Ομπάμα : Ένας αποδυναμωμένος πρόεδρος

Στέφανος Κωνσταντινιδης*

Είναι πια κοινή διαπίστωση πως ο πρόεδρος Ομπάμα, ενώ  διανύει τη δεύτερη θητεία του, βρίσκεται όλο και περισσότερο αποδυναμωμένος τόσο στην εσωτερική πολιτική σκηνή όσο και διεθνώς. Η αδυναμία του να πετύχει τους αναγκαίους συμβιβασμούς με το Κογκρέσο οδηγούν σε ακύρωση της όποιας κοινωνικής πολιτικής προσπάθησε να εφαρμόσει. Το παράδειγμα του συστήματος υγείας που αν και πολύ περιορισμένης έκτασης συγκρινόμενο με τα αντίστοιχα ευρωπαϊκά ή και με το καναδικό, έχει ουσιαστικά ακυρωθεί κατά ένα σημαντικό του μέρος από το Κογκρέσο, δείχνει την αδυναμία ενός προέδρου να εφαρμόσει αυτά που υποσχέθηκε. Το θέμα του προϋπολογισμού και του ορίου χρέους που διευθετήθηκε προσωρινά, θα επανέλθει ξανά τον Ιανουάριο του 2014 και οι Ρεπουμπλικάνοι στο Κογρέσο θα επιδιώξουν περικοπές στα κοινωνικά προγράμματα, αρνούμενοι την αύξηση των  φόρων, προκειμένου να ακυρώσουν την κοινωνική πολιτική του Ομπάμα. Βεβαίως και άλλοι Αμερικανοί πρόεδροι βρέθηκαν αναγκασμένοι να συγκρουστούν με το Κογκρέσο, αλλά είτε οι συγκυρίες τους ευνοούσαν για να υποστούν μόνο περιορισμένη πολιτική ζημιά από αυτές τις συγκρούσεις, είτε είχαν το πολιτικό κύρος να επιβληθούν στο νομοθετικό σώμα, κάτι που δεν συμβαίνει με τον Ομπάμα.

Δεν είναι μόνο στα εσωτερικά θέματα που ο πρόεδρος Ομπάμα παρουσιάζεται αποδυναμωμένος, αλλά και στη διεθνή σκηνή. Η πρόσφατη βέβαια επιτυχία του  με τη συμφωνία για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν του δίνει μια ανάσα σε αυτό το χώρο, αλλά δεν παύει να βρίσκεται αντιμέτωπος με μια σειρά θέματα τα οποία χειρίζεται από θέσεως αδυναμίας. Υπάρχουν από τη μια τα βαρίδια του παρελθόντος που λέγονται Ιράκ, Λιβύη, Αίγυπτος, Παλαιστινιακό κ.λπ.,   υπάρχει το Αφγανιστάν και η Συρία, όπου η αμερικανική πολιτική βρίσκεται σε αδιέξοδο, καθώς και οι δύσκολες σχέσεις με το Ισραήλ, ιδίως μετά τη συμφωνία για το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα. Στο τελευταίο θέμα θα βρεθεί αντιμέτωπος με το Κογκρέσο, το οποίο επηρεάζεται από το εβραϊκό λόμπι. Πέρα όμως από τα θέματα της Μέσης Ανατολής, ο Ομπάμα αντιμετωπίζει προβλήματα και στις σχέσεις της χώρας του με την Ευρωπαϊκή Ένωση και ιδιαίτερα με τη Γερμανία,  καθώς και με τη Ρωσία και την Κίνα.

Με την Ευρωπαϊκή Ένωση τα προβλήματα προέκυψαν κυρίως λόγω των παρακολουθήσεων των τηλεφωνικών επικοινωνιών των Ευρωπαίων ηγετών από τις μυστικές αμερικανικές υπηρεσίες. Ιδιαίτερα ενοχλημένοι παρουσιάζονται οι Γερμανοί για την παρακολούθηση του τηλεφώνου της Άνγκελα Μέρκελ. Φαίνεται πως οι σχέσεις με τη Γερμανία δεν είναι και οι καλύτερες επειδή το Βερολίνο ακολουθεί σε πολλά θέματα τη δική του ανεξάρτητη πολιτική και αρνείται να ακολουθήσει τους αμερικανικούς σχεδιασμούς. Η Ουάσιγκτον βλέπει με καχυποψία   τη γερμανική ανεξαρτητοποίηση όπως και τον γερμανικό ηγεμονικό ρόλο στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Έντονοι είναι και οι ανταγωνισμοί με την Ρωσία και την Κίνα. Ο δυναμικός ρόλος του Πούτιν στη διεθνή σκηνή επισκιάζει τον ρόλο του Ομπάμα, που παρουσιάζεται ως ένας αποδυναμωμένος πρόεδρος μιας πληγωμένη υπερδύναμης. Οι Αμερικανοί ανησυχούν ιδιαίτερα με τη δυναμική επάνοδο της Μόσχας στη Μέση Ανατολή. Η ρωσική επιτυχία με τα χημικά όπλα της Συρίας φαίνεται να διασώζει για την ώρα το καθεστώς του Άσαντ, ενώ ο Ομπάμα έδωσε την εντύπωση ενός αναποφάσιστου ηγέτη. Με την Κίνα υπάρχει πάντα το πρόβλημα της χαμηλής ισοτιμίας του κινεζικού νομίσματος με το αντίστοιχο αμερικανικό που προκαλεί τριβές στις σχέσειςτων δύο χωρών. Γενικότερα επίσης η ανερχόμενη οικονομία της Κίνας και η έντονη κινεζική παρουσία στη διεθνή σκηνή προκαλούν ανησυχίες στην Ουάσιγκτον.

Συμπερασματικά οι Ηνωμένες Πολιτείες δίνουν την εντύπωση μιας χώρας με πολλαπλά προβλήματα, και το κυριότερο ο πρόεδρος Ομπάμα παρουσιάζεται αποδυναμωμένος τόσο στο εσωτερικό όσο και στη διεθνή σκηνή. Φυσικά πρέπει να μην απολυτοποιούνται αυτές οι αδυναμίες γιατί οι ΗΠΑ διαθέτουν τεράστιες δυνατότητες και παραμένουν πάντα η ισχυρότερη χώρα στον κόσμο. Απλώς ίσως πλησιάζει ο καιρός, αν δεν έχει παρέλθει ήδη, που ο τίτλος της υπερδύναμης δεν θα ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα, το δε παγκόσμιο σύστημα είναι πια πολυπολικό.

*Ο Στέφανος Κωνσταντινίδης είναι καθηγητής Πολιτικών Επιστημών στο Κεμπέκ του Καναδά και επιστημονικός συνεργάτης του Πανεπιστημίου Κρήτης.