Ιπποκράτης, ο πατέρας της Ιατρικής: Τόσο μακρινός,τόσο σημερινός

Οι πρακτικές που χρησιμοποιούσε στις εξετάσεις, την πρόληψη και την αντιμετώπιση των ασθενειών παραμένουν σχεδόν αναλλοίωτες μέχρι σήμερα και αποτελούν οδηγό για την Ιατρική επιστήμη

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΑΡΑΓΙΩΡΓΟΣ
Θεωρείται ο πατέρας της Ιατρικής, και όχι τυχαία. Ο Ιπποκράτης έζησε και μεγαλούργησε το δεύτερο μισό του πέμπτου αιώνα προ Χριστού, που θεωρείται η χρυσή εποχή της Ιατρικής. Στην εποχή του ωρίμασαν εξεταστικές μέθοδοι της σημειολογίας, όπως ακριβώς χρησιμοποιούνται και σήμερα.
Ενα "κρας τεστ" μεταξύ της ιπποκρατικής και της σύγχρονης Ιατρικής δείχνει ότι οι αξίες του Ιπποκράτη είναι διαχρονικές. Η διάγνωση και η θεραπευτική του παρέμβαση έχουν πολλά κοινά σημεία με τη διάγνωση και τη θεραπεία τού σήμερα.

Δεν διέθετε χειρουργικό λέιζερ, αλλά αποστειρωμένο νυστέρι. Δεν διέθετε ορθοπεδικό υλικό από τιτάνιο και χρησιμοποιούσε νάρθηκες με υλικά της εποχής. Γνώριζε πολύ καλά να αντιμετωπίζει τις λοιμώξεις με διάλυμα κρασιού ή ξυδιού.
Μείγμα κρασιού με νερό, η αρχαία κράσις οίνου, απ' όπου έρχεται η σημερινή λέξη κρασί, ακόμη και σε διάλυμα 1 προς 9, σκοτώνει τα κολοβακτηρίδια, το δονάκιο της χολέρας και τη σαλμονέλα που προκαλεί τον τύφο. Το αντισηπτικό δε δεν είναι η αλκοόλη, αλλά οι πολυφαινόλες που περιέχει το κρασί. Αλλο διάλυμα που χρησιμοποιούσε ήταν μείγμα από λάδι τερεβίνθου με ξίδι, που περιέχει και αυτό τις ίδιες πολυφαινόλες.

"Ο Ιπποκράτης αξιολογούσε το ιστορικό του αρρώστου, τη συμπτωματολογία της νόσου και την επίδραση του περιβάλλοντος πάνω στον ασθενή και την ασθένεια", σημειώνει στο "Εθνος" ο καθηγητής Χειρουργικής και Ιστορίας της Ιατρικής, Στέφανος Γερουλάνος, για να εξηγήσει:
"Εδινε ιδιαίτερη βαρύτητα στην παρατήρηση και την προσεκτική φυσική εξέταση του ασθενούς. Πέραν αυτού, η μεγαλύτερη προσφορά του στην Ιατρική είναι η ηθικοδεοντολογική του προσφορά. Είναι αυτός που μετέτρεψε την Ιατρική από επάγγελμα σε λειτούργημα. Για τον Ιπποκράτη και τους διαδόχους του, ιατρός σημαίνει πρώτα απ' όλα ήθος, την έλλειψη του οποίου βιώνουμε σήμερα όλο και πιο έντονα".
Σύγχρονες όσο ποτέ παραμένουν οι θέσεις του για τη χρήση φαρμάκου. Στον όρκο του Ιπποκράτη αναφέρεται ότι ο γιατρός δεν θα χορηγήσει ποτέ θανατηφόρο φάρμακο, προκειμένου να σκοτώσει ασθενή ή εχθρό. Ο νέος γιατρός δεσμεύεται, επίσης, να μη αναλαμβάνει εγχειρήσεις στις οποίες δεν έχει εκπαιδευτεί και να παραπέμπει τον ασθενή όπου υπάρχουν ειδικοί.
Το ιατρικό απόρρητο
Το ιατρικό απόρρητο είναι το θέμα του προτελευταίου άρθρου του Ορκου. Ο νέος ιατρός ορκίζεται ότι θα τηρεί όλα τα μυστικά των ασθενών του, και όχι μόνο. Αλλά και όσα μαθαίνει στις σχέσεις του με άλλους ανθρώπους.
Σύμφωνα με τον κ. Γερουλάνο, ο ιπποκρατικός όρκος είναι ένας κώδικας ιατρικής ηθικής και δεοντολογίας, ο οποίος επικράτησε στους αιώνες σαν κατευθυντήριος οδηγός ιατρικής συμπεριφοράς προς τον ασθενή, τον διδάσκαλο και τους συναδέλφους. Ανάλογα της εποχής προσαρμόστηκε στα νέα δεδομένα της Ιατρικής, κρατώντας όμως πάντοτε το πανανθρώπινο πνεύμα που διέπει το πρωτότυπο.

Οροι που παραμένουν ελληνικοί
Η περιγραφή που κάνει ο Ιπποκράτης στην επιδημική παρωτίτιδα, είναι σαν να βγαίνει από σημερινό βιβλίο Παθολογίας. Το ίδιο ισχύει με την ορχίτιδα, τον τέτανο, την πνευμονία, το εμπύημα και δεκάδες άλλες ασθένειες, το όνομα των οποίων έχει παραμείνει μέχρι σήμερα όχι μόνο στην ελληνική και γαλλική ιατρική ορολογία αλλά και σε πολλές άλλες γλώσσες αναλλοίωτο.
Η θεραπεία στα κατάγματα
Ο Ιπποκράτης περιγράφει με μεγάλη ακρίβεια τα κατάγματα. Η έκταση, η ευθύαση και μετά η ακινητοποίηση με επιδέσμους και νάρθηκες είναι η συνηθισμένη θεραπεία. Το κάταγμα της κλείδας και η θεραπεία του δεν διαφέρουν από τη σημερινή, μη χειρουργική μέθοδο. Το ίδιο ισχύει και για το κάταγμα του βραχιόνιου οστού, η θεραπεία του οποίου γίνεται με την τοποθέτηση βάρους στο αντιβράχιο έτσι ώστε να εκταθεί σωστά ο βραχίονας.
Κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις
Πολύτιμη είναι η πραγματεία περί των τραυμάτων του κρανίου. Οταν δεν είναι σίγουρος εάν υπάρχει κάταγμα κρανίου, εγχειρίζει, σηκώνει το εξωτερικό περιόστεο και ρίχνει χρώμα πάνω στο οστούν. Ετσι φαίνεται με απλό μάτι. Σήμερα χρησιμοποιούμε για τον ίδιο λόγο κυανό μεθυλένιο.
Η "τέχνη" των επιδέσμων
Πολύ προηγμένη είναι και η επιδεσμολογία και αν κρίνει κανείς από απεικονίσεις πάνω σε αγγεία δεν έχει τίποτε να ζηλέψει από τη σύγχρονη. Οι επίδεσμοι πρέπει να είναι καθαροί, ελαφροί, απαλοί και λεπτοί. Ο ιατρός πρέπει να ασκείται να τους τυλίγει και με τα δύο χέρια μαζί, αλλά και με το καθένα χέρι χωριστά. Δεν πρέπει δε να προκαλούν πόνο, πρέπει να είναι επαρκείς και εύρυθμοι.
Η υγιεινή του γιατρού
Πάρα πολλά σημεία αναφέρονται στην εμφάνιση και την καθαριότητα του ιατρού, των γύρω του, του ασθενούς και των αντικειμένων ή φαρμάκων. Ο χειρουργός πρέπει να μπορεί να χρησιμοποιεί και τα δύο του χέρια όπως το δεξί. Ο ασθενής πρέπει να πλένεται και να ξυρίζεται πριν από μια εγχείρηση, ακόμα πρέπει να ξυρίζονται και όλες οι τρίχες της κεφαλής του. Τα νύχια του ιατρού πρέπει να μην υπερέχουν, αλλά ούτε και να είναι φαγωμένα. Εάν πρόκειται να κάνει ο ιατρός χειρισμούς μέσα στη μήτρα, τότε πρέπει να είναι τελείως καλά κομμένα.
Χειρουργική μοναδικής αξίας
Η χειρουργική των ιπποκρατικών ιατρών είναι το πιο λαμπερό κομμάτι όλης της ιπποκρατικής Ιατρικής. Πρόκειται για τις πρώτες συστηματικές εργασίες που γράφτηκαν ειδικά για τη χειρουργική και οι οποίες χρησιμοποιήθηκαν επί αιώνες για τη διδασκαλία και την εκμάθηση της χειρουργικής. Η αξία τους θα παραμείνει παντοτινά μοναδική. Μέσα σ' αυτά τα έργα ο ιπποκρατικός ιατρός μαθαίνει πώς να περιποιείται τα τραύματα, να τα πλένει με χλιαρό νερό που έχει βράσει προηγουμένως και δεν μπορεί να προκαλέσει σήψη.
Βεντούζες οι αντιφλεγμονώδεις
Τα "αντιφλεγμονώδη" της αρχαιότητας είναι οι κοφτές βεντούζες. Αυτό που επεδίωκαν οι γιατροί ήταν να προκαλέσουν τη λεγόμενη άσηπτη φλεγμονή. Σήμερα ξέρουμε ότι έτσι ενεργοποιείται ο καταρράκτης των μεσολαβητών φλεγμονής, ο οποίος βοηθάει να καταπολεμηθεί και μια άλλη φλεγμονή μακριά από τη θέση που τοποθετήθηκαν οι βεντούζες.



Σακελλάρης Καρπάθιος
"Γέννησε τη Μαιευτική"
Την αναντικατάστατη συμβολή του Ιπποκράτη στη Μαιευτική και τη Γυναικολογία, επισημαίνει ο καθηγητής Σακελλάρης Καρπάθιος. Ο γνωστός μαιευτήρας προτείνει μάλιστα αποσπάσματα δύο κεφαλαίων από το βιβλίο της Ιπποκρατικής Συλλογής "Περί Οκταμήνου", όπου διακρίνεται όπως λέει με σαφήνεια η άρτια περιγραφή καταστάσεων γύρω από τον τοκετό και των επιπτώσεών τους στο νεογέννητο, προβάλλοντας σε συσχετισμό τους με την ποιότητα της μετέπειτα ζωής του.
Κεφάλαιο 10: "Οταν πλησιάζει ο τοκετός το παιδί αρχίζει να υποφέρει και κινδυνεύει να χαθεί με τις περιστροφές του μέσα στη μήτρα. Διότι όλα τα έμβρυα διατάσσονται από την αρχή με την κεφαλή προς τα πάνω, ενώ τα πιο πολλά γεννώνται με κεφαλική προβολή, που είναι ασφαλέστερη η έξοδός τους (ο τοκετός τους) από εκείνων που γεννώνται με τα πόδια. Λόγω της υπέρκαμψης του σώματος και των μελών τους σε κεφαλική προβολή δεν εμποδίζεται καθόλου η κάθοδος του παιδιού, ενώ όταν προβάλλουν με τα πόδια, τότε παρουσιάζονται εμπλοκές.
Οι στροφές βέβαια του εμβρύου στη μήτρα εγκυμονούν και έναν άλλο κίνδυνο: πολλές φορές ο ομφάλιος λώρος των παιδιών βρέθηκε τυλιγμένος γύρω από τον τράχηλο. Γιατί όταν θα τύχει ένα τμήμα του ομφάλιου λώρου να βρίσκεται οπουδήποτε μέσα στη μήτρα, καθώς είναι μάλλον μακρύς, αν η κεφαλή του παιδιού περιστραφεί, τότε μπορεί να περιελιχθεί ο ομφάλιος λώρος ή γύρω από τον αυχένα ή κατά τον ώμο (δίκην τελαμώνος)? η περιστροφή αυτή του ομφαλίου λώρου θα προβάλει αντίσταση με το τέντωμά του, με αποτέλεσμα αναγκαστικά να υποφέρει αρκετά η μητέρα, αλλά και το παιδί να απωλεσθεί ή να γεννηθεί δυσκολότερα.
Ετσι, λοιπόν, πολλά παιδιά έρχονται στον κόσμο σέρνοντας την αρχή των νόσων τους από την ενδομήτρια ζωή τους, από την οποία άλλα μεν πεθαίνουν και άλλα επιβιώνουν από τις παθήσεις τους".
Κεφάλαιο 12: "Και αντί αερίων και θρεπτικών ουσιών συγγενικής προέλευσης, τα οποία από πάντα έχουν συνηθίσει αναγκαστικά μέσα στη μήτρα και είναι ευνοϊκά, το παιδί αναγκάζεται τώρα (μετά τον τοκετό δηλαδή) να χρησιμοποιεί όλα τα ξένα, πιο ακατέργαστα, πιο ξηρά και λιγότερο εξανθρωπισμένα, από τα οποία προκαλούνται αναγκαστικά όχι μόνον πολλοί πόνοι, αλλά και πολλοί θάνατοι. Ακόμη δε και σε αυτούς τους ενήλικες η μεταβολή των τόπων και των διατροφικών συνηθειών τούς προκαλούν τις διάφορες νόσους.
Οι ίδιες παρατηρήσεις ισχύουν και για την ένδυση. Διότι αντί να περιβάλλονται από το σώμα και από θρεπτικές ουσίες με τα χλιαρά σωματικά υγρά της μητέρας (εγκύου) που είναι ομοειδούς καταγωγής, περιβάλλουμε τα παιδιά όπως ακριβώς τους ενήλικες.
Ο ομφάλιος λώρος είναι η μοναδική είσοδος του εμβρυϊκού σώματος, συγκρατείται από τη μήτρα και συμμετέχει στη διαδικασία των εισερχομένων. Ολοι οι άλλοι δρόμοι είναι κλεισμένοι και δεν καθίστανται διαβατοί, πριν βγει το έμβρυο από τη μήτρα. Οταν βγει το νεογνό όλοι οι άλλοι δρόμοι ανοίγουν, ενώ ο ομφάλιος λώρος γίνεται λεπτός, αποφράσσεται και ξηραίνεται.
Οπως οι καρποί αυτών που φύονται από τη γη μεγαλώνουν, ωριμάζουν και πέφτουν από το κοτσάνι τους, έτσι και στα έμβρυα αφού μεγαλώσουν και τελειοποιηθούν, ο μεν ομφάλιος λώρος τους αποφράσσεται, ενώ όλα τα άλλα ανοίγουν, ώστε να προσδέχονται τα εισερχόμενα και να διατηρούν τις φυσιολογικές τους εξόδους, που είναι αναγκαίο να χρησιμοποιούνται από τους ζώντες".

Πηγή: Έθνος
Δημοσιεύτηκε στις 12/11/2011