Περί κανιβαλισμού

ΠΑΝΤΕΛΗΣ ΜΠΟΥΚΑΛΑΣ

Ουδέν δεινότερον

​Οποτε συμβαίνει κάτι ακραίο, στην Ελλάδα ή αλλού, νιώθουμε πόσο δίκιο έχουν όσοι επιμένουν ότι το μόνο ακραίο φαινόμενο πάνω στη γη είναι η περίφημη κορωνίς της φύσεως. Ο άνθρωπος. Εμείς. Και μπορεί ο Χορός στην «Αντιγόνη» του Σοφοκλή να θέλει να δοξάσει το είδος μας όταν αποφαίνεται ότι «πολλά τα δεινά κουδέν ανθρώπου δεινότερον πέλει», εμείς όμως άλλο νόημα ακούμε πια στις λέξεις «δεινά» και «δεινότερον». Οχι το νόημα μιας αξιοσύνης που προκαλεί τον θαυμασμό και το δέος, αλλά το νόημα μιας κακότητας που προξενεί φρίκη και φόβο. Και ο ίδιος ο Χορός άλλωστε, αφού πρώτα υμνήσει τον πολυμήχανο, τον «παντοπόρο» άνθρωπo, που τιθασεύει τα πέλαγα, δαμάζει τα άλογα ζώα και οργανώνει πόλεις, συμπεραίνει δίκαια πως, όση κι αν είναι η επινοητική ικανότητά μας, βαδίζουμε πότε προς το καλό και πότε προς το κακό: «ποτέ μεν κακόν, άλλοτ’ επ’ εσθλόν έρπει».


Αυτό το κακό, που μας έλκει παρά την πνευματική μας πανοπλία, περιλαμβάνει σίγουρα τον φόνο. Αλλά και την ανθρωποφαγία; Η τραγωδία και η μυθολογία απαντούν καταφατικά. Αυτό όμως δεν θα αρκούσε, αν δεν απαντούσε καταφατικά και η Ιστορία. Πάρα πολλά τα περιστατικά κανιβαλισμού (τελετουργικού ή μη) σε καιρό πολέμου και πολιορκιών ή δεινότατης ανάγκης (λ.χ. το αεροπλάνο που έπεσε στις Ανδεις το ’72), ελάχιστα, υπαρκτά πάντως, σε καιρό ειρήνης. Ορισμένα δεν πάει πολύς καιρός που έγιναν γνωστά. Και προκάλεσαν και τότε εκείνο το αυτοδιαφημιζόμενο «σοκ» που καθόλου δεν σε εμποδίζει, για παράδειγμα, να γράψεις στην εφημερίδα σου ή να πεις στον σταθμό σου με κάθε λεπτομέρεια (απολύτως περιττή) τι ακριβώς έπραξε ο δράστης, πραγματοποιώντας τις εντολές της «νοσηρής φαντασίας» του. Αν είχε βρεθεί διαμελισμένο το κορμάκι της Αννυς, ίσως το βλέπαμε εξώφυλλο. Εχει συμβεί, άλλωστε, κάτι τέτοιο. Στο όχι και τόσο μακρινό παρελθόν. Και το φύλλο ξεπούλησε.

Τίθεται, λοιπόν, ξανά το ερώτημα ποιος κανιβαλίζει ποιον. Τυπικά, ο παιδοκτόνος πατέρας δεν είναι κανίβαλος, κι ας τον χαρακτηρίζουν έτσι οι ρεπόρτερ, μες στον ανταγωνισμό τους. Δολοφόνος είναι, μακελάρης του παιδιού του. Η ανθρωποφαγία του, τουλάχιστον με βάση όσα φέρεται ειπών, είναι συμβολική, χωρίς αυτό να σημαίνει πως είναι λιγότερο άγρια ή αποτρόπαιη. Στον συμβολικό κανιβαλισμό, όμως, συμμετέχουν και όσοι βρήκαν την ευκαιρία να δράσουν και πάλι σαν διακινητές θηριωδίας και φρίκης, με το προσωπείο της συμπόνιας.

Κάτι ακόμα. Η δήλωση του αναπληρωτή υπουργού Προστασίας του Πολίτη, πως οι δράστες τέτοιων εγκλημάτων αυτοκτονούν ή βρίσκουν βίαιο θάνατο στη φυλακή, έχει διαπιστωτικό χαρακτήρα. Ως υπουργός, όμως, πια ο κ. Γιάννης Πανούσης, και όχι μόνο καθηγητής της Εγκληματολογίας, όφειλε να προσθέσει πως η πολιτεία υπάρχει ακριβώς για να εμποδίζει τη λειτουργία του «κώδικα τιμής» μέσα στις φυλακές. Αυτονόητο; Ας γίνονται ρητά και τα αυτονόητα. Γιατί ούτε όλοι τα θυμούνται ούτε όλοι τα σέβονται.