Η θυσία μιας γενιάς

Του Στέφανου Κωνσταντινίδη*

Τα θύματα της σημερινής οικονομικής κρίσης είναι πολλά. Υπάρχουν όμως κάποιες κοινωνικές κατηγορίες που σίγουρα πληρώνουν πολύ περισσότερα κάτω από τις σημερινές άθλιες συνθήκες που δημιούργησε πλανητικά ο νεοφιλελεύθερος καπιταλισμός όπως οι άνεργοι, οι ηλικιωμένοι, οι γυναίκες και η νέα γενιά. Παρόλο που οι ηλικιωμένοι  με χαμηλές συντάξεις είναι αυτοί που υποφέρουν περισσότερο, αυτοί οι οποίοι θα πληρώσουν δύο φορές για την κρίση αυτή είναι οι νέοι. Και είναι σωστό αυτό που ακούεται ότι πρόκειται για τη θυσία μιας ολόκληρης γενιάς. Από τη μια οι νέοι αυτοί σε αντίθεση με την προηγούμενη γενιά αντιμετωπίζουν το τεράστιο πρόβλημα της ανεργίας. Η εποχή της βεβαιότητας για μια εξασφαλισμένη εργασία με ένα αξιοπρεπή μισθό έχει τελειώσει. Ακόμη και στις πιο πλούσιες χώρες του ανεπτυγμένου καπιταλισμού η ανεργία μαστίζει τους νέους ανθρώπους. Αλλά και όταν ακόμη είναι δυνατή η εξεύρεση κάποιας εργασίας αυτή είναι δυνατή κάτω από πολύ δυσμενείς συνθήκες. Η μονιμότητα στον τομέα αυτό έχει ουσιαστικά καταργηθεί ενώ ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά της σημερινής αγοράς εργασίας είναι η υποαπασχόληση με την απασχόληση πολλές φορές σε δύο ή και περισσότερες εργασίες. Είναι επίσης χαρακτηριστικό το γεγονός ότι οι περισσότεροι νέοι δεν μπορούν να απασχοληθούν στους τομείς για τους οποίους έχουν κάνει σπουδές.

Ως να μη έφτανε όμως αυτό οι σημερινοί νέοι θα κληρονομήσουν ένα τεράστιο χρέος που δημιούργησε η προηγούμενη γενιά. Έτσι ενώ θα είναι φτωχότεροι από την προηγούμενη γενιά και με χειρότερες συνθήκες απασχόλησης, θα κληθούν να πληρώσουν και για την κακή διαχείριση της προηγούμενης γενιάς. Ασφαλώς όμως  το θέμα δεν πρέπει να τίθεται μόνο σε αυτό το επίπεδο. Μπορεί κανείς να προσάψει ανευθυνότητα διαχείρισης στην προηγούμενη γενιά, όμως η οικονομική κρίση είναι συστημική και οφείλεται στον τρόπο που διαρθρώθηκε η παγκόσμια οικονομία  στο πλαίσιο ενός νεοφιλεύθερου καπιταλιστικού συστήματος όπου μικρές μειοψηφίες λυμαίνονται ένα τεράστιο πλούτο.

Δεν είναι επομένως τυχαίο που σε όλο τον κόσμο οι νέοι άνθρωποι αποτελούν την πρωτοπορία των κοινωνικών εξεγέρσεων και των κοινωνικών διαμαρτυριών. Εξεγείρονται γιατί βλέπουν από τη μια να μην έχουν οι ίδιοι κανένα μέλλον και από την άλλη γιατί όπως συμβαίνει πάντοτε οι νέοι διαθέτουν κοινωνικές ευαισθησίες που τους καθοδηγούν πολιτικά αλλά και πολιτισμικά.

Σε όλες τις εκθέσεις διεθνών οργανισμών και στις διάφορες πρόσφατες μελέτες  επισημαίνετα ότι εξαιτίας της οικονομικής κρίσης και των μέτρων λιτότητας, η σημερινή γενιά των νέων πλήτεται δυσανάλογα από τα μέτρα αυτά, οδηγούμενη στην ανεργία, την υποαπασχόληση και τον κοινωνικό αποκλεισμό. Η Ευρώπη ιδιαίτερα, θυσιάζει μία γενιά νέων στον βωμό της λιτότητας και κινδυνεύει να χάσει την πολιτική σταθερότητά της, την κοινωνική της συνοχή, τη δικαιοσύνη και την ειρήνη, καθώς και την μακροπρόθεσμη ανταγωνιστικότητα και προοπτική ανάπτυξης της.  Οι νέοι δεν αποτελούν ένα πρόβλημα που πρέπει ν' αντιμετωπιστεί, αλλά ένα περιουσιακό στοιχείο της Ευρώπης, καταλήγουν διάφορες εκθέσεις που δημοσιεύτηκαν πρόσφατα. Αν οι νέοι της Ευρώπης, μιας από τις πιο πλούσιες και ανεπτυγμένες περιοχές του πλανήτη, αντιμετωπίζουν αυτά τα προβλήματα, μπορεί να φανταστεί κανείς σε ποια τραγική κατάσταση βρίσκονται οι νέοι άλλων περιοχών του πλανήτη που τις μαστίζει ακόμη μεγαλύτερη φτώχεια και υπανάπτυξη.

Στην περίπτωση της Ελλάδας, αλλά και της Κύπρου,   φαίνεται πως οι νέοι αυτοί, με ένα ψηλό μορφωτικό επίπεδο, θα δημιουργήσουν μια νέα διασπορά, προκειμένου να επιβιώσουν. Είναι βέβαιο, από τις ενδείξεις που έχουμε, αλλά και από πρόσφατη μελέτη που ο γράφων υπογράφει με άλλους κοινωνικούς επιστήμονες, πως στον ξένο τόπο θα πετύχουν, μερικοί θα διαπρέψουν. Η Ελλάδα όμως και  η Κύπρος θα στερηθούν ένα σημαντικό ανθρώπινο δυναμικό. Υπάρχει βέβαια και η δημοσιουπαλληλική νοοτροπία, αυτή  η προσπάθεια διόγκωσης ενός πελατειακού και αναξιόπιστου κράτους. Θα πρέπει όμως οι νέοι να στραφούν προς άλλες κατευθύνσεις, να επιδιώξουν να είναι δημιουργικοί σε ένα κόσμο που αλλάζει συνεχώς. Οι εποχές που το κράτος ήταν ο προνομιούχος εργοδότης φαίνεται να έχουν παρέλθει. Το παράξενο είναι που στη διασπορά επιτυγχάνουν μακριά από το κράτος.

Ο Στέφανος Κωνσταντινίδης είναι καθηγητής πολιτικών επιστημών στο Κεμπέκ του Καναδά και επιστημονικός συνεργάτης του Πανεπιστημίου Κρήτης.

* .E-mail   stephanos.constantinides@gmail.com