Η Νέα Τουρκία του Ερντογάν. Έντονη η πίεση της τουρκικής επεκτατικής πολιτικής σε Ελλάδα και Κύπρο

Στέφανος Κωνσταντινίδης

Μετά το συνέδριο του ισλαμικού Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης-AKP στις 22 Μαΐου 2016 και την ανάληψη της πρωθυπουργίας από τον έμπιστο του Ταγίπ Ερντογάν, Μπιναλί Γιλντιρίμ, η Τουρκία εισήλθε σε μια νέα περίοδο πολιτικού μετασχηματισμού που ενισχύει ακόμη περισσότερο τη μονοκρατορία του Τούρκου Προέδρου. Η μονοκρατορία αυτή επεκτείνεται τόσο στο AKP όσο και στην κυβέρνηση και γενικότερα τον κρατικό μηχανισμό. Μετά από μια μακρινή πορεία από την ίδρυση του ισλαμικού κόμματος AKP, ο Ερντογάν πέτυχε να εξουδετερώσει τους πιο σημαντικούς συνιδρυτές του κόμματος και να τερματίσει οριστικά τη συλλογική ηγεσία της πρώτης περιόδου. Ισχυρές προσωπικότητες όπως ο Αμπντουλάχ Γκιουλ και ο Μπουλέντ Αρίς τέθηκαν στο περιθώριο, ενώ ακόμη και αυτός ο Νταβούτογλου καρατομήθηκε όταν για μια στιγμή φάνηκε να επισκιάζει τον Ερντογάν και να παρουσιάζεται πιο αξιόπιστος συνομιλητής για τους Ευρωπαίους και τους Αμερικανούς. Ο νέος Πρωθυπουργός ανήκει στην αυλή του Ερντογάν από την εποχή που ήταν δήμαρχος της Κωνσταντινούπολης, είναι ουσιαστικά τεχνοκράτης χωρίς πολιτικές φιλοδοξίες και άνθρωπος που θα εκτελεί τις καθημερινές εντολές του Τούρκου Προέδρου.

Με αυτή την απόλυτη πολιτική ηγεμονία ο Ερντογάν θα επιδιώξει τη συνταγματική αλλαγή που θα του επιτρέψει να νομιμοποιήσει τη δεσποτεία του.

Βεβαίως, η πορεία προς τη συνταγματική αλλαγή παρουσιάζει ακόμη σοβαρά εμπόδια. Μέσα από την παρούσα τουρκική Βουλή μόνο με τη συνεργασία του εθνικιστικού Κόμματος Εθνικιστικής Δράσης-MHP του Ντεβλέτ Μπαχτσελί θα μπορέσει να την επιβάλει. Το κόμμα όμως αυτό περνά μια βαθιά κρίση και η ηγεσία του αντιπαλεύει ήδη με μια προσωρινή διοίκηση που όρισε τουρκικό δικαστήριο για την οργάνωση συνεδρίου και εκλογή νέας ηγεσίας. Ψίθυροι στην Άγκυρα κάνουν λόγο ότι πίσω από την κρίση που μαστίζει το εθνικιστικό αυτό κόμμα βρίσκεται το μακρύ χέρι του Ερντογάν, που θέλει να ελέγξει το αντιπολιτευόμενο αυτό κόμμα και να πετύχει στήριξή του για τη συνταγματική αλλαγή που ετοιμάζει. Αν αποτύχει ο πειθαναγκασμός του κόμματος αυτού, η άλλη λύση στην οποία φαίνεται να προσανατολίζεται ο Ερντογάν είναι η προκήρυξη νέων εκλογών με τον υπολογισμό ότι αυτή τη φορά θα έχει την αναγκαία πλειοψηφία στη Βουλή που θα του επιτρέψει να προχωρήσει στα σχέδιά του. Το κύριο κόμμα της αντιπολίτευσης, το Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα-CHP, που εκφράζει τη νομιμότητα και τη συνέχεια του κεμαλισμού, παραμένει πάντα αδύναμο και μειοψηφικό στην κοινωνία για να μπορέσει να αντισταθεί στα σχέδια του Τούρκου Προέδρου. Το  φιλοκουρδικό κόμμα της Δημοκρατίας των Λαών-HDP είναι πολύ πιθανό μετά την απόφαση της τουρκικής Βουλής να άρει την ασυλία των βουλευτών του ότι θα τεθεί εκτός νόμου και η ηγεσία του θα βρεθεί στη φυλακή. Εν ολίγοις, η πολιτική ηγεμονία του Ερντογάν φαίνεται για την ώρα να είναι απόλυτη. Οι μόνοι ίσως που θα μπορούσαν κάποια στιγμή να αμφισβητήσουν την ηγεμονία του θα ήταν οι στρατιωτικοί, μολονότι φαίνεται να ελέγχει και εκεί την κατάσταση. Ο πόλεμος όμως με τους Κούρδους καθώς και η κατάσταση στη Συρία είναι δύο παράγοντες που θα μπορούσαν να κλονίσουν τη μονοκρατορία του.

Η νέα Τουρκία όπως μεταλλάσσεται αυτή τη στιγμή θα έχει μια διαφορετική κρατική δομή από αυτήν που επέβαλε ο ιδρυτής της, ο Μουσταφά Κεμάλ. Θα είναι το τέλος του κοσμικού κράτους και η συνέχιση της ισλαμοποίησής του που κανείς δεν ξέρει μέχρι ποιο σημείο θα φτάσει. Όπως είναι φυσικό η μετάλλαξη αυτή της Τουρκίας αφορά ολόκληρη την περιοχή που επηρεάζεται από αυτές τις εξελίξεις. Εντούτοις, το ισλαμικό καθεστώς του Ερντογάν δεν πρόκειται να αποδυναμώσει την παρουσία της χώρας στο ΝΑΤΟ, αλλά αντίθετα θα επιδιώξει ενίσχυση του ρόλου της εντός της συμμαχίας αυτής ως αντιστάθμισμα τόσο στη ρωσική πίεση που δέχεται όσο και στην αρνητική στάση της Ευρώπης για την ένταξη της Τουρκίας στην ευρωπαϊκή οικογένεια. Εξάλλου, το ΝΑΤΟ παραμένει πολύτιμος σύμμαχος της Άγκυρας στο Κυπριακό.

Με τις εξελίξεις αυτές Ελλάδα και Κύπρος θα δεχτούν έντονη την πίεση της τουρκικής επεκτατικής πολιτικής. Η μεν Ελλάδα στο Αιγαίο και τη Θράκη, η δε Κύπρος στον ζωτικό της χώρο της Ανατολικής Μεσογείου. Το επεισόδιο της Κωνσταντινούπολης ανέδειξε ακόμη μία φορά τους τουρκικούς σχεδιασμούς για την Κύπρο και την έλλειψη μιας σοβαρής πολιτικής από μέρους της Λευκωσίας για την αντιμετώπισή τους. Οι αντιδράσεις του προέδρου Αναστασιάδη ήταν σπασμωδικές σε σημείο που ακόμη και οι πολιτικοί φίλοι του μίλησαν για καμώματά του. Η πολιτική όμως του θεάτρου για εσωτερική κατανάλωση και η άμεση υπακοή στη συνέχεια στα αμερικανικά και νατοϊκά κελεύσματα, μόνο ζημιά προκαλούν στην Κύπρο. Για να το πούμε πιο λαϊκά, ο Αναστασιάδης το συνηθίζει πολύ να ανασύρει κάθε τόσο τη φουστανέλα από τη ναφθαλίνη για εσωτερική κατανάλωση, αλλά δεν την αντέχει. Επανέρχεται γρήγορα στο ανανικό κουστούμι. Αυτήν τη φορά μόλις μετά δυσκολίας την άντεξε τρεις μέρες. Βεβαίως, ενήργησε και υπό το κράτος συγχύσεως λόγω του αποτελέσματος των κυπριακών βουλευτικών εκλογών και την ήττα των κομμάτων που υποστηρίζουν την αμερικανο-νατοϊκή λύση. Είναι όμως σοβαρή πολιτική αυτή απέναντι στους τουρκικούς σχεδιασμούς και απέναντι σε έναν αδίστακτο Ερντογάν;

*Ο Στέφανος Κωνσταντινίδης είναι καθηγητής πολιτικών επιστημών στο Κεμπέκ του Καναδά και επιστημονικός συνεργάτης του Πανεπιστημίου Κρήτης.

E-mail   stephanos.constantinides@gmail.com

- See more at: http://www.philenews.com/el-gr/s-konstantinidis/1460/316444/i-nea-tourkia-tou-erntogan#sthash.tnjMNn8Y.dpuf