Η Κύπρος στην επανάσταση του 1821

Με τον Φρίξο Δαλίτη

Η συνεισφορά των Κυπρίων στην επανάσταση του 1821 ήταν ιδιαίτερα σημαντική και πολύπλευρη. Όπως και σε διάφορες άλλες ιστορικές συγκυρίες, οι Κύπριοι έδωσαν βροντερά το παρών τους και κάποιοι εξ αυτών θυσιάστηκαν πολεμώντας σε μάχες δίπλα από μεγάλους οπλαρχηγούς της επανάστασης. Μια πτυχή της ιστορίας που παραμένει σε μεγάλο βαθμό άγνωστη. Όπως αναφέρει στο βιβλίο του «οι Κύπριοι εθελοντές στην επανάσταση του 1821 και στους άλλους εθνικούς πολέμους», ο φιλόλογος- ερευνητής Γιάννης Σπανός, από το 1797 η εθνική αγωνιστική συνείδηση των Κυπρίων οριοθετείται από τον Ιωάννη Καρατζά, έναν από τους 7 συντρόφους του Ρήγα Βελεστινλή που μαρτύρησαν με τον μεγάλο οραματιστή. Στις 19 Ιουνίου 1821, αναφέρεται ακόμα στο βιβλίο, γέμισαν τα καράβια του Κανάρη, στην Ασπρόβρυση της Λαπήθου. Αναφορά επίσης γίνεται σε ποιητική μαρτυρία για τον απόπλουν επαναστατών από την Καρπασία. Είναι γνωστές εξάλλου, οι σφαγές του Ιουλίου 1821, 480-2000 προκρίτων και κληρικών, οι δεσμεύσεις περιουσιών, ο αποκεφαλισμός της ηγεσίας. Στα ελληνικά αρχεία καταγράφονται πέραν των 580 νέων που έσπευσαν στην επαναστατημένη Ελλάδα για να πολεμήσουν. Έχοντας μάλιστα ως όραμά τους τη Μεγάλη Ελλάδα. Ο ποιητής Βασίλης Μιχαηλίδης αναφέρει τα εξής: «Είπαν μου πώς εφύασιν ποτζιεί που το Καρπάσιν μια κοπή παίδκιοι τοπιανοί τζιαι πώς επήαν πέρα, πέρα στους λας που πολεμούν τζιαι παν κατά την Πόλη». Χαρακτηριστικά επίσης της συμμετοχής των Κυπρίων στην επανάσταση, όπως αναφέρεται στο βιβλίο, είναι και οι εκποιήσεις των περιουσιών και η μεταφορά των χρημάτων στην επαναστατημένη Ελλάδα. Παραδείγματα οι αδελφοί Θησείς, Θεόφιλος, Νικόλαος, Κυπριανός, και άλλοι που συντηρούσαν με δικές τους δαπάνες σώματα επαναστατών. Όπως αναφέρεται, έδωσαν τα πάντα και μερικοί από τους επιζήσαντες πέθαναν «επί της ψάθης», όπως μαρτυρούν οι θυγατέρες του Χαράλαμπου Μάλη και οι χήρες των Θησέων σε επιστολές τους. Ενδεικτικό το μήνυμα της 25ης Απριλίου 1825 προς το Εκτελεστικόν. «Σεβαστή Διοίκησις! Ημείς εχάσαμεν μαζί με την πατρίδα και τας οικίας μας. Είδομεν τους συγγενείς μας εσφαγμένους και ενταύθα, απ’ αρχής του ιερού Αγώνος, αγωνιζόμενοι, τρέφομεν αυτάς τας ελπίδας, του ν’ ανακακτήσωμεν την πατρίδα ελευθέραν». Ενδεικτικές της συμβολής των Κυπρίων στους αγώνες του έθνους οι δύο επιστολές προς Καποδίστριαν, εκ μητρός Κυπρίου, της 19ης Αυγούστου και της 17ης Νοεμβρίου 1828. Αλλά συγκλονιστικές και οι μαρτυρίες προσωπικοτήτων της επανάστασης όπως του Κολοκοτρώνη, του Μαυρομιχάλη, του Μακρυγιάννη, του Κανάρη, του Μαυροκορδάτου και πλήθος άλλων κορυφαίων ηγετών και οπλαρχηγών, υμνούν με έγγραφά τους τους Κυπρίους επαναστάτες που πολέμησαν παντού. Χαρακτηριστικά, ο Κωνσταντίνος Κανάρης σε επιστολή του, μνημονεύει τον Κωνσταντίνο Κυπριώτη. Πολέμησε σε όλες τις μάχες και σκοτώθηκε, καθώς επίσης και τον γιο του Γεώργιο, που έπεσε πολεμώντας, συνειδητός συνεχιστής του ηρωισμού του πατέρα του. Ο Πετρόμπεης και ο Μακρυγιάννης υμνούν «τον ανδρειότερο και γενναιότερον» Αγγελή Κύπριο, ο Κολοκοτρώνης τον Ιωάννη Γεωργίου, ο Μαυροκορδάτος τον Κύπριο που με κίνδυνο της ζωής του τον έσωσε από τους κακοποιούς.