Ο πόλεμος της Άγκυρας εναντίον των Κούρδων

Στέφανος Κωνσταντινίδης

Τουρκικά αδιέξοδα

Η Τουρκία βρίσκεται σε κρίση τον τελευταίο καιρό και προκαλεί ανησυχίες με την πολιτική της στην περιοχή, η οποία οδηγεί σε περαιτέρω αστάθεια τον μεσανατολικό χώρο. Επί της ουσίας, παρά την αποδοχή της αμερικανικής πολιτικής που αποβλέπει στην καταπολέμηση του Ισλαμικού Κράτους, δεν είναι λίγοι οι στρατιωτικοί και πολιτικοί αναλυτές που διαπιστώνουν ότι υπόγεια η Άγκυρα εξακολουθεί να ενισχύει τους ισλαμιστές. Οι δυτικές επίσης υπηρεσίες πληροφοριών είναι ενήμερες για τη συνεχιζόμενη αυτή συνεργασία ανάμεσα στο Ισλαμικό Κράτος-ISIS και την Τουρκία. Στοχος της Άγκυρας είναι να χρησιμοποιήσει τους Ισλαμιστές εναντίον των Κούρδων μαχητών, ειδικά στη Συρία, για να τους εμποδίσει να ενοποιήσουν τα τρία καντόνια που ελέγχουν και να σχηματίσουν μια ενιαία κρατική οντότητα, όπως αυτό συμβαίνει στο βόρειο Ιράκ. Επίσημα η Τουρκία δέχτηκε, μετά από πολλούς δισταγμούς, να συμμετάσχει στη συμμαχία υπό την αμερικανική ηγεσία για την καταπολέμηση των ισλαμιστών. ΄Εδωσε επίσης την συγκατάθεση της για τη χρησιμοποίηση από τους Αμερικανούς της στρατιωτικής βάσης του Ιντσιρλίκ. Μόνιμη όμως επιδίωξη της Άγκυρας είναι να δημιουργήσει μία ζώνη ασφαλείας στη βόρεια Συρία, επίσημα απαλλαγμένη από τους τζιχαντιστές, αλλά στην ουσία με στόχο  τον έλεγχο των Κούρδων και την παρεμπόδισή τους να δημιουργήσουν δική τους κρατική οντότητα. Οι Αμερικανοί διστάζουν για την ώρα να επιτρέψουν κάτι τέτοιο, ενώ βεβαίως θα υπάρξει και σφοδρή αντίδραση από μέρους της Ρωσίας και του Ιράν. Η Άγκυρα επωφελείται της αμερικανικής ανοχής και αντί να διεξάγει επιχειρήσεις εναντίον των ισλαμιστών του ISIS, έχει στρέψει την πολεμική της μηχανή εναντίον των Κούρδων. Στην Ουάσιγκτον ανέχονται όλα αυτά, για να μη σπρώξουν την Τουρκία, έτσι πιστεύουν,  πιο κοντά στους ισλαμιστές. Είναι γεγονός όμως ότι οι Αμερικανοί διατηρούν ακόμη τον έλεγχο των όποιων τουρκικών ενεργειών και για να κρατηθούν οι λεπτές ισορροπίες παρέχουν και μια σχετική βοήθεια στους Κούρδους. Άλλωστε γι΄ αυτούς τους στρατηγικούς λόγους δεν επέτρεψαν στην Άγκυρα -και ούτε θα το επιτρέψουν στο μέλλον- να επιτύχει μια αποφασιστική νίκη επί των Κούρδων, ακόμη και εναντίον των μαχητών του PKK.

Οι ίδιοι οι Τούρκοι αναλυτές είναι πολύ ανήσυχοι επειδή ο πόλεμος με το PKK έχει ουσιαστικά επαναρχίσει, φέρνοτας πίσω την Τουρκία στα εφιαλτικά χρόνια μιας πολεμικής σύγκρουσης που ποτέ δεν κατάφερε να κερδίσει. Το σχέδιον ειρήνης που ονειρευόταν ο Ερντογάν, με την παροχή κάποιων περιορισμένων δικαιωμάτων στους Κούρδους, φαίνεται για την ώρα να καταρρέει. Στο εσωτερικό άλλωστε πολιτικό μέτωπο η Τουρκία παραμένει ουσιαστικά χωρίς κυβέρνηση μετά τις εκλογές του Ιουνίου. Η Κυβέρνηση Νταβούτογλου είναι υπηρεσιακή, και η πραγματική εξουσία ασκείται από τον Ερντογάν, ενάντια μάλιστα στις συνταγματικές πρόνοιες. Γι΄ αυτό και πολλοί αμφισβητούν την νομιμότητα των τουρκικών πολεμικών δραστηριοτήτων στην περιοχή. Πονοκέφαλος για τον Ερντογάν αποτελεί και το κουρδικό κόμμα Δημοκρατία των Λαών (HDP) με την είσοδο του στην τουρκική Βουλή μετά τις τελευταίες εκλογές, αφαιρώντας ένα σημαντικό ποσοστό ψήφων από το ισλαμικό κόμμα AKP. Το HDP θεωρείται ως ένα σημείο η πολιτική πτέρυγα του PKK αλλά οι Δυτικοί έχουν προειδοποιήσει την Άγκυρα ότι δεν θα ανεχτούν να το θέσει εκτός νόμου, όπως ψιθυριζόταν κάποια στιγμή. Στις εκλογές, που φαίνεται θα γίνουν σύντομα, αφού υπάρχει πολιτικό αδιέξοδο και δεν έγινε κατορθωτόν να σχηματιστεί κυβέρνηση, είναι πολύ πιθανόν το κουρδικό κόμμα HDP θα ψηφιστεί ακόμη και από Τούρκους που δεν είναι ικανοποιημένοι με τα παραδοσιακά τουρκικά κόμματα. Μια τέτοια προοπτική θα αλλάξει το τουρκικό πολιτικό σκηνικό, καθώς η Άγκυρα θα βρίσκεται μόνιμα αντιμέτωπη με το κουρδικό πρόβλημα, και εντός και εκτός συνόρων.

Συμπερασματικά η Τουρκία περιχαρακώνεται και στο εσωτερικό και στο εξωτερικό, με σοβαρά προβλήματα τόσο με τους γείτονες της όσο και με τη διάταξη του εσωτερικού της πολιτικού μετώπου. Σε αυτά πρέπει να προστεθεί και η ολοένα και περισσότερο αυταρχική πολιτική που εφαρμόζει ο Ερντογάν, η καταδίωξη και φυλάκιση δεκάδων δημοσιογράφων, καθώς και η χειροτέρευση της οικονομίας.

Για την Αθήνα και κυρίως για τη Λευκωσία, κάτω από αυτές τις συνθήκες, ο Ερντογάν παραμένει απρόβλεπτος. Και είναι απορίας άξιον ότι ο Αναστασιάδης και οι σύμμαχοι του έχουν εναποθέσει σε αυτόν τόσες πολλές ελπίδες. Με τον Άντρο Κυπριανού μάλιστα, τον γενικό γραμματέα του ΑΚΕΛ, έτοιμο να τον επισκεφτεί στην Αυλή του στην Άγκυρα ! Την ίδια στιγμή που Αμερικανοί και ΝΑΤΟ, παρά την καχυποψία που επικρατεί στις σχέσεις τους με την Άγκυρα, της παρέχουν στήριξη, ακόμη και με ειδική σύνοδο του ΝΑΤΟ. Ξέρουμε τα γενναιόδωρα ανταλλάγματα που προσφέρτηκαν στην Τουρκία με το σχέδιο Ανάν σε βάρος της Κύπρου. Και οι συνθήκες σήμερα είναι τέτοιες που δυσκολεύεται κανείς να πιστέψει ότι δεν θα επαναληφθεί το ίδιο σενάριο και ότι η Κύπρος δεν θα πληρώσει το άδειο πουκάμισο της πολιτικής Αναστασιάδη και των συμμάχων του.

* Ο Στέφανος Κωνσταντινίδης είναι καθηγητής Πολιτικών Επιστημών στο Κεμπέκ του Καναδά και επιστημονικός συνεργάτης του Πανεπιστημίου Κρήτης.

* .E-mail   stephanos.constantinides@gmail.com