Η μετάβαση από το παλαιό στο νέο

Του Σταύρου Λυγερού Οι δημοσκοπήσεις επιβεβαιώνουν ότι μετά το ΠΑΣΟΚ και η Ν.Δ. έχει εισέλθει σε τροχιά εκλογικής πτώσης. Η κρίση έπληξε τα θεμέλια του πελατειακού συστήματος, αλλά αυτό που κυρίως αποδομεί πολιτικοεκλογικά τα δύο κόμματα εξουσίας είναι η ταύτισή τους με το Μνημόνιο. Ολα δείχνουν ότι οι επικείμενες εκλογές θα αλλάξουν ριζικά τον πολιτικό χάρτη, αλλά δεν αναμένεται να αναδείξουν έναν παγιωμένο συσχετισμό δυνάμεων. Κατά πάσα πιθανότητα θα είναι ένας μεταβατικός σταθμός, αφού το παλαιό πολιτικό σύστημα δεν έχει ακόμα πεθάνει και το νέο δεν έχει ακόμα γεννηθεί. Μέχρι πρότινος, σταθερά του πολιτικού σκηνικού ήταν η εναλλαγή ΠΑΣΟΚ και Ν.Δ. στην εξουσία με τα μικρότερα κόμματα (ΚΚΕ, ΣΥΡΙΖΑ και ΛΑΟΣ) σε μόνιμο ρόλο ελάσσονος αντιπολιτεύσεως. Σήμερα, η Ν.Δ. είναι πρώτο κόμμα, αλλά η αυτοδυναμία είναι όνειρο απατηλό. Εάν μέχρι το τέλος του 2011 ο Σαμαράς είχε κάποιες ελπίδες, μετά την προσχώρησή του στο στρατόπεδο του Μνημονίου δεν έχει καμία. Μία σημαντική μερίδα της λαϊκής Δεξιάς θεωρεί πια τη Ν.Δ. συνεργό στο «έγκλημα» και στρέφεται αλλού. Το εντυπωσιακό δημοσκοπικό ποσοστό των Ανεξάρτητων Ελλήνων του Καμμένου καταδεικνύει ότι ο ευρύτερος χώρος της Δεξιάς κατακερματίζεται. Η αρχή έγινε με το ΛΑΟΣ, αλλά τώρα πια έχουμε σημαντικά ρήγματα στον κορμό της Ν.Δ. όχι μόνο στο επίπεδο των στελεχών, αλλά και στο επίπεδο του σκληρού πυρήνα των ψηφοφόρων της. Ακόμα πιο ρευστή είναι η κατάσταση στον χώρο της κεντροαριστεράς. Η τελετουργία ενθρόνισης του Βενιζέλου μπορεί να τροφοδότησε την ελπίδα ενός νέου ξεκινήματος, αλλά στην πραγματικότητα είναι άνευ πολιτικής σημασίας. Το ΠΑΣΟΚ μπορεί να ισχυρίζεται ό,τι θέλει για τον αριθμό των ψηφισάντων, αφού δεν υπήρξε ούτε δημόσιος έλεγχος, αλλά ούτε και ο εσωτερικός έλεγχος που δημιουργεί η ύπαρξη ανθυποψηφίων. Στην Ιπποκράτους θέλουν να νομίζουν ότι μπόρα είναι και θα περάσει. Η προοπτική, όμως, είναι πολύ πιο σκοτεινή. Το άλλοτε κραταιό ΠΑΣΟΚ είναι πια ένα μεσαίο κόμμα που με την πολιτική του έχει προκαλέσει βάναυσα τη συντριπτική πλειονότητα των πολιτών. Μπορεί να άλλαξε αρχηγό, αλλά δεν άλλαξε σελίδα, επειδή ο Βενιζέλος έχει ταυτισθεί με το Μνημόνιο όσο και ο προκάτοχός του. Το γεγονός ότι το συρρικνωμένο πια ΠΑΣΟΚ αναγόρευσε πανηγυρικά αρχηγό του έναν πολιτικό που έχει σε μεγάλο βαθμό καεί πολιτικά, είναι αλάνθαστη ένδειξη ότι έχει χάσει την επαφή του με την κοινωνία. Ο Σαμαράς είχε παλαιότερα δηλώσει ότι εάν δεν έχει αυτοδυναμία θα ξαναστήσει κάλπες. Το γεγονός ότι αποφεύγει επιμελώς να επαναλάβει εκείνη τη δήλωση επιβεβαιώνει ότι πρώτη επιλογή του θα είναι να σχηματίσει κυβέρνηση συνεργασίας. Με δεδομένο ότι η Ν.Δ. έχει μπει στις ράγες του Μνημονίου, η μόνη διαθέσιμη επιλογή είναι να συνεργασθεί με το ΠΑΣΟΚ που επίσης κινείται στις ίδιες ράγες. Τα δύο αυτά κόμματα μπορεί να έχουν έναν παραδοσιακό ανταγωνισμό, αλλά αυτή την περίοδο έχουν αποδεχθεί την κοινή προγραμματική βάση που συνιστά το νέο Μνημόνιο. Το ΠΑΣΟΚ θα προτιμούσε πρωθυπουργός μιας τέτοιας κυβέρνησης να είναι ο Παπαδήμος και πάντως όχι ο Σαμαράς. Το επιχείρημα που θα επικαλεσθεί είναι ότι το ίδιο είχε απαιτήσει ο αρχηγός της Ν.Δ. τον Ιούνιο 2011, όταν ο Παπανδρέου του είχε ζητήσει κυβερνητική συνεργασία. Τη λύση Παπαδήμου προτιμάει και η τρόικα, αλλά είναι μάλλον απίθανο ο Σαμαράς να παραχωρήσει την πρωθυπουργία, ειδικά εάν η εκλογική διαφορά της Ν.Δ. από το ΠΑΣΟΚ είναι μεγάλη. Το ευρωιερατείο δεν αναμένεται να επιμείνει στη λύση Παπαδήμου για να μη δημιουργήσει εμπλοκή, η οποία θα προκαλούσε νέα προσφυγή στις κάλπες με αποτέλεσμα να τεθεί σε κίνδυνο η εφαρμογή του προγράμματος. Πιθανότατα, το ίδιο θα πράξει και ο Βενιζέλος, παρότι μία μερίδα του ΠΑΣΟΚ είναι κατηγορηματικά αντίθετη. Σύμφωνα, μάλιστα, με αξιόπιστες πληροφορίες, δεν αποκλείεται το ζήτημα αυτό να λειτουργήσει σαν αφορμή ακόμα και για την πρόκληση εσωκομματικού ρήγματος. Εάν πάντως σχηματισθεί «γαλαζοπράσινη» κυβέρνηση, στο τέλος του 2012 πιθανότατα θα έχουμε νέα αρνητικά δημοσκοπικά ρεκόρ για τους εταίρους και κρίση πολιτικής νομιμοποίησης για μία κυβέρνηση με θητεία μόλις μερικούς μήνες. Εχει αποδειχθεί πια ότι το Μνημόνιο καταστρέφει την εκλογική επιρροή των κομμάτων που το υποστηρίζουν. Το είδαμε με το ΠΑΣΟΚ, το είδαμε με το ΛΑΟΣ, το βλέπουμε με τη Ν.Δ. Αυτός είναι ο λόγος που ορισμένοι κύκλοι εκτός και εντός Ελλάδας θεωρούν ότι ο Παπαδήμος δεν θα ήταν σκόπιμο να ορισθεί αντιπρόεδρος και τσάρος της οικονομίας στη νέα κυβέρνηση, όπως έχει συζητηθεί. Είναι προτιμότερο να κρατηθεί σαν πολιτική εφεδρεία, ώστε εάν αποσταθεροποιηθεί η νέα κυβέρνηση να προωθηθεί η εναλλακτική λύση μιας κυβέρνησης τεχνοκρατών τύπου Μόντι με επικεφαλής τον Παπαδήμο.