Ελλάδα - Το μέλλον του Πειραιά

Πειραιάς: πόλη δύσκολη, γερασμένη κτιριακά, με ελάχιστο πράσινο. 

Η έκθεση «Πειραιάς, σχεδιασμός και ουτοπία» εκφράζει την αγωνία της 

επιστημονικής κοινότητας να φέρει το πρώτο λιμάνι της χώρας στο προσκήνιο.

Γιώργος ΛΙΑΛΙΟΣ

«Δεν ανεβαίνω εις το άστυ, διότι ο Πειραιεύς με παρέχει περισσοτέραν ευχαρίστησιν, μάλιστα δε τώρα καλλωπιζόμενος έτι μάλλον. Συ δε μένε εις την μακράν της αεί τερπνής όψεως της θαλάσσης πρωτεύουσαν της Ελλάδος, ω της φιλοκαλίας», έγραφε στα 1837 ο Λύσανδρος Καυταντζόγλου, ένας εκ των πρώτων καθηγητών και αρχιτέκτονας του ιστορικού συγκροτήματος του Πολυτεχνείου στην οδό Πατησίων. Από την εποχή εκείνη, στο πρώτο λιμάνι της χώρας μεσολάβησαν πολλά. Ο Πειραιάς πέρασε από το θαύμα της αναδημιουργίας του στα τέλη του 19ου αιώνα, με το πολεοδομικό σχέδιο Κλεάνθη - Schaubert - Klenze, στον απότομο πληθυσμιακό διπλασιασμό μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή και από τη βιομηχανική άνθηση στην αποβιομηχάνιση, όλα με επίκεντρο το λιμάνι του. Ενα λιμάνι που, μετά τις εξελίξεις των τελευταίων ετών, απέκτησε διηπειρωτική σημασία.

Ο σύγχρονος Πειραιάς είναι μια πόλη δύσκολη. Γερασμένη κτιριακά, χωρίς επαρκείς δρόμους, με ελάχιστο πράσινο, πολλά εγκαταλελειμμένα βιομηχανικά κτίρια, μια κοινωνία σφόδρα πληττόμενη από την οικονομική κρίση. Μέσα σε όλα αυτά, η έκθεση «Πειραιάς, σχεδιασμός και ουτοπία», που διοργανώνει η Σχολή Αρχιτεκτόνων του ΕΜΠ στη Δημοτική Βιβλιοθήκη Πειραιά, εκφράζει την αγωνία της επιστημονικής κοινότητας να φέρει το πρώτο λιμάνι της χώρας στο προσκήνιο. «Ο Πειραιάς έχει πολλά ανοιχτά μέτωπα. Μεγάλα κτίρια αναμένουν μια νέα χρήση σε κεντρικά σημεία. Κτίρια εξαιρετικής αρχιτεκτονικής βρίσκονται σε άσχημη κατάσταση. Ο δημόσιος χώρος έχει πτωχεύσει. Η εμπορική ζωή της πόλης έχει πληγεί από την κρίση. Ομως ακόμα και αυτή τη δύσκολη περίοδο, η πρωτοκαθεδρία του Πειραιά φαίνεται ακόμα», λέει ο κ. Κώστας Μωραΐτης, καθηγητής της Σχολής Αρχιτεκτόνων.

«Ο Πειραιάς αποτελεί, εδώ και χρόνια, έναν από τους τόπους που οι σπουδάστριες και οι σπουδαστές της Αρχιτεκτονικής Σχολής επιλέγουν για τις εργασίες τους», προσθέτει ο κ. Νίκος Μπελαβίλας, καθηγητής της σχολής. «Πολλοί αυριανοί αρχιτέκτονες γοητεύονται από την ακτή που περιβάλλει την πόλη, από τις συνοικίες της που εκβάλλουν στη θάλασσα. Ερευνούν τα κρίσιμα, περίεργα και δυσεπίλυτα ζητήματα της πόλης, την ιστορία της, το προσφυγικό άλλοτε και τώρα, τα αρχιτεκτονικά της μνημεία, τον ρόλο και το μέλλον του λιμανιού».
Στην έκθεση, που θα διαρκέσει έως τις 6 Ιουνίου, παρουσιάζονται 67 μελέτες φοιτητών και καθηγητών. Η «Κ» επέλεξε τέσσερις προπτυχιακές εργασίες, που δίνουν με τη φρεσκάδα τους νέο αέρα σε τέσσερις προβληματικούς χώρους της πόλης. Και ανοίγουν τον δημόσιο διάλογο για το πρώτο λιμάνι της χώρας.
Επαναχρησιμοποίηση του εργοστασίου ΑΖΕΛ
Το βιομηχανικό συγκρότημα παραγωγής αμύλου και γλυκόζης ΑΖΕΛ Α.Ε. είναι εγκαταλελειμμένο από το 1997. Γειτνιάζει με περιοχές κατοικίας και κεντρικούς οδικούς άξονες (Γρ. Λαμπράκη, Ομ. Σκυλίτση, Πειραιώς).

Στόχος της πρότασης είναι να αναδειχθεί το βιομηχανικό μνημείο (που, σημειωτέον, δεν έχει κηρυχθεί διατηρητέο) και να αποκτήσει και πάλι ζωή. Για τον λόγο αυτό οι φοιτητές προτείνουν την επαναχρησιμοποίηση των παλαιών βιομηχανικών κελυφών με τη δημιουργία ενός hostel, ενός κινηματογράφου/ αμφιθεάτρου, ενός εστιατορίου και μιας καφετέριας. Αλλά και τη διατήρηση «ανοιχτών» κτιρίων, τα οποία θα λειτουργούν ως δημόσιοι χώροι, φιλοξενώντας εκθέσεις, υπαίθριες αγορές και πίστες αναρρίχησης. Και τα οποία, σε συνέχεια με τον ανοιχτό χώρο του οικοπέδου, θα δημιουργούν ένα ανοιχτό και προσβάσιμο δίκτυο χώρων.
Προπτυχιακή διπλωματική εργασία: Επανάχρηση και αστική επανένταξη εγκαταλελειμμένου βιομηχανικού συγκροτήματος στον Πειραιά. Σπουδάστριες: Ε. Κανάκη, Σ. Καρασιώτου, Β. Παχή. Υπεύθυνος καθηγητής Σ. Σταυρίδης, 2008.
Επέμβαση στη συμβολή Πειραιώς και Κηφισού
Ο ατμοηλεκτρικός σταθμός Νέου Φαλήρου ήταν ο πρώτος σταθμός παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στην Ελλάδα και χτίστηκε το 1903. Το 1972 σταμάτησε να λειτουργεί και το 1986 κηρύχθηκε διατηρητέος, αλλά έκτοτε παραμένει εγκαταλελειμμένος.

Στόχος της πρότασης είναι η μετατροπή του ΑΗΣ σε Μουσείο Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής, το οποίο θα διηγείται την ιστορία του ίδιου του εργοστασίου και ταυτόχρονα θα παρουσιάζει το μέλλον της ενέργειας υπό το πρίσμα της κλιματικής αλλαγής. Προτείνεται η διατήρηση των υφιστάμενων χώρων και μέρους του εξοπλισμού, καθώς και η αναδιαμόρφωση δευτερευόντων χώρων και η εισαγωγή νέων αρχιτεκτονικών στοιχείων με κεντρικό το νέο στέγαστρο για την κάλυψη του κεντρικού κλίτους. Εκτός από το Μουσείο Ενέργειας, θα περιλαμβάνει εμπορικές χρήσεις και χρήσεις αναψυχής, Μουσείο Κηφισού και Υδάτινων Πόρων, ένα πολιτιστικό κέντρο και έναν νέο σταθμό ΗΣΑΠ κάτω από τη λεωφόρο Κηφισού.
Προπτυχιακή διπλωματική εργασία: ΑΗΣ Νέου Φαλήρου. Ανάπλαση στις όχθες του Κηφισού. Σπουδαστές: Α. Κομνηνός, Χ. Κρεκουκιώτης, Π. Μαύρος. Υπεύθυνοι καθηγητές: Δ. Παπαλεξόπουλος, Ν. Μπελαβίλας, 2010.
Ανάπλαση του όρμου Δραπετσώνας
Η πρόταση αφορά τον όρμο της Δραπετσώνας, τον δεύτερο μεγαλύτερο μετά τα «Λιπάσματα». Ο όρμος, που ήταν κάποτε η απόληξη ενός μεγάλου ρέματος στη θάλασσα, είναι σήμερα μια πλατφόρμα από σκυρόδεμα που εξυπηρετεί την ΑΓΕΤ Ηρακλής και τις εγκαταστάσεις της ΒΡ. Στην ίδια περιοχή βρίσκεται και ένας αλιευτικός σύλλογος με φθίνουσα πορεία.
Στόχος της πρότασης είναι να ενώσει την αποκομμένη σήμερα δίοδο του αστικού ιστού προς τη θάλασσα, αλλά και να δημιουργήσει έναν πόλο σε σχέση με την αλιεία και τη ναυπηγική. Ξεκινά από τη δημιουργία ενός χαμηλού παραλιακού περιπάτου, ο οποίος συμπληρώνεται από έναν λειτουργικό αλιευτικό σύλλογο, έναν ταρσανά και ένα αλιευτικό καταφύγιο. Η πρόταση περιλαμβάνει τη δημιουργία ενός μικρού μουσείου παραδοσιακού σκαριού και μιας βιβλιοθήκης ναυπηγικής τέχνης και αλιείας σε δύο υφιστάμενα κτίρια. Ο σχεδιασμός βασίζεται στην ιδέα της ροής του νερού και πώς αυτό συμπεριφέρεται όταν συναντά εμπόδια.
Προπτυχιακή διπλωματική εργασία: Ορμος Δραπετσώνας, εκεί όπου η πόλη συναντά τη θάλασσα. Σπουδαστές: Σ. Θεοχάρης, Β. Κοτροκόη. Υπεύθυνος καθηγητής Τ. Παπαϊωάννου, 2011.
Υπόγειο Μουσείο Ρεμπέτικου
Η πρόταση αφορά τη δημιουργία ενός νέου κτιριακού συγκροτήματος στην περιοχή της «Κρεμμυδαρούς» στο τέλος του κεντρικού λιμένα. Πρόκειται για ένα μουσείο που θα παρουσιάζει την πορεία του ρεμπέτικου πολιτισμού (μουσική και τρόπος ζωής), όπως διαμορφώθηκε στο τέλος του 19ου και στις αρχές του 20ού αιώνα. Οι βασικές συνθετικές χειρονομίες της πρότασης είναι μια βαθιά χαρακιά στη γη και ένα ανασήκωμα του εδάφους. Η χαρακιά δημιουργεί τρία «αυλάκια», εσωτερικά τούνελ που είναι και οι τρεις διαδρομές στις περιοχές που δημιούργησαν το ρεμπέτικο τραγούδι (Μικρά Ασία, ΗΠΑ, Ελλάδα), ενώ ακόμα μία πορεία, αυτή της επιστροφής, φέρνει το ρεμπέτικο στη σύγχρονη εποχή. Στη διάρκεια της διαδρομής υπάρχουν τομές που ενώνουν τα τρία τούνελ: όταν γίνεται αναφορά σε κάτι κοινό, ιστορικά, κοινωνικά ή θεματικά. Ετσι ο επισκέπτης μπορεί να αντιληφθεί τι κοινό υπάρχει ανάμεσα π.χ. στην Ελλάδα και την Αμερική, χωρίς να αλλάξει κατεύθυνση. Πάνω από τις «χαρακιές» βρίσκεται η βιβλιοθήκη και το αρχείο.
Προπτυχιακή εργασία: Κέντρο Ανάδειξης και προβολής του ρεμπέτικου πολιτισμού. Σπουδαστής: Δ. Θεοδώρου. Υπεύθυνοι καθηγητές: Κ. Μωραΐτης, Ν. Μπελαβίλας, 2014.



Πηγή: Η Καθημερινή
Δημοσιεύτηκε στις 30/05/2015