύο» (Walden Two) - επίσης σε επιστημονική επιμέλεια του Ρόμπερτ Μέλλον και μεταφρασμένο στα ελληνικά από τους Ρόμπερτ Μέλλον και Τότα Δρούζα-, περιγράφει πώς θα ήταν η κοινωνία αν εφάρμοζε τις αρχές της Ανάλυσης της Συμπεριφοράς. Δείχνει πώς μία ομάδα ανθρώπων, που μπαίνει στη διαδικασία πειράματος, καταφέρνει να συνυπάρχει δημιουργικά χωρίς αντιπαλότητες, μετά άτομα που την απαρτίζουν να αποκτούν αυτό που έχουν ανάγκη, χωρίς να χρειάζεται να κλέψουν από τον άλλον. Τα βιβλία του «Β.F.» Skinner έχουν διαβαστεί από εκατομμύρια, ειδικευμένους και μη στην επιστήμη της ψυχολογίας, αναγνώστες σε όλον τον κόσμο και έχουν αποτελέσει σταθμό στην ιστορία της ψυχολογίας.
*Ψυχοθεραπεύτρια, ΜΑ

cpapathoma@gmail.com



Πηγή: Ελευθεροτυπία
Δημοσιεύτηκε στις 14/12/2013