Πολιτικές ολιγωρίες

Πρόσωπα

Της Pίτσας Mασούρα

Παλιότερα οι πολιτικοί είχαν τη δυνατότητα να αναβάλλουν τις αποφάσεις τους. Υπόσχονταν προεκλογικά, ανέβαλαν μετεκλογικά. Ηταν ένα προσφιλές παίγνιο που απέδωσε αίγλη και χρήμα. Σήμερα, ο αναβλητικός πολιτικός οφείλει να αποσυρθεί στην Ιστορία. Οι νέες συνθήκες ζωής ενέχουν το σπέρμα του κατεπείγοντος. Ο πολιτικός υποχρεούται να λάβει μια σημαντική απόφαση σήμερα, ανεξαρτήτως πολιτικού κόστους. Αύριο θα είναι αργά. Στην Ελλάδα, τη χώρα των μεγάλων εξαιρέσεων, η πολιτική αναβλητικότητα αναδείχθηκε σε «γενναιότητα» καθ' όλη τη διάρκεια της μεταπολίτευσης. Πράγματι, εθεωρείτο γενναιότης εκ μέρους του πολιτικού προσωπικού της χώρας, στο όνομα της κομματοκρατίας και της εφήμερης ευημερίας του λαού να αναβάλει για αργότερα την επίλυση ζωτικής σημασίας θεμάτων, όπως το συνταξιοδοτικό και να διαγράφει ονόματα, όπως αυτό του Σπράου ή του Γιαννίτση, οι οποίοι αν μη τι άλλο περιέγραφαν ωμά την πραγματικότητα. Θέλω να ελπίζω ότι όσοι επέδειξαν αυτή την υστερόβουλη αναβλητικότητα θα νιώθουν βαριές τις ευθύνες στους ώμους τους, δεδομένου ότι σύρουν σε ένα τεράστιο αδιέξοδο τα παιδιά τούτης της χώρας.
Η αναβλητικότητα δεν οφείλεται μόνο στη ψηφοθηρική λαγνεία του πολιτικού. Πολλές φορές ανακύπτει μέσα απ' τη λανθασμένη ανάλυση ενός γεγονότος. Μετά το σοκ του 2008, ο καθηγητής του Χάρβαρντ Ντάνι Ρόντρικ επέρριψε ευθύνες σε διαπρεπείς οικονομολόγους, καθώς οι τελευταίοι δεν αντελήφθησαν το μέγεθος της κρίσης, με αποτέλεσμα να συμπαρασύρουν μαζί τους τους Ευρωπαίους πολιτικούς, πρωτίστως δε τη Γερμανίδα καγκελάριο Μέρκελ. Η ευρωπαϊκή ολιγωρία έχει εξαντληθεί ως θέμα, αλλά δεν είναι αδικαιολόγητη. Η Ε. Ε. οικοδομήθηκε πάνω στον μύθο ότι «είμαστε ένας λαός με κοινό πεπρωμένο». Εκ των υστέρων ανακαλύψαμε ότι οι τοπικές και οι εθνικές διαφορές δεν επιλύονται εύκολα και ότι οι πολίτες αντιδρούν διαφορετικά. Αν σ' αυτή την εικόνα προσθέσουμε την απουσία συγκεκριμένων αξιών, τότε ίσως μπορούμε ευκολότερα να αντιμετωπίσουμε την ολιγωρία της Ευρώπης.

Στις δεκαετίες μετά τον πόλεμο, η Ευρώπη αγωνίστηκε για την ευημερία, την ελευθερία και την ειρήνη μεταξύ των εθνών, ύστερα από αιώνες βαρβαρότητας. Παλιότερα, ο γνωστός συγγραφέας Τίμοθι Γκόρντον Ας προσέθεσε στις ευρωπαϊκές αξίες τη νομοθεσία, τη διαφορετικότητα και την αλληλεγγύη, αξίες που πολλοί τις θεωρούν εξαιρετικά ωραίο καμουφλάζ για τη συνέχιση της εγγενούς ευρωπαϊκής εχθρότητας. Δεν ξέρω αν όντως έτσι έχουν τα πράγματα, ή η υπερίσχυση των αγορών ανέτρεψε την επιτακτική αναζήτηση κοινών αξιακών παρονομαστών. Το 1948, ο Ουίνστον Τσόρτσιλ (φωτ.) είχε πει το εξής: «Κάποια στιγμή ελπίζουμε να δούμε μια Ευρώπη, όπου οι πολίτες θα μπορούν να αποκαλούν τους εαυτούς τους Ευρωπαίους παράλληλα με τη δική τους εθνική ονομασία κι όπου κι αν βρίσκονται σ' αυτό τον τεράστιο τόπο να λένε: Είμαι στο σπίτι μου».
Ετσι όμως όπως ζήσαμε την αλληλεγγύη την τελευταία διετία, με τις παλινωδίες και τους εκβιαστικούς πειθαναγκασμούς, δεν θα λέγαμε ότι υπήρξε απόρροια μιας ακόμη ευρωπαϊκής αξίας. Το πιθανότερο να ήταν αποτέλεσμα του ασυγκράτητου φόβου των Ευρωπαίων να μη μολυνθούν από τον ελληνικό ιό. Αλληλεγγύη, λοιπόν, υπό το πρίσμα του συμφέροντος; Ενδεχομένως ναι. Αυτή η πολιτική, βεβαίως, μας θέτει ενώπιον του επόμενου ερωτήματος που αφορά τη μελλοντική Ευρώπη. Αραγε, η Ε. Ε. θα εξελιχθεί σε ομοσπονδιακό κράτος και σε κοσμοπολίτικη μετα-εθνική ένωση, ή θα μετατραπεί σε ένα ατελές πολιτικό μοντέλο, όπου ο ανταγωνισμός ανάμεσα στις εθνικές κυβερνήσεις και τους υπερεθνικούς θεσμούς θα είναι εμφανής και προκλητικός; Η Ευρώπη και η Δύση έχουν γεράσει, έγραφε παλιότερα ο Αμερικανός κοινωνιολόγος Εριχ Φρομ . Κι αν συμβεί η εκδοχή του ανταγωνισμού, ο Ευρωπαίος άνθρωπος να χάσει τους στόχους του και μαζί την κοινωνική αξιοπρέπεια. Το σώμα θα μοιάζει εξωτερικά υγιές, ενώ δεν θα υπάρχουν όργανα για να το αποδείξουν. Θέλουν προσοχή οι καιροί. Παρ' όλα αυτά, οι αλλαγές στην Ε. Ε. οφείλουν να προχωρήσουν, αν δεν θέλουμε να τη δούμε στην «αγχόνη». Τυχόν αναβλητικότητα θα δώσει χρόνο και επιχειρήματα σε όσους αντιτίθενται στην περαιτέρω εξέλιξη της Ευρώπης.