Τα Αμερικανο-ιρανικά και εμείς

Στέφανος Κωνσταντινίδης*

Σε μια εποχή που τίποτε δεν φαίνεται να πηγαίνει καλά στη Μέση Ανατολή, η συμφωνία ανάμεσα στο Ιράν και τη Δύση -επί της ουσίας πρόκειται για αμερικανο-ιρανική συμφωνία- είναι ένα σημαντικό διπλωματικό γεγονός που είναι πιθανό να επηρεάσει θετικά και άλλες διενέξεις στην περιοχή. Σε κάθε περίπτωση επαναπροσδιορίζεται το ισοζύγιο δυνάμεων σε αυτό τον ζωτικό στρατηγικό χώρο με νέες συμμαχίες, μερικές από τις οποίες ίσως παραμείνουν υπόγειες για την ώρα.

Οι λόγοι που έσπρωξαν  το Ιράν σε μια αλλαγή πολιτικής είναι σίγουρα οικονομικοί. Η συμφωνία για το πυρηνικό του πρόγραμμα θα επιτρέψει την άρση των οικονομικών κυρώσεων που έχουν προκαλέσει μεγάλη ζημιά στην ιρανική οικονομία. Αλλά πέρα από τους οικονομικούς λόγους, η συμφωνία εξυπηρετεί και βασικά στρατηγικά συμφέροντα του Ιράν, αφού επανέρχεται στην περιοχή  ως βασικός παίκτης των εξελίξεων και ως  μια σημαντική περιφερειακή δύναμη.

Από αμερικανικής πλευράς το κίνητρο που ώθησε τον Ομπάμα  σε αυτή τη συνδιαλλαγή με το Ιράν έχει σχέση με τα αδιέξοδα της αμερικανικής πολιτικής στη Μέση Ανατολή. Η αμερικανική ηγεμονία στην περιοχή φαίνεται να έχει φτάσει στα όριά της μετά τις συνεχείς αποτυχίες στο Ιράκ, τη Λυβύη, τη Συρία, την Αίγυπτο αλλά και τον υπόλοιπο αραβικό κόσμο. Η εξομάλυνση των αμερικανο-ιρανικών σχέσεων θα επιτρέψει στις ΗΠΑ να διαχειριστούν καλύτερα μια σειρά προβλημάτων όπως αυτά της Συρίας, του Λιβάνου και της ειρήνης ανάμεσα στο Ισραήλ και τους Παλαιστίνιους. Το Ισραήλ δεν παρέλειψε βέβαια να εκφράσει δημόσια την αντίθεση και τις  ανησυχίες του για τη συμφωνία, αλλά δεν είναι σε θέση να δράσει μονομερώς εναντίον του Ιράν. Αλλά το Ισραήλ δεν είναι η μόνη χώρα που ανησυχεί για τη συμφωνία αυτή. Ανησυχία εκφράζουν και η Σαουδική Αραβία, τα εμιράτα του Κόλπου και η Τουρκία. Κι αυτό γιατί με τη συμφωνία αυτή υποβιβάζεται ο δικός τους ρόλος και η στρατηγική τους σημασία. Αλλά και τα αμερικανικά οικονομικά συμφέροντα, όπως και αυτά της Δύσης γενικότερα, εξυπηρετούνται άμεσα από τη συμφωνία αυτή. Μελλοντικοί επενδυτές από τις ΗΠΑ και τις άλλες χώρες της Δύσης κάνουν ήδη, όπως γράφτηκε, ουρά στις πύλες του Ιράν.

Από τη δική μας σκοπιά θα πρέπει να θεωρηθεί και να αξιολογηθεί θετικά η συμφωνία αυτή στο μέτρο που υποβαθμίζει, ή καλύτερα εξισορροπεί, το ρόλο της Τουρκίας στην περιοχή. Μένει να φανεί φυσικά σε ποιο βαθμό η Αθήνα και η Λευκωσία θα μπορέσουν να εκμεταλλευτούν τα νέα γεωπολιτικά και γεωστρατηγικά δεδομένα που προκύπτουν από τη συμφωνία. Είναι φυσικά ατυχία που η Ελλάδα βρίσκεται αυτή τη στιγμή αντιμέτωπη με τα δικά της εσωτερικά προβλήματα, ενώ η Λευκωσία προωθεί μια λύση στο Κυπριακό που θα τη μετατρέψει σε ουραγό, αν όχι προτεκτοράτο της Τουρκίας, χωρίς τη δυνατότητα να μπορεί να ασκεί μια δική της ανεξάρτητη πολιτική στην περιοχή. Είναι επομένως πολύ σημαντικό η μεν Αθήνα να ξεπεράσει τα εσωτερικά της προβλήματα για να μπορέσει να διαδραματίσει κάποιο ρόλο στην περιοχή, η δε Λευκωσία να αναθεωρήσει την πολιτική της στο Κυπριακό και να μη υποταχτεί στους τουρκικούς στρατηγικούς σχεδιασμούς. Διότι σε αυτό οδηγεί η παρούσα πολιτική του Αναστασιάδη και των συμμάχων του, τόσο αυτών του εσωτερικού όσο και αυτών  του εξωτερικού.

Είναι πράγματι εξωφρενικό να επανέρχεται το σχέδιο Ανάν και να γίνεται λόγος για διορισμό ξένων δικαστών στο Ανώτατο Δικαστήριο και άλλων ξένων αξιοματούχων σε ανεξάρτητους κρατικούς θεσμούς. Όπως είναι εξωφρενικό να επανέρχεται το θέμα της εκ περιτροπής προεδρίας. Η λύση του Κυπριακού ή θα βασίζεται σε δημοκρατικές αρχές, ή με τη διάλυση της Κυπριακής Δημοκρατίας θα δημιουργηθεί ένα μόρφωμα στη βάση φυλετικών κριτηρίων, σε βάρος των δημοκρατικών και ανθρωπίνων δικαιωμάτων του λαού της Κύπρου. Και η έννοια κυπριακός λαός περιλαμβάνει όλους τους πολίτες της Δημοκρατίας, ανεξάρτητα φυλής, γλώσσας ή θρησκείας. Για την ώρα η συζήτηση στο Κυπριακό γίνεται γύρω από το θέμα της διακυβέρνησης, στη βάση δηλαδή της τουρκικής ατζέντας. Τα θέματα που αφορούν την ελληνική πλευρά, έχουν παραπεμφθεί στις ελληνικές καλένδες!

Η αναφορά αυτή στο Κυπριακό συνδέεται άμεσα με όσα συμβαίνουν στην Ανατολική Μεσόγειο και την ευρύτερη Μέση Ανατολή. Συνδέεται άμεσα με το γεωπολιτικό πόκερ  που παίζεται στην περιοχή, του οποίου η συμφωνία της Δύσης με το Ιράν είναι ένα σημαντικό κομμάτι, και με την δική μας ικανότητα να συμμετέχουμε σε όσα διαδραματίζονται σε αυτό τον χώρο. Διαφορετικά θα γίνουμε η Βοσνία της Ανατολικής Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής! Διότι εκεί θα οδηγηθούμε αν η λύση του Κυπριακού  βασιστεί σε φυλετικά κριτήρια. Και δεν ξέρω κανένα κράτος στον κόσμο που να λειτουργεί στη βάση φυλετικών κριτηρίων. Εκτός και αν δεχτούμε ότι εμείς είμαστε λαός με ειδικές ανάγκες!

*Ο Στέφανος Κωνσταντινίδης είναι καθηγητής Πολιτικών Επιστημών στο Κεμπέκ του Καναδά και επιστημονικός συνεργάτης του Πανεπιστημίου Κρήτης.

E-mail   stephanos.constantinides@gmail.com

Πηγή: Ο Φιλελεύθερος

Δημοσιεύτηκε στις 19/07/2015