Η Αγιά Σοφιά και το τζαμί της Κόρδοβα κινδυνεύουν να χάσουν το χαρακτήρα τους

Μνημεία, θύματα του φονταμενταλισμού

  Του ΝΙΚΟΥ ΜΠΕΛΟΓΙΑΝΝΗ

Αν η στήλη ασχολείται συχνά με τον Μεσαίωνα, δεν είναι λόγω κάποιου ιδιαίτερου ενδιαφέροντος, αλλά επειδή η κατάμαυρη αυτή περίοδος της ανθρωπότητας είναι η μόνη που παρουσιάζει αναλογίες με τη σημερινή Ευρώπη. Οποιος μπορεί να προσομοιάσει την κατάσταση με Αναγέννηση ή Διαφωτισμό, ας το παλέψει!

Στον ύστερο Μεσαίωνα υπήρχε ένας στρατηλάτης γνωστός ως Σουλεϊμάν ο Μεγαλοπρεπής, που ήταν πάντα καβάλα σ' ένα άλογο. Το σύγχρονο κακέκτυπό του, ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, πάντα καβάλα σ' ένα καλάμι, κατατροπώνει τους εχθρούς άλλοτε με φραστικές κοτσάνες, άλλοτε με δακρυγόνα και άφθονο ξύλο. Η πρόσφατή του εμμονή, η μετατροπή της Αγια-Σοφιάς σε τζαμί, δεν είναι μόνο απόρροια νεοϊσλαμικού φανατισμού, αλλά και επειδή η κήρυξη σε μνημείο είχε γίνει από τον Κεμάλ. Μια άλλη εμμονή του Ερντογάν είναι το ξήλωμα του κεμαλικού κράτους, συνεπώς ο επανα-χαρακτηρισμός σε τέμενος έχει εμβληματικό χαρακτήρα. Ομως, το μνημείο είναι κηρυγμένο στην Παγκόσμια Πολιτιστική Κληρονομιά της UNESCO με την ιδιότητα του μνημείου-μουσείου και κάθε τέτοια ριζική αλλαγή αυτόματα επιφέρει τον αποχαρακτηρισμό και την έλλειψη προστασίας, οπότε θα μπορεί να ξαναχτιστεί και ο μεντρεσές που βρισκόταν παλιά σε επαφή, γενικά να επέλθει μια πλήρης αλλοίωση.

Με τις διακηρύξεις του Ερντογάν του Μεγαλοπρεπούς έγινε υποτίθεται έξαλλη και η Φράου Μέρκελ. Οχι βέβαια ότι την έκοψε ξαφνικά ο πόνος για τον Ελληνισμό. Οι νεοφιλελεύθερες εξουσίες προσβλέπουν -και οι κοινωνίες που τις εκλέγουν, εμφανώς το αποδέχονται- σε πλήρη ομογενοποίηση της κοινωνίας πολιτικά, ιδεολογικά, συνεπώς και θρησκευτικά. Το Ισλάμ, που ούτως ή άλλως είναι εξωστρεφές, το δε φονταμενταλιστικό είναι και άκρως επιθετικό, σαφώς αποτελεί εμπόδιο. Κάθε ανοχή λοιπόν προς τέτοιες ερντογανικές ιδεοληψίες θα υπονόμευε τη γερμανική, τη γαλλική ή την ολλανδική κοινωνική συνοχή.
Μεσαίωνας όμως, εκτός από Σουλεϊμάν, σήμαινε και καθολικοί βασιλείς, ισπανιστί «Ρέγιες Κατόλικος». Ο Φερδινάνδος και η Ισαβέλα ήταν αυτοί που ολοκλήρωσαν τη χριστιανική ανακατάληψη της Ιβηρικής, εκδιώκοντας τους Αραβες από την Ανδαλουσία (και, ταυτόχρονα, τους Εβραίους από παντού) και εμπιστευόμενοι τη διαφύλαξη της πίστης στην Ιερά Εξέταση. Ας θυμηθούμε ότι στους Αραβες της Ιβηρικής χρωστάμε τη διαφύλαξη των βιβλίων, όχι μόνο του Αριστοτέλη, αλλά και όλων των αρχαίων Ελλήνων, τα οποία βιβλία οι Βυζαντινοί αυτοκράτορες π.χ. θα είχαν ευχαρίστως καταστρέψει.
Από τα σημαντικότερα μνημεία της εποχής εκείνης, το τζαμί της Κόρδοβα έχει μπει τα τελευταία χρόνια σε περιπέτειες παρόμοιες με την Αγια-Σοφιά, στην περίπτωση όμως εξαιτίας του νεοφρανκικού φονταμενταλισμού. Το μνημείο είναι χαρακτηρισμένο από την UNESCO ως τζαμί-καθολική μητρόπολη της Κόρδοβας, αφού ανά τους αιώνες είχε και τις δύο χρήσεις. Ομως, απ' τη μία η κυβέρνηση Ραχόι (και πιο πολύ ο σε άρρωστο βαθμό φασίστας, καθ' ύλην όμως αρμόδιος, υπουργός Παιδείας και Πολιτισμού Βερτ) έχει ως εμμονή τον ισπανικό Μεσαίωνα, από την άλλη οι φρανκιστές είναι απόλυτα υπόχρεοι στην Καθολική Εκκλησία, γιατί χωρίς τη λυσσαλέα στήριξή της, δεν θα υπήρχε καν Φράνκο, δεν θα είχε ξεκινήσει καν το πραξικόπημά του το 1936, πολλώ μάλλον να νικήσει κιόλας.
Ετσι, οι σημερινοί νεοφρανκιστές σπεύδουν να ικανοποιήσουν την επί τουλάχιστον δεκαπέντε συναπτά έτη απαίτηση των καρδιναλίων, αντί το τζαμί να αποτελεί κρατική περιουσία, να αποκτήσει η Εκκλησία την πλήρη κτηματική, λειτουργική και πνευματική ιδιοκτησία. Ηδη έχει απαλειφθεί από τους τουριστικούς οδηγούς ο όρος τζαμί/καθολική μητρόπολη και έχει μείνει μόνο το δεύτερο σκέλος, η δε νομοθετική ρύθμιση είναι πανέτοιμη για βέβαιη υπερψήφιση στη Βουλή. Αν η UNESCO διαγράψει το μνημείο από τον κατάλογο, ακόμη καλύτερα: θα μπορεί η Εκκλησία να κάνει οποιεσδήποτε μετατροπές κατά βούλησιν. Το ότι το μνημείο γράφτηκε στην παγκόσμια κληρονομιά επειδή σ' αυτό συνυπήρχαν δείγματα πολλών πολιτισμών, αυτό πια κι αν είναι για το πυρ το εξώτερον και την Ιερά Εξέταση!

Ελευθεροτυπία, Σάββατο 24 Μαΐου 2014