Ο μύθος των αγορών έφερε τη σημερινή κρίση

Δέκα μύθοι που οδηγούν σε κραχ

 Γράφει ο Μανώλης Πιμπλής

Η εμμονή σε μια αποτυχημένη οικονομική θεωρία μάς φέρνει στο χείλος της καταστροφής, λένε τέσσερις «ανήσυχοι» γάλλοι οικονομολόγοι.

Η κρίση έφερε τα βιβλία οικονομικού περιεχομένου στην πρώτη γραμμή της επικαιρότητας και στην κορυφή της λίστας των μπεστ σέλερ. Οι οικονομολόγοι, από άχαροι τεχνοκράτες έχουν μεταβληθεί σε πολιτικούς πρωταγωνιστές και όλος ο δυτικός κόσμος κρέμεται από τα χείλη τους. Γιατί συμβαίνουν όλα αυτά; Και πάλι οι οικονομολόγοι έχουν την απάντηση. Και κατακρίνουν τον... εαυτό τους. Για την ακρίβεια, μία μερίδα τους κατακρίνει μια άλλη: εκείνους που στη δημόσια συζήτηση «νομιμοποιούν τη σημερινή υποταγή της οικονομικής πολιτικής στις απαιτήσεις των χρηματοοικονομικών αγορών».

Στη χορεία των αμφισβητούντων ανήκουν και τέσσερις αναγνωρισμένοι γάλλοι οικονομολόγοι, πανεπιστημιακοί και ερευνητές, που συνέταξαν μαζί ένα «Μανιφέστο των ανήσυχων οικονομολόγων». Και δεν είναι μόνοι τους. Το κείμενο, που κυκλοφόρησε από τις Εκδόσεις Πόλις, έχουν υπογράψει άλλοι 700 οικονομολόγοι. Είναι τα πράγματα τόσο ανησυχητικά; Είναι, λένε. Γιατί επί τριάντα χρόνια «ασκήθηκε μια τυφλή πολιτική» και μάλιστα «στο όνομα της επιστήμης». Η νεοφιλελεύθερη οπτική, που κυριάρχησε στην οικονομική επιστήμη, φρονεί ότι η γενική απελευθέρωση των αγορών οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια στη μέγιστη ανάπτυξη και στην άριστη δυνατή οικονομία. Αλλά αυτό, κατά τους Φιλίπ Ασκεναζί, Τομάς Κουτρό, Αντρέ Ορλεάν, Ανρί Στερντινιάκ δεν είναι παρά «βολική μυθοπλασία για μαθηματικά μοντέλα».

Οι τέσσερις οικονομολόγοι πιάνουν έναν προς έναν δέκα μύθους, όπως λένε, του νεοφιλελευθερισμού και τον υπονομεύουν με επιχειρήματα. Η χρηματοοικονομική ολοκλήρωση, υποστηρίζουν, δεν φέρνει οικονομική ανάπτυξη γιατί εξαφανίζει την παλιά κουλτούρα του κοινού συμφέροντος όλων των μερών μιας επιχείρησης, δίνοντας υπερβολική δύναμη στους μετόχους. Οι τελευταίοι, προσδοκώντας αποδόσεις κεφαλαίων της τάξης του 15%-25% τον χρόνο, φρενάρουν την οικονομική ανάπτυξη και υποβαθμίζουν τους εργαζομένους.

Οι αγορές, εξάλλου, δεν μπορούν να κρίνουν σωστά τη φερεγγυότητα των κρατών, παρά τα όσα λέει η επικρατούσα οικονομική θεωρία. «Αφού το επιτόκιο που απαιτείται από την Ελλάδα αυξήθηκε πάνω από 10%, όλοι συμπεραίνουν ότι ο κίνδυνος χρεοκοπίας επίκειται: εφόσον οι επενδυτές απαιτούν ένα τόσο μεγάλο ασφάλιστρο κινδύνου, τότε ο κίνδυνος πρέπει να είναι ιδιαίτερα υψηλός». Αλλά αυτό, λένε οι συγγραφείς, είναι «χοντρό λάθος». Γιατί «δεν λαμβάνονται υπόψη τα θεμελιώδη οικονομικά μεγέθη όσο μια αφηρημένη εκτίμηση για την αξία κάποιων τίτλων, με βάση προβλέψεις για το μέλλον».

Οι ανήσυχοι οικονομολόγοι (http: //economistes-atterr s. blogspot. com) θεωρούν επίσης μύθο ότι «η κατακόρυφη αύξηση του δημόσιου χρέους οφείλεται σε σπατάλη». Η πρόσφατη έκρηξη του δημόσιου χρέους, λένε, οφείλεται κυρίως στα σχέδια διάσωσης της χρηματοοικονομικής αγοράς. Μύθος είναι, κατά τους συγγραφείς του «Μανιφέστου», και το ότι τα εγγόνια μας θα πληρώσουν τα χρέη μας. Η πραγματική «μεταφορά πλούτου», λένε, δεν γίνεται από τα εγγόνια μας προς εμάς, αλλά από τους απλούς φορολογουμένους προς τους εισοδηματίες. Η πολιτική συστηματικής μείωσης της φορολογίας που ακολουθήθηκε από το 1980 και μετά, αντί να τονώσει την ανάπτυξη επιδείνωσε σταδιακά τα δημόσια ελλείμματα και ανάγκασε τα κράτη να δανειστούν από τους μεγάλους εισοδηματίες και τις χρηματοοικονομικές αγορές. «Οι πλούσιοι απέκτησαν έντοκους τίτλους δημόσιου χρέους που εκδόθηκαν για να χρηματοδοτήσουν ελλείμματα που προκλήθηκαν από τις μειώσεις φόρων. Μόνο στη Γαλλία, στη δεκαετία 2000-2010, οι μειώσεις φόρων κόστισαν 100 δισ. ευρώ».

Οι συγγραφείς προτείνουν- ανάμεσα σε πολλά άλλα- να οριστεί πλαφόν στις αμοιβές των traders, να αυξηθεί σημαντικά η φορολόγηση των πολύ υψηλών εισοδημάτων, να μην επιτρέπεται στους οίκους αξιολόγησης να επηρεάζουν αυθαιρέτως τα επιτόκια μέσω του υποβιβασμού μιας χώρας και να εγγυάται η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα την επαναγορά των κρατικών τίτλων.

Ζητούν επίσης επανίδρυση της Ευρωπαϊκής Ενωσης σε άλλη βάση. Και προβλέπουν ότι η ταυτόχρονη επιβράδυνση επενδύσεων και κατανάλωσης, σε συνδυασμό με τον πλασματικό πλούτο μέσω δανειοδοτήσεων στα νοικοκυριά, στις αγγλοσαξονικές χώρες, είναι μια διαδικασία που έχει μία μόνο δυνατή κατάληξη: το κραχ.