Ας ξεκινήσουμε από ένα ευθύ ερώτημα: το ερώτημα που μας έθεσε η Ελληνική Επανάσταση. Σε ποιον πρέπει να ανήκει η κυριαρχία; Το έθνος, έννοια αναγόμενη στην πολιτική έννοια του λαού, είναι δημιούργημα της Γαλλικής Επανάστασης και του Ρουσσώ. Γνώρισμα αυτού του ριζοσπαστικού, δημοκρατικού πνεύματος υπήρξε το Σύνταγμα της Τροιζήνας, το 1827. Στο άρθρο 5 ορίζεται ότι «Η Κυριαρχία ενυπάρχει εις το Έθνος· πάσα εξουσία πηγάζει εκ του έθνους και υπάρχει υπέρ αυτού».
Έτσι προσδιορίζεται η αρχή της εθνικής κυριαρχίας. Έτσι δηλώνεται η δημοκρατική - λαϊκή ταυτότητά της. Η αναγωγή του έθνους σε αποκλειστική αρχή προέλευσης και νομιμοποίησης της κυριαρχίας αντιβαίνει πλήρως σε κάθε άλλη -προπολιτική και προνεωτερική- αρχή νομιμοποίησής της. Αυτό που διατρανώνεται είναι η αξία της πολιτικής αυτονομίας, την οποία επεδίωκε η Επανάσταση και εξήρε ο επαναστατικός Διαφωτισμός. Αυτή η ιδέα προσδίδει ταυτότητα σε αυτή την οργανωμένη, πολιτική ενότητα, την οποία καθίδρυσε η Ελληνική Επανάσταση ως πρωταρχική πράξη πολιτικής-εθνικής απελευθέρωσης.
Από τα παραπάνω εξηγείται γιατί και πώς ο δικαιοπολιτικός καθορισμός της έννοιας του έθνους οδήγησε στη συγκρότηση της ανεξάρτητης, δημοκρατικής πολιτείας, εδραζόμενης στις αρχές της ελευθερίας και της ισότητας. Έτσι εξηγείται ότι ο Ρήγας, στη «Νέα Πολιτική Διοίκηση», αποδίδει με τον όρο «Δημοκρατία» τη ρουσσωική Republique. Αυτή η απόδοση αποκλείει οποιονδήποτε συσχετισμό της νεοπαγούς, ελληνικής πολιτείας με μοναρχίες ή αυτοκρατορίες, όπως η βυζαντινή ή η οθωμανική. Στο επαναστατικό, λοιπόν, Σύνταγμα της Τροιζήνας, το κατεξοχήν δημοκρατικό Σύνταγμα της Ελληνικής Επανάστασης, το επαναστατημένο έθνος αποκτά την πολιτική υπόσταση του λαού και καθίσταται αυτοδύναμο, πολιτικό υποκείμενο. Είναι το αυτόνομο υποκείμενο που ασκεί την κυριαρχία του και εγγυάται το πολίτευμα. Η Ελληνική Επανάσταση συγκροτεί το εθνικό κράτος ως θύλακο διαφύλαξης αλλά και πεδίο εκδήλωσης της εθνικής και της λαϊκής κυριαρχίας.
Ο δημοκρατικός συνταγματισμός της Επανάστασης αναδεικνύει τον λαό ως συντεταγμένη πολιτική ενότητα πολιτών, φορέων ίσων δικαιωμάτων και υποχρεώσεων και ίσων ελευθεριών.
Έτσι περιγράφεται ο λαός ως φορέας της κυριαρχίας. Αυτός ο λαός οργανώνεται σε κράτος. Έχει δυνατότητα συλλογικού αυτοκαθορισμού, ώστε να αποτελεί αυτοδύναμη πολιτική οντότητα. Αυτοπροσδιορίζεται κυρίαρχος, αλλά, επίσης, υπόκειται στους συνταγματικούς περιορισμούς που καθορίζουν την άσκηση της κυριαρχίας του. Ο λαός είναι κυρίαρχος μόνο όταν ασκεί την κυριαρχία του εντός του καθορισμένου πλαισίου το οποίο ορίζουν και διαφυλάσσουν οι συνταγματικοί κανόνες. Το δημοκρατικό Σύνταγμα αναδεικνύεται σε όρο συγκρότησης και νόμιμης άσκησης της κυριαρχίας του λαού. Εφόσον το δημοκρατικό, συνταγματικό πολίτευμα, όπως μας έδειξαν η Γαλλική και η Ελληνική Επανάσταση, προκύπτει από το έθνος και τον λαό, τότε αυτό το πολίτευμα ανήκει εξολοκλήρου στον λαό. Η Παρισινή Κομμούνα, άλλωστε, αποτελεί το κατεξοχήν υπόδειγμα δημοκρατικού αυτοκαθορισμού του λαού.
Σήμερα, πρέπει να αναγνωρίσουμε την επικαιρότητα του ερωτήματος. Πράγματι, η λαϊκή κυριαρχία είναι ουσιωδώς πραγματώσιμη μόνο στον σοσιαλισμό. Συνεπώς, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι το μείζον δίλημμα είναι: «καπιταλισμός ή δημοκρατία;». Πρέπει, όμως, να ξεκινάμε από εκεί όπου πραγματικά βρισκόμαστε: προσφάτως, η κυβέρνηση ενέταξε, στον «Κώδικα Μετανάστευσης», τροπολογία με την οποία θα απελαύνονται οι μετανάστες που καταγγέλλουν βαναυσότητες των αρχών. Αξίζει να αναρωτηθούμε: πόσες τέτοιες ενέργειες πρέπει να γίνουν για να καταλάβουμε ότι η κυβερνώσα Δεξιά και Άκρα Δεξιά αλλοιώνουν τα δικαιοκρατικά και δημοκρατικά χαρακτηριστικά του πολιτεύματος; Η Δεξιά και η πολιτική του Μνημονίου αποσαθρώνουν τη νομιμοποιητική βάση του πολιτεύματος: τη λαϊκή κυριαρχία. Αυτή είναι ο πυρήνας του δημοκρατικού πατριωτισμού. Το Μνημόνιο -με άλλη ονομασία- θα αποτελέσει τη νέα κανονικότητα. Θα είναι η οργανωτική αρχή της καθημερινότητάς μας και της πολιτικής μας ζωής. Να που επιστρέφουμε στο αρχικό ερώτημα. Η απάντηση δεν είναι, πια, αυτονοήτως, η δημοκρατική. Ιδού ο κίνδυνος. Γι' αυτό άρχει η ολιγαρχία των σύγχρονων μαυραγοριτών, που στηρίζουν την κυβέρνηση. Η δημοκρατική απάντηση είναι η λαϊκή κυριαρχία: «Εμείς, ο λαός..!». Εμείς είμαστε οι φύλακες της καταρρέουσας δημοκρατικής πολιτείας, που απειλείται από τη Δεξιά, ενώ σιωπούν τα κεντροαριστερά της παρελκόμενα. Εμείς· κανείς άλλος.

* Ο Στέφανος Δημητρίου διδάσκει Πολιτική Φιλοσοφία στον Τομέα Φιλοσοφίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων.


Πηγή: Η Αυγή
Δημοσιεύτηκε στις 25/03/2014