Αρχαιολογία - Αμφίπολη - Τάφος, μνημείο, ηρώον, ή κενοτάφιον;

Ο αρχαιολόγος  Δ. ΛΑΖΑΡΙΔΗΣ

Αυτό που εντυπωσιάζει στο ταφικό μνημείο προς το παρόν είναι το μέγεθός του. Ενα πρώτο ερώτημα που απασχολεί τους αρχαιολόγους και ιστορικούς είναι αν ο περίβολος και ο τάφος ανήκουν στην ίδια εποχή. Αν και πολλοί εστιάζουν στην εποχή μεταξύ 325 έως 300 π.Χ., το ταφικό μνημείο θα μπορούσε να χρονολογηθεί στο τέλος του 4ου αι. π.Χ. ώς τα μέσα του 3ου αι. π.Χ.

 
Ο αρχαιολόγος Δημ. Λαζαρίδης 



Η βεβαιότητα πως πρόκειται για μακεδονικό τάφο απειλείται από διάφορες υποψίες πως μπορεί να μην είναι καν τάφος, αλλά κενοτάφιο. Ξαφνικά μερικοί εντοπίζουν αιγυπτιακές επιρροές. Οι δυο ή τρεις χώροι δεν σημαίνει απαραίτητα ότι πρόκειται για ταφή περισσοτέρων του ενός ατόμων, γιατί μπορεί να είναι χώροι για κτερίσματα. Οι Σφίγγες στην είσοδο δεν σημαίνουν απαραίτητα πως ο νεκρός είναι άνδρας.

Ο Δεινοκράτης που φαίνεται να ρυμοτόμησε την Αλεξάνδρεια και ανακατασκεύασε το ναό της Αρτέμιδας στην Εφεσο, ένα από τα επτά θαύματα του αρχαίου κόσμου, μπορεί να σχεδίασε αυτόν τον τάφο, που πολλοί θέλουν να είναι του Αλεξάνδρου.
Οι τεχνητοί λόφοι, το μέγεθος του έργου, το κτίσιμό του σε περιοχή με άλλα νεκροταφεία δείχνουν -κατά πολλούς- πως ο άνθρωπος που έκτισε είχε χρόνο και χρήματα, ήταν δηλαδή στην εξουσία όταν έδωσε τη διαταγή για ένα τόσο μεγάλο μνημείο που υπερβαίνει σε μέγεθος αυτό του Φιλίππου.



Ηλεκτρονική αναπαράσταση του τύμβου Η σκέψη αυτή αποκλείει την Ολυμπιάδα και τη Ρωξάνη με τον γιο του Αλεξάνδρου που δολοφονήθηκαν από τον Κάσσανδρο. Ο τελευταίος φαίνεται να είναι πιο πιθανός ένοικος του τάφου ή χτίστης του. Οσοι αμφισβητούν πως ο τάφος που βρέθηκε στη Βεργίνα είναι ο τάφος του Φιλίππου ποντάρουν πως είναι ο δικός του τάφος. Μερικοί μιλάνε και για δεύτερο ταφικό μνημείο.
Οσοι συνδέουν τον Λέοντα της Αμφίπολης με τον τάφο και θεωρούν πως είναι ενιαίο έργο παραπέμπουν στον Λαομέδοντα, αν ο Λέων έγινε προς τιμήν του. Οι τελευταίες έρευνες αποκάλυψαν πως ένα τμήμα της ράχης του βρέθηκε εκεί. Και μια βάση στην κορυφή του τύμβου ταιριάζει ως θεμέλιο του βάθρου του Λέοντα της Αμφίπολης. Το ερώτημα είναι πού βρίσκονται οι δύο κεφαλές.
Οι οπές στους τοίχους που εντοπίστηκαν προ ημερών μαζί με την άμμο που καλύπτει τους θαλάμους είναι μια πρακτική που συναντάται στην Αίγυπτο. Οι Αιγύπτιοι προστάτευαν έτσι τους τάφους από τους τυμβωρύχους. Αυτό σημαίνει πως ο κατασκευαστής γνώριζε την Αίγυπτο ή είχε κάποια σχέση με την Αίγυπτο. Η αποκάλυψη αυτή αναπτερώνει τις ελπίδες όσων θέλουν να ανήκει ο τάφος στον Μέγα Αλέξανδρο.
Το σώμα του πρόωρα χαμένου με έναν τρόπο ανεξήγητο στρατηλάτη ταριχεύτηκε και τοποθετήθηκε σε χρυσή λάρνακα. Φαίνεται πως ο Πτολεμαίος «έκλεψε» τη σορό και τη μετέφερε στην Αλεξάνδρεια, αλλά ο τάφος του δεν έχει ακόμη βρεθεί.


Στο εσωτερικό του προθαλάμου αποκαλύφθηκε μία νέα είσοδος που κοσμείται με μαρμάρινα επιστήλια, τα οποία στηρίζονται σε δύο κίονες Ο ιστορικός Σαράντος Καργάκος θεωρεί ότι η Ολυμπιάδα θα έκανε τα αδύνατα δυνατά για να μεταφέρει τα λείψανα του γιου της στη Μακεδονία. Ο Λέων παραπέμπει κατά τη γνώμη του, στη σορό του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Οι Ρωμαίοι θα προσκυνήσουν ένα υποκατάστατο τάφου.
Η σχέση του στρατηλάτη με την Αίγυπτο δεν είναι μόνο το ότι αναγορεύτηκε γιος του Αμμονα. Ο Αλέξανδρος ήταν γιος Φαραώ, αφού δεν ήταν γνήσιος γιος του Φιλίππου. Η Ολυμπιάδα τον συνέλαβε στα Καβείρεια Μυστήρια με έναν Αιγύπτιο ιερέα -στη διάρκεια θρησκευτικής τελετής. Ενα σύγγραμμα του Καλλισθένη -το «Μυθιστόρημα του Αλέξανδρου»- είχε αποκαλύψει πως ο αληθινός πατέρας του Αλεξάνδρου είναι ο Αιγύπτιος Φαραώ Ντεκτανεβώ, μάγος-ιερέας που όντως έφυγε από την Αίγυπτο και συνάντησε την Ολυμπιάδα μεταμφιεσμένος σε θεό. Η λεπτομέρεια αυτή επαναφέρει την ιδέα ότι ο τάφος έγινε από τον Δεινοκράτη που γνώριζε τις τεχνικές των Αιγυπτίων.
Ο ερευνητής του BBC Μάικλ Γουντ «στοιχημάτισε» ήδη πως ο τάφος της Αμφίπολης ανήκει σε κάποιον από τους διαδόχους ή τους αντιβασιλείς του Μεγάλου Αλεξάνδρου αλλά όχι σε μέλος ή μέλη της άμεσης οικογένειάς του. Η άποψή του είναι πως ο Αλέξανδρος αν και ήθελε να ταφεί στη Βαβυλώνα σχεδίαζε περισσότερους από έναν τάφο. Αν ο τάφος έχει συληθεί, όπως παρατηρεί ο Γουντ, οι ερευνητές θα πρέπει να στραφούν σε ιδιωτικές συλλογές σε όλο τον κόσμο. Ο Λούβρος έχει αρνηθεί πως έχει αρχαιότητες από την Αμφίπολη.
Ο τάφος έχει έκταση είκοσι στρέμματα και χρειάστηκε δυόμισι χιλιάδες κυβικά μαρμάρου. Μάλλον είναι πολλά για έναν στρατηγό. Το ενδιαφέρον στρέφεται πλέον στους ρόδακες και τους κίονες που παραπέμπουν σε μνημείο με ιδιαίτερη σημασία. Το μόνο βέβαιο είναι πως τα μυστήρια θα παραμείνουν και μετά το τέλος της ανασκαφής, αν δεν γίνουν περισσότερα.



Πηγή: Ελευθεροτυπία
Δημοσιεύτηκε στις 07/09/2014