Ευρωεκλογές χωρίς πολιτική ρήξη

 Το σκηνικό μετά τις ευρωεκλογές

 Στέφανος Κωνσταντινίδης*

Το νέο σκηνικό που διαμορφώνεται στην Ευρωπαϊκή Ένωση μετά τις εκλογές δεν αφήνει πολλές ελπίδες για την αλλαγή πορείας που ακολουθείτο ως τώρα. Υπάρχει βεβαίως το μήνυμα της ανόδου της Άκρας Δεξιάς που ενδεχομένως θα προκαλέσει συζητήσεις, αλλά που δύσκολα θα πείσει το Βερολίνο που ηγεμονεύει αυτή τη στιγμή της ΕΕ να δεχτεί την αλλαγή πορείας. Περισσότερο και από το συσχετισμό δυνάμεων στο Ευρωκοινοβούλιο, εκείνο που ενδεχομένως θα γίνει μοχλός των όποιων αλλαγών είναι η πιθανή πολιτική  ρήξη που θα παρουσιαστεί μελλοντικά σε εθνικό επίπεδο σε κάποιες χώρες, αν συνεχιστεί η σημερινή δυναμική ανόδου της Άκρας Δεξιάς. Ιδιαίτερα η Γαλλία θα αποδειχτεί ο αδύναμος κρίκος της Ευρώπης, αν επιβεβαιωθεί μελλοντικά και σε εθνικό επίπεδο η άνοδος του Εθνικού Μετώπου της Marine Le Pen ως πρώτου κόμματος. Στην Ελλάδα επίσης, πέρα από την άνοδο της Άκρας Δεξιάς, η άνοδος του ΣΥΡΙΖΑ στην εξουσία θα μπορούσε επίσης να αποτελέσει μια σοβαρή πολιτική ρήξη σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Επιπλέον η άνοδος της Άκρας Δεξιάς στη Βρετανία θα ενισχύσει ακόμη περισσότερο τον ευρωσκεπτικισμό του Λονδίνου. Ήδη ο Βρετανός πρωθυπουργός είναι επιφυλακτικός, αν όχι εχθρικός απέναντι στην πιθανή εκλογή του Ζαν Κλοντ Γιούνγκερ επικεφαλής της Κομισιόν επειδή τον θεωρεί φεντεραλιστή. Όλες αυτές οι πιθανές εξελίξεις θα υποχρεώσουν βέβαια το Βερολίνο να επανεξετάσει κάποια στιγμή την ευρωπαϊκή στρατηγική του. Όχι όμως για την ώρα, που μάλλον θα προσπαθήσει να κερδίσει χρόνο.

Σε κάθε περίπτωση όμως, αργά ή γρήγορα θα τεθεί το δίλημμα επιλογής ανάμεσα σε μια γερμανική Ευρώπη ή μια Ευρώπη των λαών που θα προκύψει μέσα από την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση και την υιοθέτηση δημοκρατικών θεσμών που θα εγγυούνται την ευρύτερη δυνατή συμμετοχή στη χάραξη της ευρωπαϊκής πολιτικής τόσο στα θέματα της οικονομίας και της κοινωνικής πολιτικής όσο και σε αυτά της εξωτερικής πολιτικής. Θα είναι άλλωστε ο μόνος τρόπος για να αντιμετωπιστούν οι φυγόκεντρες δυνάμεις του ευρωσκεπτικισμού όπως αυτές διαμορφώνονται κατά κύριο λόγο από την Άκρα Δεξιά αλλά και από άλλες πολιτικές δυνάμεις είτε συντηρητικές όπως στην περίπτωση της Βρετανίας είτε και αριστερές όπως στην περίπτωση της Ελλάδας και άλλων χωρών της Νότιας Ευρώπης. Προς το παρόν φαίνεται ότι θα επικρατήσει το στάτους κβο και ο Ζαν Κλοντ Γιούνγκερ, μετριοπαθής δεξιός ευρωπαϊστής έχει πιθανότητες να βρεθεί επικεφαλής της Κομισιόν, αν το Βερολίνο δεν του αποσύρει την υοστήριξη υπέρ κάποιου άλλου, περισσότερο δεδομένου στις γερμανικές θέσεις. Από την θέση αυτή θα κληθεί να διαδραματίσει ρόλο πυροσβέστη στη χειρότερη περίπτωση δυσάρεστων εξελίξεων, και στην καλύτερη να διαδραματίσει ηγετικό ρόλο για ουσιαστικές αλλαγές στη βάση δημοκρατικών θεσμικών αλλαγών που θα επιτρέψουν το ξελάσπωμα της γηραιάς ηπείρου. Το στάτους κβο σημαίνει φυσικά και συνέχιση της πολιτικής της λιτότητας και του νεοφιλελευθερισμού. Πόσο όμως θα αντέξει ακόμη η Ευρώπη αυτή την πολιτική;

Στις άμεσες ευρωπαϊκές προτεραιότητες υπάρχει και η αντιμετώπιση του ουκρανικού προβλήματος και των σχέσεων με την Μόσχα. Φαίνεται ότι κυοφορείται κάποιος συμβιβασμός στο θέμα αυτό, σύμφωνα με τον οποίο η Μόσχα δεν θα υποστηρίξει περαιτέρω αποσχιστικές κινήσεις στην Ανατολική Ουκρανία η δε Ευρωπαϊκή Ένωση θα αναγνωρίσει ντε φάκτο την προσάρτιση της Κριμαίας. Παραμένει βεβαίως το δύσκολο πρόβλημα της επιρροής που η Μόσχα θέλει να της αναγνωριστεί στην Ουκρανία και που αυτό θα συνεπάγετο μια μορφή ουδετεροποίησης της χώρας, χωρίς την ένταξή της ούτε στο ΝΑΤΟ ούτε στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Αν και το Βερολίνο φαίνεται να αποδέχεται αυτή τη λύση, διασφαλίζοντας έτσι τα συμφέροντά του και τις σχέσεις του με τη Ρωσία, παραμένει να φανεί ποια θα είναι η  αμερικανική αντίδραση και αυτή των συμμάχων των ΗΠΑ στο εσωτερικό της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Βρετανών και Ανατολικοευρωπαίων.

Στα  καθ’ ημάς, όσον αφορά την Ελλάδα, η κατάσταση θα παραμείνει ρευστή μέχρι τη διεξαγωγή εθνικών εκλογών. Ο ΣΥΡΙΖΑ έχει πετύχει μια καθαρή νίκη στις εκλογές αυτές και αν η δυναμική του αυτή  συνεχιστεί, θα είναι η επόμενη κυβέρνηση στην Ελλάδα με ότι αυτό μπορεί να σημαίνει και για την ίδια τη χώρα αλλλά και για την Ευρωπαϊκή Ένωση. Σίγουρα η άνοδος του στην εξουσία θα βοηθήσει στη επιτάχυνση αλλαγών στην ΕΕ για μια πιο δημοκρατική και πιο κοινωνική Ευρώπη. Στην περίπτωση της Κύπρου οι εκλογές επιβεβαίωσαν την επικράτηση του διπολισμού, αν και η ισορροπία που επικρατούσε ανάμεσα στα δύο μεγάλα κόμματα ανατράπηκε υπέρ του ΔΗΣΥ. Ο πρόεδρος Αναστασιάδης και το κόμμα του αισθάνονται τώρα  περισσότερο ελεύθεροι να προχωρήσουν στην εφαρμογή των νεοφιλελεύθερων και μνημονιακών πολιτικών τους, αφού και τα μικρότερα κόμματα δεν κατάφεραν να πετύχουν την πολιτική τους ενίσχυση. Η αποχή εξάλλου, όσο και αν είναι δικαίωμα των πολιτών, ουσιαστικά ενίσχυσε πολιτικά τον Αναστασιάδη και τον ΔΗΣΥ, οι οποίοι με την αλαζονεία που τους διακρίνει, θεωρούν ότι ο λαός εγκρίνει και νομιμοποιεί την πολιτική που ακολουθούν.

Ο Στέφανος Κωνσταντινίδης είναι καθηγητής πολιτικών επιστημών στο Κεμπέκ του Καναδά και επιστημονικός συνεργάτης του Πανεπιστημίου Κρήτης.

* .E-mail   stephanos.constantinides@gmail.com