Τουρισμός - Ελλάδα - Άγραφα

φωτό: Κλαίρη Μουσταφέλλου

Νίκος ΛΟΥΠΑΚΗΣ

Καθώς στέκεσαι στη χαρακτηριστική διχάλα του δρόμου πάνω από τον ποταμό Αγραφιώτη, έχοντας αφήσει πίσω σου Κερασοχώρι και Κρέντη (και ακόμη πιο πίσω το Καρπενήσι), έχεις μπροστά σου τις πινακίδες που δείχνουν αριστερά προς Παλαιοκατούνα, Γρανίτσα και Ραπτόπουλο και δεξιά προς Αγραφα. Η πρόκληση προφανής: από τη μια ο «πολιτισμός» των μικρών και των μεγάλων χωριών της δυτικής Ευρυτανίας και από την άλλη ο ξακουστός και δυσπρόσιτος ορεινός όγκος με τα χωριά των ελάχιστων κατοίκων, που σε πείσμα των δυσμενών συνθηκών και της συνεπαγόμενης αστυφιλίας κρατούν ζωντανό ένα θρύλο. Ενα θρύλο που έχει να κάνει με το ανυπότακτο των Αγράφων, με τον πάλαι ποτέ πολιτισμό και την οικονομική άνθηση της περιοχής.

Η πληροφορία ότι -μέχρι πριν από λίγο καιρό- στρίβοντας προς Αγραφα έμπαινες αμέσως σε χωματόδρομο λέει πολλά. Η άσφαλτος που συναντάμε τώρα δεν πρέπει να μας ξεγελάει, καθώς ύστερα από 4-5 χιλιόμετρα παραδίδει τη σκυτάλη στο χώμα και όσο κι αν οι σχετικές εργασίες ασφαλτόστρωσης βρίσκονται σε εξέλιξη, ο δρόμος είναι μακρύς και δύσκολος... Επί της ουσίας, το οδικό δίκτυο των Αγράφων είναι χωμάτινο, με ό,τι καλό ή κακό αυτό συνεπάγεται, και είναι καλύτερα να το προσεγγίσει κανείς με κάποιο ψηλό αυτοκίνητο, όπως το δικό μας «τζιποειδές» Opel Mokka.
Αναπόφευκτα, η εξερεύνηση των Αγράφων σε φέρνει να κινείσαι παράλληλα με τον Αγραφιώτη, απολαμβάνοντας την όμορφη αγριάδα του φαραγγιού του. Στη γέφυρα της Βαρβαριάδας μάς περιμένει η ταμπέλα που δείχνει προς Μάραθο, τη γενέτειρα του Κατσαντώνη. Από εδώ ξεκινά ο χωματόδρομος προς το όμορφο χωριό που φιλοξενεί την εκκλησία των Ταξιαρχών, ένας δρόμος που αρχικά σε ανεβάζει ψηλά, πολύ ψηλά, πάνω από το φαράγγι, δίνοντάς σου μια άλλη οπτική του χώρου, και στη συνέχεια ελίσσεται ανάμεσα σε ελατοσκέπαστες κορυφές, για να σε φέρει έπειτα από σχεδόν 15 χιλιόμετρα (περίπου 40 λεπτά) απαιτητικής οδήγησης στον προορισμό σου.
Η πρόκληση βέβαια της διάσχισης του φαραγγιού παραμένει, η πορεία προς το Βορρά αναπόφευκτα συνεχίζεται και, έχοντας περάσει τη γέφυρα της Βαρβαριάδας, έχουμε τώρα τον Αγραφιώτη στο δεξί μας χέρι και σε περίπου 4 χιλιόμετρα παίρνουμε την απόφαση να παρεκκλίνουμε και να ανηφορίσουμε αριστερά στον στενό και ασφαλτοστρωμένο (!) δρόμο προς το Μοναστηράκι, απολαμβάνοντας το δέος που προκαλεί η απότομη ανάβαση δίπλα σε έναν ακόμη πιο απότομο γκρεμό. Η ζωγραφιά που ακούει στο όνομα Μοναστηράκι σε αποζημιώνει για την όποια ταλαιπωρία. Στο καφενείο της Αναστασίας θα πιούμε τον βιαστικό καφέ απολαμβάνοντας τη ζεστασιά της ξυλόσομπας και θα μάθουμε ότι στο χωριό των 20 χειμερινών κατοίκων λειτουργούσε το 1968 δημοτικό σχολείο με 230 παιδιά!
Παρών και εδώ με τη σχετική προτομή ο Κατσαντώνης, ήρωας των Αγράφων και σύμβολο του ξεσηκωμού, ο Αντώνης που δεν έβλεπε την ώρα να πολεμήσει τους Τούρκους και, καθώς η μάνα του προσπαθούσε να τον συγκρατήσει για να μην μπει σε περιπέτειες, κατέληξε -σύμφωνα με την παράδοση- σε Κατσαντώνης, εκ του «κάτσε, Αντώνη».

Αγραφα-Επινιανά-Βραγγιανά
Επιστροφή στην «εθνική οδό» των Αγράφων, στο χωματόδρομο δίπλα στο ποτάμι δηλαδή, για περάσουμε μετά τον Καραβασαρά, σε 2 χιλιόμετρα, στην άλλη πλευρά του ποταμού και να αρχίσει η ανάβαση προς το χωριό Αγραφα, την έδρα μέχρι πριν από λίγα χρόνια του δήμου Αγράφων. Ο δρόμος αλλού φαρδαίνει και αλλού στενεύει, συγγενεύοντας, σε κάποια σημεία, απελπιστικά με τον γκρεμό που είναι τόσο ψηλός και απότομος, ώστε οι ντόπιοι λένε πως, αν ρίξεις πέτρα, δεν θα την ακούσεις όταν φτάσει κάτω, στο ποτάμι.
Δέκα περίπου χιλιόμετρα μετά τον Καραβασαρά, ο δρόμος οδηγεί ευθεία προς Αγραφα (4 χλμ.) και αριστερά προς Επινιανά (7 χλμ.) και Βραγγιανά (13 χλμ.).
Προχωρώντας ευθεία, δεν αργείς να συναντήσεις το πανέμορφο πέτρινο γεφύρι και σήμα-κατατεθέν της τελικής προσέγγισης των Αγράφων, ενώ λίγο αργότερα, αφού ανηφορίσεις αρκετά, βρίσκεσαι στην κεντρική πλατεία του χωριού, που δεν είναι τυπικό δείγμα παραδοσιακού οικισμού, όπως άλλωστε και όλα τα χωριά των Αγράφων, αλλά διατηρούν την ιδιαίτερη αυθεντικότητά τους. Μια αυθεντικότητα με πολλές δυσκολίες για τους μόνιμους κατοίκους και αρκετή μελαγχολία - αλλά και ζεστασιά για τους περαστικούς όπως εμείς. Σημειώνουμε πάντως ότι εδώ, στο φόντο του Κουκουρούντζου, της κορυφής που «σκεπάζει» τα Αγραφα, λειτουργεί δημοτικό σχολείο με τέσσερα (!) παιδιά. Εδώ λειτουργούν και οι περισσότεροι ξενώνες της περιοχής, αλλά και παραδοσιακά καφενεία, εδώ και ο αναπαλαιωμένος ναός του Αγίου Δημητρίου.
Αριστερά τώρα, ακολουθώντας το δρόμο προς Επινιανά, Τροβάτο και Βραγγιανά, ξεμακραίνεις ακόμη περισσότερο από τον πολιτισμό. Η διαδρομή προς τα Επινιανά θα μας φέρει, σε πρώτη φάση, αντιμέτωπους με την Παναγία της Στάνας, το παλιό, μη επανδρωμένο και χωμένο ψηλά στο βράχο μοναστήρι, που ξεχωρίζει από μακριά με τον χαρακτηριστικό κίτρινο τρούλο της εκκλησίας του. Δύσκολα θα πεις «όχι» σε ένα τσίπουρο στην πλατεία των Επινιανών, στα 1.100 μ. υψόμετρο, στην ταβέρνα-ξενώνα «Το πανόραμα», απολαμβάνοντας την εκπληκτική θέα προς το Κουκουρούντζο, πριν κατηφορίσεις και πάλι προς τον Αγραφιώτη.
Σειρά τώρα έχουν, επίσης σε υψόμετρο 1.100 μ., τα Μεγάλα Βραγγιανά, που στο χάρτη συνήθως σημειώνονται ως «σκέτα» Βραγγιανά. Το «Μεγάλα» προφανώς σχετίζεται με τη μεγάλη
ιστορία του χωριού και το «Ελληνομουσείο», τη σχολή των 3.000 μαθητών όπου δίδαξαν ο Ευγένιος Γιαννούλης ο Αιτωλός και ο Αναστάσιος ο Γόρδιος. Μια σχολή που έβγαλε, όπως θα μας πει ο παπα-Κώστας των Βραγγιανών, δύο οικουμενικούς πατριάρχες και 20 μητροπολίτες. Καθόλου παράξενο που εδώ βρίσκονται αρκετοί σημαντικοί ναοί, με πρώτη και καλύτερη την Αγία Παρασκευή (1648).
Στην πλατεία των Βραγγιανών, που το καλοκαίρι γεμίζει με παιδιά, νομίζεις -κυριολεκτικά- ότι θα αγγίξεις τις κορυφές της Νιάλας, που στέκει ακριβώς απέναντι. Τα σπίτια του χωριού είναι μια αγκαλιά εμπρός σου και, καθώς σκοτεινιάζει, πίσω σου αρχίζουν να φαίνονται τα φώτα του Τροβάτου. Στα δύο καφενεία του χωριού δεν θα αρνηθούν να σου ετοιμάσουν κάτι πρόχειρο να φας, ούτε και θα χρειαστεί ιδιαίτερη προσπάθεια για να μάθεις πώς κυλά η ζωή εδώ το χειμώνα. Ο δρόμος καθαρίζεται από τα χιόνια, ωστόσο δεν λείπουν και οι αποκλεισμοί, γι’ αυτό καθένας κάνει το κουμάντο του, φροντίζοντας να έχει ξύλα για να ζεσταθεί, αλλά και αποθέματα τροφίμων και ζωοτροφών, καθώς η μόνιμη κατοικία στα Αγραφα συνοδεύεται κατά κανόνα από την ενασχόληση με την κτηνοτροφία.
Από εδώ, για να γυρίσετε στο Καρπενήσι, θα χρειαστείτε τουλάχιστον δύο ώρες. Το μεγάλο μυστικό όμως είναι ότι σε μισή ώρα το πολύ μπορείτε να βρεθείτε στη λίμνη Πλαστήρα, στο νομό Καρδίτσας, έχοντας κινηθεί για 5 μόλις χιλιόμετρα σε χωματόδρομο! Ωστόσο, δεν θα νιώσετε την ουσία των Αγράφων αν δεν τολμήσετε τη διανυκτέρευση σε κάποιον ξενώνα, αν δεν καθίσετε το βράδυ δίπλα στο τζάκι ή στην ξυλόσομπα, εκεί στην απόλυτη ησυχία, συζητώντας με αυτούς τους ιδιόρρυθμους ακρίτες των ευρυτανικών βουνών.

Διαμονή/Φαγητό
Η κυρα-Νίκη (Αγραφα, Τ/22370-93.209, 25.648, 6972-136.065, www.kyra-niki.gr). Προσεγμένος παραδοσιακός ξενώνας, οικογενειακό περιβάλλον και ταβέρνα με σπιτική κουζίνα διά χειρός της κυρίας Νίκης. Από 35 ευρώ το δίκλινο με πρωινό.
Πύργος Αγράφων (Τ/22370-93.200, 6972-444.349, www.pyrgosagrafa.gr). Σχετικά νεόδμητος, ποιοτικός και με αρκετές ανέσεις ξενώνας. Από 40 ευρώ το δίκλινο με πρωινό.
Τα Αγραφα (Αγραφα, Τ/22370-93.220, 6977-702.976). Λιτά δωμάτια σε προσιτή τιμή και ταβέρνα με ντόπια κρέατα. Από 30 ευρώ το δίκλινο με πρωινό.
Νερόμυλος (Αγραφα, Τ/22370-93.249, 6977-702.979). Ψαροταβέρνα, λίγο πριν από τον οικισμό
Το πανόραμα (Επινιανά, Τ/22370-94.122, 6972-330.058, www.topanorama.gr). Ξενώνας και παραδοσιακή ταβέρνα στην πλατεία του χωριού. Προσφέρει πέστροφες και ντόπια αμονερίφια. Ο ιδιοκτήτης της, ο Κώστας Γαντζούδης, ανοίγει σε όλους τη Μονή Στάνας και αναλαμβάνει να σας ξεναγήσει στα γύρω μονοπάτια. Από 25 ευρώ το δίκλινο με πρωινό (για πολλές διανυκτερεύσεις η τιμή μειώνεται).
Αγροτουριστικός ξενώνας Μάκκας (Κρέντη, Τ/22370-31.350, www.makkashotel.com). Χτισμένος στην κορυφή του χωριού, προσφέρει όμορφη θέα και δωμάτια με αρκετές ανέσεις. Εχει και ταβέρνα με παραδοσιακή κουζίνα. Από 35 ευρώ το δίκλινο και «φουλ» πρωινό με συν 5 ευρώ το άτομο.

Xρήσιμα
> Στα Αγραφα, όπως άλλωστε και σε ολόκληρη την Ευρυτανία, οι κατολισθήσεις, ιδιαίτερα έπειτα από βροχή, δεν είναι σπάνιο φαινόμενο. Επιβάλλεται λοιπόν να οδηγείτε προσεκτικά, ενώ επιπλέον προσοχή απαιτείται για τις κοφτερές πέτρες με τις οποίες είναι «στρωμένο» το χωμάτινο οδικό δίκτυο, γιατί μπορεί να σκίσετε κάποιο λάστιχο του αυτοκινήτου σας χωρίς να το καταλάβετε.
> Μην ξεγελιέστε από τις όποιες μικρές χιλιομετρικές αποστάσεις μεταξύ των χωριών. Στους αγραφιώτικους χωματόδομους οι μετακινήσεις είναι κοπιαστικές και απαιτούν αρκετό χρόνο. Για παράδειγμα, για να φτάσετε στο Καρπενήσι από τα Αγραφα ή τα Επινιανά (περίπου 70 χλμ.) ή τα Βραγγιανά (86 χλμ.), θα χρειαστείτε δύο έως δυόμισι ώρες, ενώ για τα περίπου 20 χιλιόμετρα που χωρίζουν τα Επινιανά από τα Βραγγιανά θα κάνετε γύρω στα 35 με 40 λεπτά.
> Σε καμία περίπτωση δεν ξεκινάτε την «εξερεύνηση» των Αγράφων χωρίς γεμάτο ρεζερβουάρ.
> Στα περισσότερα χωριά της περιοχής λειτουργεί τουλάχιστον ένα λιτό-παραδοσιακό καφενείο, όπου, αν το ζητήσετε, θα σας ετοιμάσουν κάτι πρόχειρο να φάτε.
> Στο βουλκανιζατέρ-βενζινάδικο (ΕΛΙΝ) του Μάκκα, στον Αμπλιανό, στο δρόμο προς Παλαιοκατούνα, 5 χλμ. από τη διασταύρωση στον Αγραφιώτη, θα βρείτε όχι μόνο καύσιμα, αλλά κυρίως τεχνική υποστήριξη και δυνατότητα επισκευής ή αντικατάστασης του «πληγέντος» ελαστικού σας (Τ/22370-95.940, 6977-359.575 και 6974-028.042).

 

 

 

Πηγή: Η Καθημερινή

Δημοσιεύτηκε στις 17/01/2014