Η Ρωσία και εμείς

  Στέφανος Κωνσταντινίδης*

Κάθε φορά που γίνεται λόγος για τη Ρωσία εμφανίζονται τα γνωστά στερεότυπα για τη χώρα αυτή, όπως αυτά του Μόσκοβου και του ξανθού γένους. Βεβαίως οι διεθνείς σχέσεις δεν στηρίζονται σε προφητείες, ούτε και στη θρησκευτική συγγένεια που αναφέρεται στους ομόδοξους Ρώσους. Ξέρουμε από την εποχή του Θουκυδίδη σε τι εδράζονται οι σχέσεις των κρατών. Και δεν πρόκειται να τις αναλύσουμε στη βάση της όποιας θρησκευτικής σχέσης και των όποιων λαϊκών δοξασιών. Μολονότι η θρησκευτική συγγένεια, χωρίς να είναι η αποφασιστική παράμετρος των σχέσεων μας με τη Μόσχα, δεν παύει να τις διευκολύνει.

Τούτων λεχθέντων όμως, κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει μια διαχρονική καλύτερη σχέση ανάμεσα στην Κυπριακή Δημοκρατία και τη Ρωσία από αυτή που αναπτύχθηκε με το Λονδίνο ή την Ουάσιγκτον. Ασφαλώς και η Ρωσία έχει τα δικά της συμφέροντα και υπήρξαν και στιγμές απογοήτευσης από τη στάση της απέναντί μας. Αυτή είναι η λογική των διεθνών σχέσεων, να αναπτύσσονται στη βάση συμφερόντων και όχι αρχών, όσο και να επικαλούνται όλοι και αρχές και  το διεθνές δίκαιο. Ποτέ όμως αυτή η απογοήτευση από την πολιτική της Μόσχας δεν ήταν τόσο μεγάλη όσο αυτή που προήλθε από τη στάση του αγγλοαμερικανικού παράγοντα, μονίμως ευνοϊκού στα τουρκικά συμφέροντα.

Εξάλλου, σε κρίσιμες στιγμές, η στήριξη της Μόσχας απέτρεψε τα χειρότερα και υπήρξε αποφασιστική για την επιβίωση της Κυπριακής Δημοκρατίας. Είναι δε φυσικό σήμερα που οι ρωσοτουρκικές σχέσεις έχουν χειροτερέψει μετά την κατάρριψη του ρωσικού αεροπλάνου από τους Τούρκους, να προσβλέπουμε σε καλύτερες σχέσεις με τη Μόσχα. Αυτό δεν συνέβη άλλωστε και με το Ισραήλ; Η στενή προσέγγιση μαζί του έγινε όταν χάλασαν οι τουρκο-ισραηλινές σχέσεις. Δεν έχουμε βέβαια ψευδαισθήσεις ότι οι ισορροπίες που υπάρχουν σήμερα θα διατηρηθούν επ' άπειρον. Ισχύει και εδώ η ρήση του Ηράκλειτου «Τα πάντα ρει»! Και σε μας εναπόκειται να προσαρμοζόμαστε κάθε φορά στα νέα δεδομένα. Αυτό όμως δεν σημαίνει πως δεν θα πρέπει να εκμεταλλευτούμε τις νέες γεωπολιτικές ισορροπίες που δημιουργεί η ρήξη Μόσχας-Άγκυρας για την προώθηση των δικών μας συμφερόντων.

Η ανάπτυξη των σχέσεων με τη Μόσχα δεν σημαίνει επίσης εχθρικές σχέσεις με τις ΗΠΑ ή τη Βρετανία. Σημαίνει απλώς μια πιο ισορροπημένη σχέση με τις χώρες αυτές, λαμβάνοντας υπόψη και τη στήριξη που διαχρονικά παρέχουν στην Άγκυρα. Έχουμε συμφέρον να υιοθετήσουμε μια πιο πολυδιάστατη εξωτερική πολιτική που θα λαμβάνει υπόψη τα γεωπολιτικά δεδομένα της περιοχής. Και σε αυτά τα γεωπολιτικά δεδομένα ο ρόλος της Μόσχας γίνεται καθημερινά πιο αποφασιστικός και δύσκολα αναστρέψιμος. Υπό τις περιστάσεις αναδύεται σε αντικειμενικό σύμμαχό μας για την προώθηση των συμφερόντων μας και ειδικότερα για την εξεύρεση μιας βιώσιμης λύσης στο Κυπριακό που να ξεφεύγει από την πεπατημένη. Η σημερινή πολιτική της Λευκωσίας για τη λύση του Κυπριακού είναι προσαρμοσμένη στις αγγλοαμερικανικές υποδείξεις και προδιαγραφές που ευνοούν τον τουρκικό επεκτατισμό και τη μόνιμη τουρκική προτεκτοροποίηση του νησιού. Αυτή η πολιτική μας οδηγεί στη βοσνιοποίηση και τη μόνιμη αστάθεια που θα προκύψει από μια αμερικανο-νατοϊκή λύση. Η ρωσική στήριξη μπορεί να αποτρέψει αυτή την πορεία, αρκεί βεβαίως να υιοθετήσει η Λευκωσία μια διαφορετική πολιτική από αυτή των φοβικών συνδρόμων και της υποταγής στις νεο-οθωμανικές επιδιώξεις της Άγκυρας.

Πέραν όμως του Κυπριακού δεν θα πρέπει να αγνοηθεί και η σημαντική  ρωσική οικονομική παρουσία στην Κύπρο. Πολλά από τα επιτεύγματα της κυπριακής οικονομίας πριν το καταστροφικό κούρεμά της, οφείλονταν στις ρωσικές επενδύσεις. Αλλά και σήμερα, η ρωσική οικονομική παρουσία παραμένει ο κύριος μοχλός της όποιας ανάπτυξης. Ο τουρισμός επίσης είναι η άλλη συνισταμένη της ρωσικής  οικονομικής παρουσίας.

Υπ' αυτές τις συνθήκες θα πρέπει να αναλυθεί και να αξιολογηθεί και η επίσκεψη Λαβρόφ. Δυστυχώς, όμως, στη Λευκωσία έχουν πάρει διαζύγιο από την πραγματικότητα. Ας διαβάσουν τι είπε ο Νταβούτογλου στην τελευταία του επίσκεψη στα κατεχόμενα. Για την Τουρκία υπάρχουν, είπε, αυτή τη στιγμή δύο κράτη στην Κύπρο τα οποία θα αποτελέσουν το συνομοσπονδιακό μόρφωμα της λύσης, χωρίς τη διασφάλιση των βασικών ανθρωπίνων δικαιωμάτων, με ίσα δικαιώματα ανάμεσά τους και με την εσαεί παρουσία της Τουρκίας. Καμιά, επομένως, μελλοντική απεξάρτηση από την Άγκυρα. Μπορεί ποτέ να λειτουργήσει ένα τέτοιο μόρφωμα, εν πολλοίς χειρότερο και από την αμερικανο-νατοϊκή λύση της Βοσνίας;  Ας το σκεφτούν αυτοί που στηρίζουν τη λύση που ετοιμάζεται να μας παρουσιάσει ο Αναστασιάδης! Που κάποτε τους ενοχλούσε ο Συνεταιρισμός για την Ειρήνη, αλλά σήμερα δεν τους ενοχλεί το ΝΑΤΟ!

*Ο Στέφανος Κωνσταντινίδης είναι καθηγητής Πολιτικών Επιστημών στο Κεμπέκ του Καναδά και επιστημονικός συνεργάτης του Πανεπιστημίου Κρήτης.

E-mail:   stephanos.constantinides@gmail.com