Η άνοδος της ΄Ακρας Δεξιάς

Στέφανος Κωνσταντινίδης

Η θριαμβευτική πορεία του Ντόναλντ Τραμπ στις αμερικανικές προκριματικές εκλογές, στο πρόσωπο του οποίου η αμερικανική Ακροδεξιά βρήκε τον εκφραστή της, αρχίζει να σκορπά πανικό όχι μόνο στις ΗΠΑ αλλά και στον υπόλοιπο κόσμο, ιδίως στην Ευρώπη. Φαίνεται μάλιστα ότι έχουν γίνει σκέψεις σε επίπεδο κομματικού κατεστημένου των Ρεπουμπλικανών να τον αποκλείσουν από υποψήφιο του κόμματος, έστω και αν κερδίσει τις προκριματικές εκλογές. Σε μια τέτοια περίπτωση, ο ίδιος απείλησε με ταραχές, στηριζόμενος στις εκατοντάδες χιλιάδες των φανατικών υποστηρικτών του. Κάτι τέτοιο βέβαια είναι πολύ δύσκολο να γίνει και το πιθανότερο είναι ότι θα βρεθεί ένας συμβιβασμός που θα του επιτρέψει να είναι ο υποψήφιος των Ρεπουμπλικανών, μετριάζοντας τον πολιτικό του λόγο, εάν φυσικά συνεχίσει την ίδια ώς το τέλος θριαμβευτική πορεία του στις προκριματικές εκλογές. Άλλωστε το οικονομικό πρόγραμμα του Τραμπ, το οποίο συνοψίζεται σε λιγότερους φόρους για τους πλούσιους και λιγότερο κράτος με τον περιορισμό κυρίως των κοινωνικών δαπανών -όσων, εννοείται, υπάρχουν στις ΗΠΑ-, περιλαμβάνει ό,τι επιδιώκει μόνιμα το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα. Εκείνα που τρομάζουν είναι η ξενοφοβία και ο ρατσισμός του.

Πολιτικοί αναλυτές σημειώνουν πάντως ότι το χαλί για τον Τραμπ έστρωσε το ίδιο το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα με τους ψιθύρους που διέδιδε ή ανεχόταν το κομματικό του κατεστημένο για τον Ομπάμα τα τελευταία χρόνια: Ότι είναι ένας κρυπτομουσουλμάνος Κενυάτης, ακόμη και κομμουνιστής! Τις θέσεις αυτές εκμεταλλεύτηκαν η Ακροδεξιά και ο Τραμπ για να διαμορφώσουν μια πολιτική πλατφόρμα που μεταφράστηκε σε ξενοφοβία και ρατσισμό. Κάτι που δεν ήθελε να κάνει επίσημα, δημόσια και με τόσο πάταγο το κατεστημένο των Ρεπουμπλικανών, για να μη χάσει τους πιο μετριοπαθείς ψηφοφόρους. Εκείνο που μένει πάντως για την ώρα είναι η άνοδος αυτής της αμερικανικής Ακροδεξιάς, η οποία μολονότι δεν είναι συμπαγής -αποτελείται ως προς τον σκληρό της πυρήνα από τους φονταμενταλιστές χριστιανούς ευαγγελιστές και ενισχύεται από το μιλιταριστικό λόμπι- έχει κυριαρχήσει στον χώρο των Ρεπουμπλικανών.

Οι ανήσυχοι Ευρωπαίοι, πάντως, από την άνοδο της Ακροδεξιάς στις ΗΠΑ δεν έχουν παρά να κοιτάξουν τι γίνεται στην ίδια την αυλή τους. Από τη μια, τα ευρωπαϊκά ακροδεξιά κόμματα έχουν γνωρίσει τα τελευταία χρόνια μια σημαντική άνοδο και σε ορισμένες περιπτώσεις συγκυβερνούν με συντηρητικά δεξιά κόμματα, ενώ σε άλλες περιπτώσεις, με την πίεση που ασκούν, υποχρεώνουν τα άλλα κόμματα, ακόμη και αυτά της υποτιθέμενης Αριστεράς, να υιοθετούν συντηρητικές αν όχι κατασταλτικές και ξενόφοβες πολιτικές. Χαρακτηριστικό είναι αυτό που συμβαίνει στη Γαλλία, με τις πολιτικές που υιοθετεί η γαλλική σοσιαλιστική κυβέρνηση, που υποχρέωσαν ακόμη και την υπουργό Δικαιοσύνης της χώρας να υποβάλει την παραίτησή της για το θέμα της αφαίρεσης της ιθαγένειας από Γάλλους «αποικιακής καταγωγής», ενώ ο πρώην πρόεδρος Νικολά Σαρκοζί προτείνει μια πολιτική ακόμη πιο κατασταλτική των πολιτικών και δημοκρατικών ελευθεριών. Και όλα αυτά για να αντιμετωπιστεί η άνοδος της γαλλικής Ακροδεξιάς τού Εθνικού Μετώπου της Μαρίν Λεπέν. Στο τέλος όμως δεν θα χρειαστεί να έλθει η Μαρίν Λεπέν στην εξουσία, αφού μεγάλο μέρος της πολιτικής της το εφαρμόζουν τα κόμματα του υποτιθέμενου δημοκρατικού τόξου. Ανησυχία προκάλεσαν επίσης οι τελευταίες εκλογές στη Γερμανία όπου η Ακροδεξιά σημείωσε άνοδο στις τοπικές εκλογές. Ακόμη πιο ανησυχητική παρουσιάζεται η κατάσταση στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης.

Όλα αυτά δεν είναι βέβαια τυχαία. Η Ακροδεξιά δεν πέφτει από τον ουρανό, είναι το αποτέλεσμα της λιτότητας, της ανεργίας και των κοινωνικών ανισοτήτων που ζει τα τελευταία χρόνια η Ευρώπη. Οι νεοφιλελεύθερες πολιτικές ισοπέδωσαν τις κοινωνικές κατακτήσεις του τελευταίου μισού αιώνα και άνοιξαν τον δρόμο στην Ακροδεξιά. Το Προσφυγικό που προστέθηκε στη συνέχεια, αποτέλεσμα της άφρονης δυτικής πολιτικής στη Μέση Ανατολή, έχει επιδεινώσει ακόμη περισσότερο την κατάσταση.

Στην Ελλάδα έχει παρατηρηθεί επίσης άνοδος της Ακροδεξιάς που οφείλεται τόσο στην οικονομική κρίση όσο και στην ηθική χρεοκοπία του πολιτικού συστήματος και των ελληνικών ελίτ. Και μόνο το χαμηλής στάθμης πολιτικό προσωπικό δεν έχει επιτρέψει στην ελλαδική Ακροδεξιά να εκτοξευθεί στα ύψη.

Στην Κύπρο τα συστημικά κόμματα, λόγω του συντηρητισμού τους, καταφέρνουν ακόμη να απορροφούν τους κοινωνικούς κραδασμούς με το να στεγάζουν ακροδεξιά στοιχεία ή να υιοθετούν ακροδεξιό λόγο σε κάποια θέματα, με στόχο τη μεγιστοποίηση των ψήφων. Ο ακροδεξιός λόγος αναπαράγεται εν πολλοίς και νομιμοποιείται άλλωστε από στοιχεία εντός των συστημικών κομμάτων. Ο φόβος εξάλλου να αντιπροσωπευθεί η συντεταγμένη Ακροδεξιά στην κυπριακή Βουλή εξηγεί ώς ένα σημείο και την ψήφιση του τελευταίου εκλογικού νόμου από τα δύο μεγάλα κόμματα, ή τουλάχιστον τους εχρησίμευσε ως φύλλον συκής για τον αποκλεισμό των μικρότερων πολιτικών ομάδων και τη δική τους ενίσχυση, σε βάρος ασφαλώς μιας πλατύτερης δημοκρατίας.

*Ο Στέφανος Κωνσταντινίδης είναι καθηγητής Πολιτικών Επιστημών στο Κεμπέκ του Καναδά και επιστημονικός συνεργάτης του Πανεπιστημίου Κρήτης.

E-mail: stephanos.constantinides@gmail.com