Η μελέτη της δικής μας προϊστορίας θα είναι πιο εύκολη...

Φαφούτη Λαλίνα 

Φως στη μακρινή προϊστορία της Αιγύπτου

Μια μούμια και ένας τάφος ηλικίας 5.600 ετών αποκαλύπτουν ήθη και έθιμα της προδυναστικής περιόδου

Τοιχογραφία από την Ιερακόπολη (περίπου 3300 π.Χ.)

 

Ενας τάφος ηλικίας 5.600 ετών που ήρθε πρόσφατα στο φως αναμένεται να προσφέρει νέες γνώσεις για μια «σκοτεινή» και πολύ μακρινή εποχή της προϊστορίας της Αιγύπτου, αιώνες πριν από την έλευση των φαραώ. Τα σημαντικά αρχαιολογικά ευρήματα, τα οποία ανάγονται στην προδυναστική περίοδο, περιλαμβάνουν τη μούμια ενός νεαρού άνδρα καθώς και μια πληθώρα αντικειμένων τα οποία έχουν σωθεί σε καλή κατάσταση.

Νεκρός νεαρός και ευγενικής καταγωγής

Ο τάφος ανακαλύφθηκε στη Νότια Αίγυπτο, ανάμεσα στο Λούξορ και στο Ασουάν, στη νεκρόπολη που βρίσκεται κοντά στην Ιερακόπολη, την πρωτεύουσα του προδυναστικού βασιλείου της Ανω Αιγύπτου. Ηταν ασύλητος και περιείχε μια μούμια, λίθινα εργαλεία και όπλα καθώς και μια σειρά αντικείμενα από ελεφαντόδοντο, μεταξύ των οποίων ένα αγαλματίδιο και δέκα χτένες. Οι πρώτες αναλύσεις που έγιναν στη μούμια έδειξαν ότι ανήκει σε έναν νεαρό ο οποίος πέθανε σε ηλικία 17-20 ετών. Εξαιτίας της επιμέλειας που έχει επιδειχθεί στην ταφή του οι αρχαιολόγοι εικάζουν ότι ο νεκρός έφηβος πρέπει να καταγόταν από ευγενική ή και βασιλική γενιά.

Ορισμένα από τα αντικείμενα που βρέθηκαν στον τάφο (Φωτογραφία Dr. Renee Friedman and MSA)

Οπως ανακοίνωσε ο Αλί αλ Ασφαρ, επικεφαλής του αρμόδιου τμήματος του υπουργείου Αρχαιοτήτων της Αιγύπτου, το ελεφάντινο αγαλματίδιο που περιλαμβάνεται στα κτερίσματα έχει ύψος 32 εκατοστά και αναπαριστά έναν γενειοφόρο άνδρα - ενδεχομένως τον νεκρό ή κάποιον θεό. Μία από τις χτένες φαίνεται να είναι διακοσμημένη στο επάνω μέρος της με έναν ιπποπόταμο. Τα λίθινα όπλα και εργαλεία αποτελούν ως επί το πλείστον αιχμές και μαχαίρια. Ο τάφος είναι ο αρχαιότερος που έχει βρεθεί ως τώρα σε τόσο καλή κατάσταση - προηγείται κατά περίπου πέντε αιώνες της βασιλείας του Ρα, ενός από τους τελευταίους ηγέτες της προδυναστικής περιόδου για τον οποίο ελάχιστα είναι γνωστά, καθώς και της βασιλείας του Μήνη ή Ναρμέρ, του ηγέτη που ένωσε τα δύο βασίλεια της Αιγύπτου και ίδρυσε την 1η Δυναστεία, για την οποία επίσης διαθέτουμε ελάχιστες πληροφορίες.

Διάσπαρτα και ελλιπή στοιχεία

Το βασίλειο της Ανω Αιγύπτου, το οποίο περιελάμβανε τις περιοχές γύρω από το νότιο τμήμα του Νείλου ως την Ερυθρά Θάλασσα, και το βασίλειο της Κάτω Αιγύπτου, το οποίο εκτεινόταν στο βόρειο τμήμα του Νείλου ως τη Μεσόγειο, ενώθηκαν το 3200 π.Χ. από τον Μήνη ή Ναρμέρ, τον ιδρυτή της 1ης Δυναστείας, η οποία βασίλεψε ως το 2884 π.Χ. ακολουθούμενη από τη 2η Δυναστεία (2884-2980 π.Χ.). Τα στοιχεία που έχουν διασωθεί από την περίοδο των δύο πρώτων δυναστειών είναι ελάχιστα και διάσπαρτα. Οι κυριότερες πληροφορίες που έχουν στη διάθεσή τους οι μελετητές προέρχονται από την περίφημη Παλέτα του Ναρμέρ, μια λίθινη πινακίδα με δύο όψεις η οποία χρονολογείται στον 32ο αιώνα π.Χ. και αποτελεί μία από τις αρχαιότερες επιγραφές με ιερογλυφικά που έχουν ανακαλυφθεί ως σήμερα.

Λίθινη επιγραφή του Νερμέρ

Μια δεύτερη πηγή πληροφοριών όχι μόνο για τις δύο πρώτες δυναστείες αλλά και για την προδυναστική περίοδο αποτελεί η Στήλη του Παλέρμου, στην οποία αναγράφονται τα ονόματα των φαραώ του Παλαιού Βασιλείου της Αιγύπτου. Ο κατάλογος είναι ωστόσο ελλιπής. Το τμήμα που αναφέρεται στον πρώτο βασιλιά της 1ης Δυναστείας δεν έχει σωθεί αλλά οι αιγυπτιολόγοι θεωρούν ότι αυτός ήταν ο Ναρμέρ ή Μήνης επειδή σε λίθινες επιγραφές που έχουν βρεθεί ο Ναρμέρ είναι ο πρώτος βασιλιάς που απεικονίζεται με τα εμβλήματα της Ανω και της Κάτω Αιγύπτου ταυτόχρονα. Στη στήλη αναφέρονται επίσης προδυναστικοί βασιλείς, οι ειδικοί όμως δεν είναι βέβαιοι αν τα ονόματα που χρησιμοποιούνται είναι πραγματικά ή συμβολικά.

Η ανακάλυψη του ασύλητου προδυναστικού τάφου αποτελεί λοιπόν μια σημαντική νέα πηγή, αν όχι για ιστορικά στοιχεία, τουλάχιστον για πληροφορίες που αφορούν τα ήθη και τα έθιμα αυτής της μακρινής περιόδου. «Το γεγονός ότι ο τάφος βρέθηκε με το περιεχόμενό του άθικτο προσφέρει στους αρχαιολόγους μια ευκαιρία να μάθουν περισσότερα για τα τελετουργικά έθιμα εκείνης της εποχής» δήλωσε η Ρενέ Φρίντμαν, επικεφαλής της Αποστολής της Ιερακόπολης, μιας πολυεθνικής αποστολής που διεξάγει ανασκαφές στην περιοχή σε συνεργασία με το υπουργείο Αρχαιοτήτων της Αιγύπτου. «Δείχνουν επίσης ότι κατά την προδυναστική περίοδο υπήρχε μεγάλος σεβασμός και εκτίμηση προς τους προγόνους».