«Τότε κατήλθεν εις την Ελλάδα το σμήνος των δανειστών της...»

Δεν είμαστε πρωτάρηδες στις στάσεις πληρωμών και στα μνημόνια

 Νίκος Χασαπόπουλος

Η Ελλάδα άρχισε να επιζητεί και να εισπράττει δάνεια προτού ακόμη συσταθεί το ελληνικό κράτος. Για πολλούς στην Ευρώπη η επανάσταση του ΄21 και ο απελευθερωτικός αγώνας των Ελλήνων ήταν μια «χρυσή» ευκαιρία για να δανείσουν την Ελλάδα με το αζημίωτο. Κυρίως οι αγγλικές τράπεζες αλλά και οι γαλλικές. Δάνεισαν τότε τους επαναστάτες με ονομαστικά δάνεια συνολικού ύψους 2,8 εκατ. λιρών (εκείνης της εποχής), αλλά τελικά μόνο το 20% του δανείου έφθασε στον προορισμό του. Τα υπόλοιπα χάθηκαν καθ΄ οδόν.

Ετσι η πρώτη πτώχευση έρχεται με μαθηματική ακρίβεια πολύ νωρίτερα από τη δημιουργία του ελληνικού κράτους. Το 1827 δηλώνεται αδυναμία εξυπηρέτησης των δανείων. Η ευκαιρία δόθηκε με τη σύσταση και επισήμως του ελληνικού κράτους. Οι πιστωτές μάς χτύπησαν την πόρτα. Εισέπραξαν, λέγεται, τόσο μεγάλα ποσά που το 1843 οδήγησαν τη χώρα στη δεύτερη πτώχευση. Με τα ελληνικά δάνεια συνέβαιναν πάντα τα ίδια. Ορισμένα δεν έφθαναν καν στον προορισμό τους, άλλα τα σπαταλούσαν διάφοροι επιτήδειοι και πάντα από τη σύσταση του ελληνικού κράτους
υπήρχαν κάποιοι Γερμανοί, κάποιοι Αγγλοι και κάποιοι Γάλλοι που έσπευδαν να μας δανείσουν. Οχι βεβαίως με ευκολία. Για να είναι σίγουροι ότι θα εισπράξουν τα χρήματά τους έβαζαν στη χώρα μας εξευτελιστικούς όρους αποπληρωμής. Ορισμένες κυβερνήσεις τους δέχονταν, άλλες όχι, αν και γνώριζαν ότι η χρηματοδοτική κάνουλα μπορούσε να κλείσει. Μετά το ιστορικό «δυστυχώς επτωχεύσαμεν» του Χαρ. Τρικούπη και την παραίτησή του από την πρωθυπουργία επειδή «ευρέθη εις την ανάγκην να αναστείλη τας πληρωμάς», κλήθηκαν από τον βασιλέα Γεώργιο οι Σωτ. Σωτηρόπουλος και Δ. Ράλλης να σχηματίσουν κυβέρνηση αλλά και να διαπραγματευθούν με τους δανειστές καλύτερους όρους δανείου με χαμηλότερα επιτόκια. Αυτό που εζητείτο στην πραγματικότητα ήταν ένα είδος επαναδιάρθρωσης του ελληνικού χρέους με τους όρους εκείνης της εποχής. Το τι συνέβη μετά λίγο διαφέρει από τα όσα συμβαίνουν σήμερα με το μνημόνιο, τους «τροϊκανούς» και το ΔΝΤ. Το περιγράφει ο δημοσιο γράφος Θέμος Αννινος της εφημερίδας «Αστυ»:

«Τότε κατήλθεν εις την Ελλάδα το σμήνος των αντιπροσώπων των δανειστών της,κομίζον ποικίλα συστήματα συμβιβασμού,φέροντα τα περίεργα ονόματα του “Σκριπ” και του “Φαίντινγκ”,τα οποία όμως ευρέθησαν ανεφάρμοστα και εναυάγησαν προτού λάβουν οιανδήποτε μορφήν». Με δυο λόγια, οι δανειστές μας ήρθαν στην Ελλάδα, έφεραν ένα είδος μνημονίου και ζήτησαν από την κυβέρνηση να το υπογράψει ώστε να συνεχίσει να λαμβάνει δάνεια. Η υπόθεση όμως έχει και συνέχεια και βεβαίως θυμίζει την προ του μνημονίου εποχή: «Ο γερμανικός Τύπος περιέλουσε την Ελλάδα με τας βαναυσοτέρας ύβρεις του γερμανικού λεξιλογίου και ο χαρακτηρισμός ημών ως ληστών ήτο η ελαφροτέρα ύβρις, ήτις προεχέετο ημίν. Ολοι εκείνοι οι μικροεισοδηματίαι και οι μικροσυνταξιούχοι Γερμανοί,οι ενδύσαντες τους παχυτάτους τόκους των, εκήρυξαν σταυροφορίαν κατά της Ελλάδος και ηπείλουν να κατασυντρίψουν αυτήν, ζητούσαν χρονικόν τι διάστημαόπως, ανορθώνουσα τα οικονομικά της, δυνηθή να εκπληρώση τας υποχρεώσεις της εις το ακέραιον. Ματαία προσπάθεια, οι δανεισταί ήσαν αμείλικτοι». Οπως επισημαίνουν οι ιστορικοί, οι δανειστές μας ζητούσαν από τότε ένα είδος «κουρέματος» του χρέους, ένα είδος αναδιάρθρωσης, ώστε να εξασφαλίσουν την αποπληρωμή των δανείων που οι ίδιοι χορήγησαν. Η συνέχεια είναι γνωστή. Η κυβέρνηση Σωτηροπούλου ύστερα από λίγους μήνες ανετράπη και εκλήθη και πάλι ο Χαρ. Τρικούπης να κυβερνήσει. Πρώτη του πράξη ήταν να ακυρώσει το δάνειο που ζήτησε από τους ξένους ο Σωτηρόπουλος. Θεωρούσε ότι προέβλεπε εξευτελιστικούς όρους για μια χώρα. Ετσι οι τραπεζίτες αλλά και οι κυβερνήσεις στην Ευρώπη αρνούνταν να χορηγήσουν δάνεια στην Ελλάδα. Ο Τρικούπης επιχείρησε ανεπιτυχώς να κάνει κάποιον συμβιβασμό μαζί τους (ένα είδος επιμήκυνσης). Οι δανειστές δεν το δέχθηκαν, επέμεναν στους όρους που ίδιοι επέβαλαν και έτσι δεν έδωσαν ούτε ένα φράγκο.
Τον Απρίλιο του 1895 ο Τρικούπης έχασε τις εκλογές. Αποσύρθηκε από την πολιτική και πέθανε έναν χρόνο αργότερα στο Παρίσι. Μετά ήρθε η χειρότερη καταστροφή με τον ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897. Τότε βρήκαν την ευκαιρία οι δανειστές να επιβάλουν τους δικούς τους όρους. Πέραν του γεγονότος ότι η χώρα μας αναγκάστηκε να πληρώσει (μεταξύ άλλων) και 4 εκατ. λίρες ως πολεμικές αποζημιώσεις, ο πόλεμος έφερε και την επιβολή του Διεθνούς Οικονομικού Ελέγχου (ΔΟΕ)

στην ελληνική οικονομία. Ηρθε, δηλαδή, στην Ελλάδα για πρώτη φορά το τότε... ΔΝΤ!

H ΓΝΩΜΗ ΤΟΥ ΕΙΔΙΚΟΥ

«Οι πιστωτές μας ήθελαν να αλώσουν την Εθνική Τράπεζα»

Λίνα Λούβη

Επίκουρη καθηγήτρια Ιστορίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο

«Δεν πιστεύω ότι η Ιστορία επαναλαμβάνεται γιατί ποτέ δεν είναι ίδια η συγκυρία.Δεν γίνεται να μεταφέρουμε το ίδιο πράγμα σε άλλες εποχές.Εισέρχονται και άλλοι παράγοντες.Υπάρχουν βεβαίως κάποιες συμπτώσεις.Αν ανατρέξετε στην Ιστορία,θα δείτε ότι από τη σύσταση του ελληνικού κράτους υπήρχαν οι ευρωπαίοι τραπεζίτες που δάνειζαν. Επαιζαν έναν ρόλο,όπως παίζουν σήμερα οι διεθνείς αγορές.Υπήρχε π.χ.ο Χάμπρο,τραπεζίτης στην Αγγλία, ή το Κοντούρ Εσκότ,το χρηματοπιστωτικό ίδρυμα στη Γαλλία το οποίο ήλεγχαν Γάλλοι,Ελληνες και Εβραίοι.Δάνειζαν τα λεφτά τους,αν και δεν έφθαναν όλα στον προορισμό τους.Και πάντα τα ζητούσαν πίσω βάζοντας τις περισσότερες φορές εξευτελιστικούς όρους στη χώρα μας.Χορηγούσαν δάνειο,π.χ.,και δεν ήθελαν να κυρωθεί από το Ελληνικό Κοινοβούλιο.Ταπεινωτικοί όροι,δηλαδή.Τα “δάνεια Φαίντινγκ” ήταν ένα δάνειο κεφαλαιοποίησης. Ελεγαν στο ελληνικό κράτος να πουλήσει τοκομερίδια των προηγουμένων δανείων τα οποία θα εξοφλούσε με ομόλογα του νέου δανείου.Τον Δεκέμβριο του 1893, όταν έγινε η παύση πληρωμών, στις διαπραγματεύσεις που έγιναν για νέα δάνεια οι πιστωτές μας ήθελαν να αλώσουν την Εθνική Τράπεζα».

Πηγή : Το Βήμα, 23 Απριλίου 2011