ΓΝΩΡΙΜΙΑ - ΕΠΑΦΗ

Το ιστολόγιο Πενταλιά πήρε το όνομα
από το όμορφο και ομώνυμο χωριό της Κύπρου.
Για την επικοινωνία μαζί μας
είναι στη διάθεσή σας το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο:
pentalia74@gmail.com

dimanche 10 avril 2011

Ειδωλολατρική Κωνσταντινούπολη: ειδωλολατρικοί ναοί συνέχισαν να υπάρχουν και μετά την καθιέρωση του χριστιανισμού

Ειδωλολατρική Κωνσταντινούπολη



Τιβέριος, Μιχάλης Α.
Ως γνωστόν, η Κωνσταντινούπολη, είχε κτισθεί από τον Μ. Κωνσταντίνο στη θέση του Βυζαντίου, μιας σημαντικής ελληνικής πόλης στην ίδρυση της οποίας, τον 7ο αι. π.Χ., είχαν πρωτοστατήσει Μεγαρείς. Γνώρισε μεγάλη άνθηση, κυρίως λόγω της δεσπόζουσας θέσης της, καθώς ήλεγχε τις θαλάσσιες και σημαντικές χερσαίες οδούς που ένωναν τον Εύξεινο Πόντο με τη Μεσόγειο και την Ευρώπη με την Ασία αντίστοιχα. Είναι χαρακτηριστικό ότι κατά τον 5ο αι. π.Χ. ως μέλος της Α´ Αθηναϊκής Συμμαχίας πλήρωνε έναν από τους μεγαλύτερους φόρους της Συμμαχίας, που το 432 π.Χ. ξεπέρασε το ποσό των 18 ταλάντων. Ωστόσο η σπουδαιότητα του Βυζαντίου λησμονήθηκε από τη δόξα και την αίγλη της μετέπειτα Κωνσταντινούπολης.
Σ' αυτό συνετέλεσε και το ότι για πολιτικές σκοπιμότητες ο Κωνσταντίνος και οι αμέσως επόμενοι διάδοχοί του δεν ενδιαφέρθηκαν και πολύ για το ελληνικό παρελθόν της πόλης. Για να μετριάσουν τις αντιδράσεις που προκαλούσε η επιδιωκόμενη μεταφορά του κέντρου της αυτοκρατορίας από τη Ρώμη στο «ξένο» Βυζάντιο επέμειναν περισσότερο στη ρωμαϊκή ιστορία του τόπου. Για να την ενισχύσουν μάλιστα προχώρησαν ακόμη και στη δημιουργία φανταστικών γεγονότων και θρύλων. Ο Κωνσταντίνος, ο ιδρυτής της «νέας Ρώμης», προβλήθηκε ως νέος Ρωμύλος, η νέα πόλη ήταν επτάλοφη όπως και η Ρώμη και διαιρέθηκε, όπως η τελευταία, σε δεκατέσσερις συνοικίες. Ακόμη, απέκτησε κτίσματα παρόμοια της Ρώμης, με πιο χαρακτηριστικά τον ιππόδρομο και το Μίλιον, έναν μνημειακό μιλιοδείκτη που, εκτός των άλλων, σηματοδοτούσε και την αφετηρία των πιο σημαντικών δρόμων της πόλης. Τα παραπάνω, μαζί με ένα πλήθος έργων της αρχαίας ελληνικής τέχνης ­ ανάμεσά τους και πολλά αγάλματα θεών του Ολύμπου ­, που μεταφέρθηκαν από άλλες πόλεις της αυτοκρατορίας για να την διακοσμήσουν, την έκαναν να θυμίζει πολύ τη Ρώμη. Αλλωστε η πόλη του Κωνσταντίνου φαίνεται ότι τελικά ήταν αφιερωμένη στην ίδια την Τύχη της Ρώμης, ναοί της οποίας σώζονταν στην Κωνσταντινούπολη έως περίπου το 500 μ.Χ.! Ολα αυτά, σε τελική ανάλυση, ήταν ενταγμένα σε ένα σχέδιο που επεδίωκε τη μετεμφύτευση της Ρώμης στη νέα πόλη. Χαρακτηριστική είναι η ιστορία ενός αγάλματος Απόλλωνα-Ηλιου που έφερε ακτίνες στο κεφάλι του. Μεταποιήθηκε σε άγαλμα του ίδιου του Κωνσταντίνου και τοποθετήθηκε στην Αγορά, σε κολόνα από πορφυρίτη λίθο, ύψους γύρω στα 50 μ., που τμήμα της σώζεται ως τις μέρες μας. Ελεγαν ότι το είχαν φέρει από την Τροία, την πόλη του Αινεία, του γενάρχη των Ρωμαίων, και ότι κάτω από τη βάση της κολόνας ήταν θαμμένο το θρυλικό τρωικό Παλλάδιο που ο ίδιος ο Κωνσταντίνος το είχε τάχατες πάρει κρυφά από τη Ρώμη και το είχε φέρει στην πόλη του για να την προστατεύει.
Στην προσπάθεια αναζήτησης συνδετικών κρίκων ανάμεσα στη Ρώμη και το Βυζάντιο φυσικό ήταν να έλθουν στο προσκήνιο και τα γεγονότα που συνέβησαν στην αποικία των Μεγαρέων τις τελευταίες δεκαετίες του 2ου αι. μ.Χ. Τότε το ρωμαϊκό κράτος σπαραζόταν από εσωτερικές διαμάχες στις οποίες μοιραία μπλέχτηκε και το Βυζάντιο, πηγαίνοντας με το μέρος του Πεσκέννιου Νίγρου, ενός εκ των διεκδικητών του θρόνου. Νικητής όμως από την εμφύλια αυτή σύρραξη βγήκε ο Σεπτίμιος Σεβήρος ο οποίος, ύστερα από πολύχρονη πολιορκία, καταλαμβάνει το Βυζάντιο και το κατασκάπτει. Γρήγορα βέβαια, λόγω της στρατηγικής του θέσης, το ξαναϊδρύει, ανοικοδομώντας κατεστραμμένα σημαντικά κτίσματά του και κτίζοντας νέα, όπως έναν ιππόδρομο, πολύ όμοιο μ' αυτόν της Ρώμης, που όμως δεν ολοκληρώθηκε.
Τα κτίσματα του Σεβήρου ανακαινισμένα θα κοσμήσουν και τη νέα πόλη του Κωνσταντίνου. Π.χ. ο ιππόδρομος, εκτός των άλλων, θα αποκτήσει «κάθισμα», αυτοκρατορικό δηλαδή θεωρείο, και θα διακοσμηθεί με λαμπρές δημιουργίες της αρχαίας ελληνικής τέχνης. Ανάμεσά τους και ο περίφημος τρίποδας που είχαν αναθέσει οι Ελληνες στο ιερό του Απόλλωνα στους Δελφούς μετά τη νίκη τους εναντίον των Περσών το 479 π.Χ. στις Πλαταιές, απομεινάρια του οποίου σώζονται ακόμη στη θέση τους! Τα ειδωλολατρικά λατρευτικά κτίρια του Βυζαντίου που διατηρήθηκαν μετά την ίδρυση της Κωνσταντινούπολης, και μάλιστα για αρκετά χρόνια, είναι πολύ περισσότερα από όσα ίσως θα πίστευε ένας μη ειδικός. Ορισμένα μάλιστα ήταν εντελώς καινούργια, όπως π.χ. ένας ναός της Ρέας, της προστάτιδας θεάς του Βυζαντίου, και ένας άλλος αφιερωμένος στη θεά Τύχη της Ρώμης. Τους ναούς αυτούς τους είχε ιδρύσει ο ίδιος ο Κωνσταντίνος διαμορφώνοντας κατάλληλα τις δύο απολήξεις μιας στοάς του Τετραστώου, ενός ονομαστού κτίσματος που προϋπήρχε από την εποχή του Βυζαντίου. Οι πανάρχαιοι ναοί του Απόλλωνα, της Αρτεμης και της Αφροδίτης, πάνω στην ακρόπολη της μεγαρικής αποικίας που βρισκόταν κοντά στην περιοχή της Αγίας Σοφίας, συνέχισαν να προσελκύουν τους πιστούς της παλιάς θρησκείας έως τα χρόνια του Θεοδοσίου Α'. Τότε μόνον ο ναός της Αρτεμης μετατράπηκε σε λέσχη τυχερών παιχνιδιών και αυτός της Αφροδίτης σε άσυλο για γυναίκες ελευθέρων ηθών. Και υπήρχαν και άλλοι ειδωλολατρικοί ναοί που συνέχισαν να υπάρχουν μετά την αναγνώριση του χριστιανισμού ως επίσημης θρησκείας της αυτοκρατορίας, όπως π.χ. ο ναός του Απόλλωνα που καταστράφηκε από πυρκαϊά στην εποχή του Λέοντα Α', ένας ναός του Δία που επέζησε έως τα χρόνια του Ζήνωνα και ένας άλλος του Ποσειδώνα που στα χρόνια πιθανόν της Πουλχερίας και του Μαρκιανού μετατράπηκε ίσως σε εκκλησία του Αγίου Μηνά.

Ο κ. Μιχάλης Α. Τιβέριος είναι καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. 

Πηγή: Το Βήμα 
Δημοσιεύθηκε στις 27/05/2001


Aucun commentaire:

Enregistrer un commentaire