2015, Απολογισμός και οιωνοί

                           

 Οι καιροί ου μενετοί

Θουκυδίδης

Του Στέφανου Κωνσταντινίδη*

Μέρες που είναι,  η αποτίμηση της χρονιάς που φεύγει είναι συνήθεια παλιά. Το 2015 ήταν μια  δύσκολη χρονιά και πλούσια σε γεγονότα. Είναι αδύνατο φυσικά στο πλαίσιο ενός σύντομου άρθρου να καλυφτούν όλα όσα συνέβηκαν. Μόνο τηλεγραφική λοιπόν αναφορά στα πιο σημαντικά. Μια αναφορά σ’ένα κόσμο που γίνεται κάθε μέρα και πιο αβέβαιος, και πιο απρόβλεπτος.

Η γεωπολιτική συνιστώσα αυτού του κόσμου αλλάζει και αναδύεται μιας μορφής ψυχροπολεμική αντιπαράθεση σε διάφορα σημεία της υδρογείου. Το κύριο όμως γεωπολιτικό μέτωπο αντιπαράθεσης παραμένει η Μέση Ανατολή. Η κρίση στην περιοχή και η έντασή της, άφησε πίσω την Ουκρανία που κυριάρχησε για ένα διάστημα στις σχέσεις Δύσης-Ρωσίας. Η Δύση φαίνεται να αντιλαμβάνεται πως η Ρωσία σταθεροποίησε τη θέση της στην περιοχή και σιωπηρά υποβαθμίζει αυτή τη διαμάχη για να ασχοληθεί με άλλες σοβαρότερες. Το νέο στοιχείο στη Μέση Ανατολή που αλλάζει τις γεωπολιτικές ισορροπίες, είναι η ανοιχτή ρωσική επέμβαση στη Συρία. Οι Δυτικοί παραδέχονται πλέον, μετά και την επικράτηση των τζιχαντιστών ως της κύριας δύναμης που αντιπαρατίθεται στρατιωτικά στον Άσαντ, ότι η ανατροπή του σύρου προέδρου δεν είναι πια δυνατή. Η ίδρυση άλλωστε του Ισλαμικού Κράτους και η έξοδος χιλιάδων προσφύγων που κατευθύνονται στην Ευρώπη, δεν αφήνει πολλές δυνατότητες ελιγμών στους Δυτικούς.  Καμιά λύση στη Συρία δεν είναι δυνατή χωρίς τη ρωσική στήριξη, όπως και αυτή του Ιράν. Όσον αφορά την Τουρκία, μετά την κατάρριψη του ρωσικού στρατιωτικού αεροπλάνου, η Άγκυρα βρέθηκε ακόμα περισσότερο απομονωμένη και αντιμέτωπη αυτή τη φορά με τη Μόσχα.

Την ίδια ώρα το κέντρο βάρους της παγκόσμιας  οικονομίας μεταφέρεται στην Ασία, ειδικά με την παρατεταμένη κρίση στην Ευρώπη. Οι δυσκολίες που αντιμετωπίζει τελευταία η κινεζική οικονομία, δεν επηρεάζουν τα δεδομένα αυτά. Άλλωστε, αντίθετα με την Ευρώπη, η ανάπτυξη της κινεζικής οικονομίας συνεχίζεται, έστω και με χαμηλότερους ρυθμούς από το παρελθόν. Το ίδιο συμβαίνει και με τις οικονομίες των άλλων χωρών της περιοχής, συμπεριλαμβανομένων αυτών της Ινδίας και της Ιαπωνίας. Στο γεωπολιτικό μέτωπο, στην ίδια περιοχή, οι ΗΠΑ  προσπαθούν να αντιμετωπίσουν την κινεζική επιρροή οργανώνοντας με τη βοήθεια της Ιαπωνίας  ένα «αντικινεζικό»  μέτωπο και ενισχύοντας επικίνδυνα εκεί την στρατιωτική τους παρουσία.

Η Ευρώπη εξακολουθεί να παραπαίει με το Βερολίνο να επιμένει στην πολιτική της λιτότητας και της νεοφιλελεύθερης προοπτικής που συνδυαζόμενη τώρα με το προσφυγικό δημιουργεί ένα εκρηκτικό μείγμα που απειλεί την ίδια την ύπαρξή της. Η Ακροδεξιά βρίσκεται στη μεγαλύτερη άνοδό της από την εποχή της δεκαετίας του 1930. Για πρώτη φορά σε μια μεγάλη χώρα της Ευρώπης όπως είναι η Γαλλία, η Άκρα Δεξιά φιγουράρει ως η πρώτη πολιτική δύναμη. Ταυτόχρονα το Βερολίνο και οι Βρυξέλλες προσπαθούν με κάθε μέσο να υπονομεύσουν κάποιες δυνάμεις της Αριστεράς που προβάλλουν ένα διαφορετικό λόγο από αυτό του νεοφιλελεύθρου παραδείγματος.

Οι εξελίξεις στον κόσμο διασυνδέονται με τον νεοφιλελευθερισμό που έχει μεταλλάξει τις κοινωνικές αξίες πάνω στις οποίες στηρίχτηκε η μεταπολεμική ευημερία της Ευρώπης και των ΗΠΑ. Υπάρχει παράλληλα και μία πρωτοφανής στην ιστορία συγκέντρωση του πλούτου στα χέρια των ολίγων την ίδια στιγμή που η ανεργία σημειώνει επίπεδα ρεκόρ και εκατομμύρια άνθρωποι φτωχοποιούνται ακόμη και στην καρδιά του ίδιου του καπιταλιστικού συστήματος. Βρισκόμαστε μπροστά σε μια κρίση που δεν είναι μόνο οικονομική αλλά κρίση αξιών και πολιτισμού. Με το κύμα των προσφύγων να κατακλύζει την Ευρώπη και με τα εκατομμύρια των ανέργων να αποτελούν ωρολογιακή βόμβα στα θεμέλια του συστήματος, πολλοί είναι εκείνοι που υποστηρίζουν ότι βρισκόμαστε μπροστά σ’ένα σταυροδρόμι που δεν αποκλείεται να μας οδηγήσει σ’ένα νέο Μεσαίωνα. Η Ευρώπη, και γενικότερα η Δύση, είναι πια πολύ μακριά από τις αξίες του Διαφωτισμού.

Σε ότι αφορά την Ελλάδα η πολιτική των μνημονίων δεν έχει λύσει κανένα πρόβλημα εξ αιτίας φυσικά και της ανικανότητας του πολιτικού συστήματος. Το μέλλον της χώρας παραμένει μετέωρο. Στην Κύπρο γίνεται λόγος για λύση πριν από τις βουλευτικές εκλογές του Μαίου 2016, μια λύση που όπως φαίνεται θα είναι Αγγλοαμερικανικών και Νατοϊκών προδιαγραφών προς όφελος της Τουρκίας και που θα οδηγήσει σε διάλυση της Κυπριακής Δημοκρατίας, ανοίγοντας έτσι τον δρόμο σε μια νέα περίοδο ενός αβέβαιου μέλλοντος.

Τέλος οι περιβαλλοντολογικοί κίνδυνοι αυξάνονται. Παρά την πρόσφατη συμφωνία του Παρισιού, μένει να φανεί αν υπάρχει η πολιτική θέληση να εφαρμοστούν όσα συμφωνήθηκαν αφού δεν υπάρχει κανένας μηχανισμός  που να καθιστά την εφαρμογή τους υποχρεωτική για τα κράτη που την υπέγραψαν. Μια μέρα, που ίσως να μη είναι τόσο μακριά όσο κάποιοι νομίζουν, θα ξυπνήσουμε με οικολογικές καταστροφές μη αναστρέψιμες.

Συμπερασματικά, οι οιωνοί για το 2016 δεν είναι αίσιοι. Έχουμε όμως δικαίωμα στην ελπίδα. Καλή χρονιά παρ’όλα αυτά-κατά τα ειωθότα!

Ο Στέφανος Κωνσταντινίδης είναι καθηγητής πολιτικών επιστημών στο Κεμπέκ του Καναδά και επιστημονικός συνεργάτης του Πανεπιστημίου Κρήτης.

* .E-mail   stephanos.constantinides@gmail.com

ΠΗΓΗ : Ο Φιλελεύθερος, 3 Γενάρη 2016