Kρίση και πολιτικές εξελίξεις

Χαράλαμπος Ανθόπουλος*

Το τέλος του δικομματισμού και των αυτοδύναμων μονοκομματικών κυβερνήσεων έχει αναγγελθεί πολλές φορές, αυτή τη φορά όμως, δηλαδή στις επόμενες βουλευτικές εκλογές, όποτε κι αν γίνουν αυτές, φαίνεται ότι η πρόβλεψη θα επαληθευθεί. Οι πολίτες θεωρούν ότι τα δύο κόμματα που εναλλάσσονται στην εξουσία από το 1974 και μετά, είναι υπαίτια για τα δεινά της χώρας και δείχνουν την αποδοκιμασία τους αυτή με κάθε τρόπο. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι τελευταίες δημοσκοπήσεις εμφανίζουν τα δύο κόμματα εξουσίας να συγκεντρώνουν αθροιστικά ποσοστό μόλις 43% (!), με το ΠΑΣΟΚ να διατηρεί ακόμη μια υπεροχή, αλλά ευρισκόμενο σε διαρκή καθοδική πορεία και τη ΝΔ αδύναμη όχι μόνο να επωφεληθεί από τις απώλειες του κυβερνώντος κόμματος, αλλά και να διατηρήσει τα προηγούμενα, ήδη πολύ χαμηλά ποσοστά της.

Η ελεύθερη αυτή πτώση του δικομματισμού είχε ήδη καταγραφεί στον πρώτο γύρο των περιφερειακών εκλογών του Νοεμβρίου 2010, όπου το δικομματικό άθροισμα δεν ξεπέρασε το 67%. Θα μπορούσε βέβαια να αντιτείνει κανείς ότι ο εκλογικός νόμος Παυλόπουλου, με τον οποίο θα διεξαχθούν οι επόμενες βουλευτικές εκλογές, θα δώσει το «φιλί της ζωής» στον δικομματισμό.
Μολονότι το Σύνταγμα δεν αποκλείει κατ' αρχήν την πριμοδότηση του πρώτου κόμματος, έτσι ώστε αυτό να λαμβάνει περισσότερες έδρες στη Βουλή από αυτές που του ανήκουν με βάση το αναλογικό κριτήριο, η πριμοδότησή του με 50 έδρες, ανεξάρτητα από το ποσοστό του, αποτελεί σαφή παραβίαση της αρχής της ισότητας της ψήφου και της ίδιας της αρχής της λαϊκής κυριαρχίας.
Σε άλλες δημοκρατικές χώρες ένα τέτοιο υπερβολικό πριμ στο πρώτο κόμμα δεν θα γινόταν συνταγματικά ανεκτό (βλ. για παράδειγμα την απόφαση 15/2008 του Ιταλικού Συνταγματικού Δικαστηρίου, την οποία θα πρέπει να λάβουν υπ' όψιν και οι Ελληνες δικαστές). Ωστόσο, ανεξάρτητα από τα προβλήματα συνταγματικότητας του εκλογικού νόμου, ακόμη και το ποσοστό του 37%, που θα μπορούσε να δώσει αυτοδυναμία στο πρώτο κόμμα, φαίνεται σήμερα δύσκολα επιτεύξιμο. Αλλωστε, ένα κόμμα που θα αποκτούσε αυτοδυναμία με 37% ή έστω και με κάπως μεγαλύτερο ποσοστό, δεν θα είχε την πολιτικοκοινωνική νομιμοποίηση να κυβερνήσει τη χώρα υπό τις συνθήκες της παρούσας οικονομικής κρίσης.
Φαίνεται λοιπόν ότι η κυβέρνηση του Γιώργου Παπανδρέου θα κλείσει τον πολιτικό κύκλο των μονοκομματικών κυβερνήσεων που διακόπηκε προσωρινά μόνο το 1989-1990. Δεν μπορούμε φυσικά να προβλέψουμε από τώρα το είδος της κυβέρνησης συνεργασίας που θα προκύψει μετά τις επόμενες βουλευτικές εκλογές, δηλαδή αν θα πρόκειται για «μικρό συνασπισμό» του πρώτου κόμματος με άλλο ή άλλα μικρότερα κόμματα, για «μεγάλο συνασπισμό» του πρώτου με το δεύτερο κόμμα ή για «οικουμενική κυβέρνηση».
Ορισμένοι εξακολουθούν να υποστηρίζουν ότι το δημόσιο συμφέρον εξυπηρετείται καλύτερα από τις μονοκομματικές κυβερνήσεις που δεν είναι επιρρεπείς σε συμβιβασμούς και παραχωρήσεις. Ξεχνούν όμως ότι τη μεγαλύτερη βλάβη στο δημόσιο συμφέρον προκάλεσαν στην Ελλάδα οι ισχυρές μονοκομματικές κυβερνήσεις με τους παντοδύναμους πρωθυπουργούς.

* Επίκουρος Καθηγητής στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο