Αντί να είναι ο πολίτης το άβουλο αντικείμενο της εφαρμογής των όποιων σχεδιασθεισών πολιτικών, να γίνει το δρων υποκείμενο της κριτικής των πολιτικών αυτών. Και να μια συγκεκριμένη πρόταση: τη δεκαετία του '60 ο Ρολάν Μπαρτ προανήγγειλε το θάνατο του συγγραφέα και την έλευση του αναγνώστη λέγοντας:
«Ξέρουμε ότι για ν' αποδώσουμε στη γραφή το μέλλον της, πρέπει ν' αντιστρέψουμε το μύθο της: η γέννηση του αναγνώστη πρέπει να εξαγορασθεί με το θάνατο του συγγραφέα».2
Ελευθερία ΔΗΜΗΤΡΟΜΑΝΩΛΑΚΗ
Ισως λοιπόν -σε εξέλιξη της επαναστατικής του σκέψης- ήρθε η στιγμή να γίνει μια δημιουργική παράφραση και να ειπωθεί:
«Ξέρουμε ότι για ν' αποδώσουμε στην Ιστορία το μέλλον της, πρέπει ν' αντιστρέψουμε το μύθο της: η γέννηση του πολίτη πρέπει να εξαγορασθεί με το θάνατο του πολιτικού».
Ή ακόμη πιο απλά:
«Οι πολιτικές και οι πολιτικοί πέθαναν! Ζήτω η γέννηση του πολίτη!».
Και για να μην υπάρξει καμιά παρεξήγηση, ιδίως από όσους δεν γνωρίζουν από σημειολογία και στρατηγικές συμβολισμού (ή κάνουν πως δεν γνωρίζουν), διευκρινίζεται πως ζητούμενο είναι η ωριμότητα του πολίτη κι επομένως ο αγώνας του για το συνάνθρωπο σε όποια πλευρά θέσεων κι αν βρίσκεται, ό,τι κι αν πιστεύει, ιδίως αν διαφωνεί, άρα και δεδομένη η απαίτηση για κυριολεκτικά υγιείς κι ακμαίους όλους τους πολιτικούς. Ιδίως πνευματικά ακμαίους, ώστε να δουν το αποτρόπαιο πρόσωπο των λαθών τους, να δοκιμαστούν στον αντίλογο. Ναι, αυτό θα ήταν ένας πραγματικός διάλογος που θα έδινε νόημα στη σχέση πολίτη-πολιτικού και θα στόχευε σε μια ανανέωση της δημοκρατίας. Γιατί όπως ο συγγραφέας λαμβάνει περισσότερο υπ' όψιν του τον μάχιμο κι όχι παθητικό αναγνώστη, αντίστοιχα κι ο πολιτικός θα λαμβάνει περισσότερο υπ' όψιν του τον μάχιμο, καταρτισμένο πολίτη.
Ετσι η γέννηση του πολίτη μπορεί να έχει σαν απαρχή της τη σιωπή της επίγνωσης. Κι αναδύεται εμφαντικά εδώ ο στοχασμός ενός φωτεινού μυαλού που κυκλοφορεί ανάμεσά μας, ο οποίος σε προγενέστερο χρόνο -το 2011- μίλησε για την «επανάσταση των σιωπηλών».
Για να μη χαθεί ούτε λέξη από το στοχασμό του Γιώργου Γραμματικάκη, συγκλονιστικό ακριβώς γιατί είναι βαθιά ανθρωπιστικός κι ανθρώπινος, παρατίθεται αυτούσιο ένα μικρό απόσπασμα:3
«Η επανάσταση των σιωπηλών δεν απευθύνεται λοιπόν σε ορισμένες τάξεις κοινωνικές, ούτε υπόσχεται ευημερία και δικαιώματα. Υπόσχεται μόνον μιαν άλλη γλώσσα: την ξεχασμένη γλώσσα της ειλικρίνειας και της ευθύνης. Δεν επιδιώκει την εξουσία, αφού, όπως απέδειξε η Ιστορία, αυτό οδηγεί στη βία και τον εκφυλισμό. Επιδιώκει, όμως, ν' αποδώσει στον άνθρωπο την εξουσία της ζωής του, ν' απαντήσει στη βουβή απόγνωση της σιωπής του».
Ας επαναστατήσουν, ας επαναστατήσουμε λοιπόν οι σιωπηλοί.
Κι αν η επανάσταση φοβίζει τους πιο συντηρητικούς κι ενίοτε απογοητεύει-ματαιώνει τους πιο προοδευτικούς, μήπως η δημιουργία, ή μάλλον η αναδημιουργία ενός δικαιότερου κόσμου ξεκινά από δω, από τις σκέψεις που αναδύονται μέσα από τις γραμμές των βιβλίων και των κειμένων;
Αν γίνουν οι τόποι του βιβλίου τόποι απόδρασης, αν γίνει η σκέψη τόπος προορισμού, αν γίνουν οι χάρτινες σελίδες ριπές θαλασσινής αύρας, χειμώνα-καλοκαίρι, με την αλμύρα στο σώμα ή μια πλάτη μπανιέρας στην πλάτη, αν γίνουν οι γειτονιές των καταφρονεμένων γειτονιές των βιβλιοφάγων, οι καταφρονεμένοι θα πάψουν να είναι οι αμελητέοι του συστήματος και θα γίνουν οι σκεπτόμενοι κριτές του, που διεκδικούν έναν καλύτερο μέλλον με διπλά καλοκαίρια και πολλαπλά Σαββατοκύριακα.
Ας γίνει λοιπόν η σιωπή γνώση κι επίγνωση. Ας πάρουμε πίσω την εξουσία της ζωής μας και μια απάντηση στη βουβή απόγνωση της σιωπής μας.
Οι βιβλιοθήκες, οι τόποι βιβλιοσυναντήσεων είναι ανοιχτά και μας περιμένουν. Ας πράξουμε μια επανάσταση. Ας αντισταθούμε στο φασισμό της απομόνωσης και του κοινωνικού αποκλεισμού. Ας σηκωθούμε από τον καναπέ της τηλεόρασης κι ας πάμε σε μια συνάντηση συγγραφέων. Για μας γράφουν, ακόμη κι όταν είναι κλεισμένοι στο σύμπαν τους. Το δικαιούμαστε, καθώς τα βιβλία είναι ανοιχτά σε όλους ανεξαιρέτως, είναι πιο ελεύθερα και δημοκρατικά ακόμη κι απ' αυτούς που τα γράφουν.
Και ναι, είναι η φυγή από την πραγματικότητα μέσα στην πραγματικότητα, είναι το νυχτερινό ραντεβού, η ανάπαυλα την ώρα της ξεκούρασης, η απογευματινή σιέστα με παγωμένο μοχίτο κάτω από τον ήλιο ή με παγωτό σοκολάτα.
Οι λέξεις, οι σκέψεις μάς ανοίγονται απλόχερα. Είναι εκεί για μας.
Ο αναγνώστης έχει πια τον πρώτο λόγο. Ο πολίτης έχει πια τον πρώτο λόγο.
Ας γίνει λοιπόν ο πολίτης αναγνώστης και ο αναγνώστης πολίτης.
Τότε η συλλογική σιωπή της επίγνωσης θα 'ναι τόσο εκκωφαντική που κανείς δεν θα μπορεί να την αγνοήσει.
Τότε η επανάσταση των σιωπηλών θα έχει γίνει πράξη.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ - ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ
1. Στο τέλος της δεκαετίας του 1960 ο Roland Barthes προανήγγειλε το «θάνατο του συγγραφέα» και τη «γέννηση του αναγνώστη», καταδεικνύοντας τη σημασία και το ρόλο τού αποδέκτη της αφήγησης, με την έννοια της ίδιας της παρουσίας του αναγνώστη μέσα στο κείμενο, διανοίγοντας έτσι τη σχέση αναγνώστη-κειμένου.
«Ο αναγνώστης είναι ο χώρος ακριβώς όπου εγγράφονται, χωρίς καμιά τους να χάνεται, όλες οι αναφορές, από τις οποίες είναι φτιαγμένη μία γραφή. Η ενότητα ενός κειμένου δεν βρίσκεται στην προέλευσή του, αλλά στον προορισμό του, όμως αυτός ο προορισμός δεν μπορεί πια να είναι προσωπικός» (Roland Barthes, 1967, βλ. κάτωθι)
2. Roland Barthes, «Εικόνα - Μουσική - Κείμενο», μτφρ. Γιώργος Σπανός, 1988, εκδ. Πλέθρον. (Το συγκεκριμένο απόσπασμα στο κεφ. «Ο θάνατος του Συγγραφέα», σελ. 137-145)
3. Το πλήρες κείμενο του Γιώργου Γραμματικάκη με τίτλο «Η Επανάσταση των Σιωπηλών» στο Protagon: http://www.protagon.gr/?i=protagon.el.article&id=5339
Πηγή: Ελευθεροτυπία
Δημοσιεύτηκε στις 23/08/2014
Aucun commentaire:
Enregistrer un commentaire